<div class="lead">
<p>Geldgebrek leidt tot minder denkkracht en dus hebben strafmaatregelen geen zin, liet een Princeton-professor zien. Amsterdam paste haar beleid erop aan, en zie: het werkt!</p>
</div>
<p>Jetta Klijnsma gaat het er de komende tijd maar druk mee krijgen. Steeds meer gemeenten komen in opstand tegen de zorgvuldig door de staatssecretaris ingevoerde Participatiewet, waarmee bijstandsgerechtigden sinds begin dit jaar onder een strak regime zijn geplaatst om ze zo snel mogelijk de arbeidsmarkt op te duwen. Die strenge regels werken averechts, constateren Eindhoven, Nijmegen, Utrecht, Tilburg, Groningen, Wageningen, Amsterdam en nog veel meer gemeenten. Allemaal geloven ze in een vriendelijkere aanpak met soepele regels. En dus loopt Klijnsma’s agenda vol met afspraken met eigenzinnige gemeenten die er op los willen experimenteren.</p>
<p>Het idee achter de Participatiewet was nobel: met het eeuwige pamperen en het voeden van hun slachtoffergevoel komen de langdurige werklozen nooit aan de bak. Mensen kunnen veel meer dan ze zelf denken, was de heilige overtuiging van Klijnsma. Als ze nou gewoon wat meer uitgaan van hun eigen kracht en zelfredzaamheid, komt het heus goed, riep de immer montere staatssecretaris. Om ze bij dat inzicht een handje te helpen, bouwde ze talloze prikkels in als verplichte sollicitaties, reïntegratietrajecten en tegenprestaties. Wie zich daar niet aan hield, hing een strafkorting op de uitkering boven het hoofd.</p>
<p>Het is een typische denkfout van veel politici, stelt de vooraanstaande Amerikaanse psycholoog Eldar Shafir. In 2014 lanceerde hij een baanbrekend wetenschappelijk onderzoek over de gevolgen van schaarste op ons denkvermogen. Gebrek aan tijd of geld maakt mensen aantoonbaar dommer, luidde de opzienbarende conclusie. De zorgen en stress die daar mee gepaard gaan nemen namelijk volledig bezit van iemands denkkracht. Ruimte voor toekomstplannen en zoeken naar een baan is er in die situatie niet. Een sociaal beleid dat bol staat van strafmaatregelen en deadlines brengt werklozen alleen maar verder in de ellende, zei Shafir <a href="https://www.vn.nl/haal-de-ruis-uit-het-hoofd-van-armen/" target="_blank">dit voorjaar</a> in Vrij Nederland. ‘Je kunt mensen opleiden, pushen en straffen wat je wilt, maar je kunt ze niet veranderen. Alleen door iets te wijzigen in hun context, kun je ze helpen.’</p>
<p>In Amsterdam hebben ze de boodschap van de gerenommeerde Princeton-professor goed begrepen. Wethouder van Sociale Zaken Arjan Vliegenthart haalde in zijn Aanvalsplan Armoede van <a href="https://www.amsterdam.nl/publish/pages/677621/aanvalsplanarmoede_2015.pdf" target="_blank">dit jaar</a> het onderzoek van de Princeton-professor aan als bron van inspiratie. ‘Geldzorgen oplossen is een essentiële stap om uit de armoede te komen,&#8217; schreef Vliegenthart. ‘Alleen dan zijn mensen in staat om hun eigen kracht aan te boren.’</p>
<p>De gemeente rolde twee pilots uit, met het idee arme burgers met een bijstandsuitkering geldzorgen uit handen te nemen. Samen met zorgverzekeraar Agis werd een selectie gemaakt van tweeduizend premiewanbetalers. Met een afbetalingsregeling en directe inhouding van de premie op de bijstand hoefden de armlastige burgers niet langer te stressen over boetes en dreigbrieven, was de achterliggende gedachte. Een vergelijkbare proef werd gehouden onder bijstandsgerechtigden in Amsterdam Zuid-Oost met een huurachterstand bij woningbouwvereniging Rochdale.</p>
<p>Beide proeven zijn succesvol, zegt Vliegenthart. ‘Er was veel kritiek dat het te betuttelend was, maar alle betrokkenen zijn er juist blij mee. Het ministerie van Volksgezondheid wil het zelfs gebruiken als basis voor landelijke afspraken tussen gemeenten en verzekeraars.’ De proef met Rochdale heeft geleid tot maar liefst veertig procent minder huisuitzettingen. Voor komend jaar heeft de gemeente een convenant gesloten met alle woningbouwverenigingen. Bij bijstandsgerechtigden met een huurachterstand van minimaal drie maanden wordt voortaan de huur ingehouden op hun uitkering.</p>
<p>Of mensen hierdoor ook sneller een baan vinden, kan de wethouder nog niet zeggen. ‘Voor velen van hen is de weg naar betaald werk ongelooflijk lang. Maar doordat wij ze wat zorgen uit handen nemen, krijgen ze weer overzicht over hun financiële situatie en ruimte in hun hoofd. Dat is al een grote stap voorwaarts.’</p>
<div class="info-box">
<p>Lees het hele interview met Eldar Shafir <a href="https://www.vn.nl/haal-de-ruis-uit-het-hoofd-van-armen/" target="_blank">hier</a> terug.</p>
</div>


Gerelateerd