<div class="lead">
Het werd lang in de doofpot gehouden. Maar Nederland was indirect betrokken bij de ontwikkeling van een Iraanse atoombom.
</div>
In het feestgedruis van gisteren en vannacht viel het natuurlijk niet op. Maar in Den Haag moet hier en daar een heimelijke zucht van verlichting zijn geslaakt na het sluiten van de deal over het atoomprogramma in Iran. De Perzen staan met die atoomdeal een groot deel van hun uraniumvoorraad af en beperken hun capaciteit om die grondstof met ultracentrifugetechnieken te verrijken – verrijkt uranium vormt de basis van atoombommen.
Offcieel zegt de Nederlandse regering al jaren geen speciale verantwoording voor het Iraanse atoomprogramma te voelen, maar betrokkenen weten wel beter. Dat zit zo: de pogingen van Iran zijn deels rechtstreeks terug te voeren tot het programma dat Pakistan in 1998 aan de eerste ‘Islamitische atoombom’ hielp. En die bom kwam tot stand met veel hulp uit Nederland.
Het was de Pakistaase metaaldeskundige Abdul Qadeer Khan die in de jaren zeventig ongehinderd kon spioneren bij een Nederlandse fabriek in Almelo waar volgens een ultrageheim procedé uranium werd verrijkt. Toen Khan argwaan wekte, vluchtte hij naar Pakistan waar hij hoofd werd van het atoomprogramma en kopieën neerzette van de Nederlandse centrifuges. Vele spullen daarvoor werden ook nog eens geleverd door Nederlandse bedrijven. Spin in dat het web van leveranciers was Khans Nederlandse studiegenoot <a href="http://zembla.vara.nl/seizoenen/2005/afleveringen/07-11-2005">Henk Slebos</a>. Die werd wel in de gaten gehouden door de veiligheidsdiensten, maar bleef Khan jarenlang van materiaal voorzien.
Voor Khan en zijn vrienden was een Pakistaanse atoombom alleen niet genoeg. In 2003 onderschepte de Italiaanse kustwacht een Duits schip met materiaal voor ultracentrifuges. Het illegale netwerk bleek ook landen als Libië, Noord-Korea en Iran te voorzien van technologieën met een Nederlandse oorsprong.
Nederland heeft al die jaren zijn uiterste best gedaan de zaak zoveel mogelijk in de doofpot te houden. Uit <a href="http://www.volkskrant.nl/archief/de-nederlandse-connectie-met-de-islamitische-bom~a3041923/">vertrouwelijke stukken</a> die ik ooit kreeg met een beroep op de Wet openbaarheid bestuur, bleek dat een geheime commissie die de zaak-Khan onderzocht zich vaak meer druk maakte om de ‘reputatieschade’ dan om het tegenhouden van de atoomhandel zelf. Toch kan die Nederlandse medeverantwoordelijkheid moeilijk ontkend worden. Of zoals oud-minister Ed van Thijn een paar jaar geleden zei: ‘Het zou toch een niet te dragen gedachte zijn dat Nederland inderdaad aan de basis heeft gestaan van de proliferatie van nucleaire wapens aan de wereld tot aan de meest bedenkelijke landen aan toe. Dat is nogal een historische ballast.’