Wil Schuurman

‘Economische recessie, angst, wantrouwen en uitzichtloosheid. Crisis in Nederland en de buitenlanders als zondebok. Het lijkt de verklaring voor de onweerstaanbare opkomst van een nieuw verschijnsel in de Neder­landse politiek: de Centrumpartij.’

Het is 9 november 1983 en verontruste Neder­lan­ders hebben zich verzameld in de studio van ‘BGTV’, een praatprogramma van de VPRO waarin gebeurtenissen worden besproken ‘die de tijdgeest illustreren’. Deze aflevering: de opkomst van de extreem-rechtse Centrumpartij van Hans Janmaat. ‘Dreigt de geschiedenis zich te herhalen?’ vraagt de presentator. ‘En wat te doen? Negeren? Ont­mas­keren? Bestrijden? Verbieden?’

Er heerst verbijstering in de zaal. Mensen kunnen niet geloven dat zoveel Nederlanders zo racistisch zijn, zo gevaarlijk, want daar is de meerderheid bij ‘BGTV’ het over eens: het gedachtengoed van Janmaat is gevaarlijk.

Afgelopen oktober begonnen Sadettin Kirmi­ziyüz en ik aan de...