<div class="lead">
Is een spel nou een kunstwerk of een gebruiksvoorwerp? Zolang we er nog niet uit zijn met z&#8217;n allen, kunnen we het best alvast wat oefenen met serieuze gamekritiek. We beginnen voorzichtig, met een simpel spelletje.
</div>
Niet alle computerspellen zijn kunst. Het gros neigt naar kitsch. Ze zijn gezapig, afgezaagd, overdreven, onvolwassen. Ze kunnen vol technische fouten zitten. Af en toe zijn ze zelfs niet leuk om te spelen. Maar zelfs in de slechtste gevallen biedt een computerspel nog wél vermaak. Dat mag ook wel, voor een spel.
In zijn boek How to talk about video games (2016) beschrijft mediawetenschapper Ian Bogost de grote paradox van computerspellen als volgt: enerzijds is een spel een spel, met vermaak als hoofddoel. Hij vergelijkt spellen daarom met broodroosters, waarvan de enige bestaansreden geroosterd brood is. En net als een spel verlangt een broodrooster van de gebruiker dat deze hem bestuurt. Anderzijds vertelt een broodrooster geen complexe verhalen – al zou dat de keuken opleuken. In tegenstelling tot broodroosters gaan spellen ergens over. Ze hebben iets te vertellen. Ze dóen iets met de speler terwijl ze de speler iets láten doen. Maar wat als spel en verhaal wringen en botsen? Wat als de vertelling wil vervreemden en confronteren, terwijl het spel gebiedt zorgeloos door te spelen? Is een spel vooral een kunstwerk, of een gebruiksvoorwerp?
We zijn er nog niet helemaal over uit hoe we deze tegenstrijdigheden kunnen verzoenen en een computerspel helemaal op waarde kunnen schatten.
Laten we beginnen met iets simpels. <a href="http://slither.io" target="_blank">Slither.io</a> (‘Slither’ voor het gemak) is een spel dat geheel bestaat uit kleine wormpjes die elkaar opeten om langer te worden. Het verspreidt zich momenteel als een <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Flappy_Bird" target="_blank">Flappy Bird</a> op telefoons en in de browsers van vrienden, collega’s en kinderen. Net als Flappy Bird is Slither zo uitgekleed en eenvoudig als maar kan. Daar houden de vergelijkingen op, want Flappy Bird trokt zich niets aan van de speler, eigenzinnig, frustrerend moeilijk en daardoor hermetisch als-ie was. Slither aangenaam, toegankelijk en rustgevend. (Toevalligerwijs heeft de mysterieuze Slither-ontwikkelaar ‘Lowtech Studios’ in 2014 een Flappy Bird-kloon uitgebracht, 2048 Flap genaamd.)
In Slither bestuurt elke speler een worm in een plat, rond speelveld bevolkt door meer dan 500 andere speler-wormen. Het doel is zo lang mogelijk te groeien en punten te verzamelen door gekleurde balletjes te eten. Noem het ‘competitief Snake.’ De bolletjes verschijnen vanzelf, maar worden in grotere getale achtergelaten door haastige en dode wormen. Wormen sterven wanneer ze met hun kop tegen andere wormen aanbotsen. Het is eten of gegeten worden.
<q class="pull-left">Wie voorbij dit koddige omhulsel kijkt, ziet in Slither een metafoor voor de vrije markt.</q>
Wie voorbij dit koddige omhulsel kijkt, ziet in Slither een metafoor voor de vrije markt. Sterker nog: het is een utopische fantasie ervan. Slither vertelt ons er van alles over zonder een volzin uit te spreken. Het zit &#8216;m in de handelingen: elkaar afsnijden is de enige manier om te winnen. Er zit geen zalig doel in de langste zijn, behalve het eindeloos opbouwen van een nóg hogere score. De handvol grootste wormen teisteren met hun kolossale omvang het midden van het speelveld.
In tegenstelling tot onze ongelijke markt is Slither alleen niet zo moordend. Het bescheiden tempo van de wormpjes ontmantelt de meeste spanning die je normaliter zou ervaren in een slachtpartij van dit kaliber. En het gemak waarmee je onbeperkt opnieuw kunt beginnen neemt de frustratie van af gaan grotendeels weg. Als Slither een kapitalistische fantasie is, dan impliceert de toegankelijkheid van het spel een onbeperkte sociale mobiliteit voor zelfs de kleinste worm. Dat is een bemoedigende gedachte en het maakt van Slither een aantrekkelijk toevluchtsoord, zij het tijdelijk, van de oneerlijkere samenleving om ons heen.
Filmcriticus Pauline Kael zag in die toevlucht een van de belangrijkste eigenschappen van kunst. Iets wat ons zinnig houdt en inspireert. Ze schreef: &#8216;the (…) function of art – generally referred to as escapism – may also be considered as refreshment, and in terms of modern big city life and small town boredom, it may be a major factor in keeping us sane.&#8217; Vanuit dat oogpunt is Slither een zalvende utopie die vertrouwen en hoop biedt voor ons bestaan.
Misschien is dat wat vergezocht en misschien zien niet alle spelers dat erin terug. Maar het is het fundament waarop Slither en vele andere spellen zijn gebouwd.

Gerelateerd