<div class="lead">
In 1994 beweerde W.F. Hermans tegenover Theo van Gogh dat hij nog nooit een gedicht over voetbal had geschreven. Het was het laatste grote interview dat hij gaf. Hij is al twintig jaar dood, Van Gogh elf, maar voor wie de transcriptie van het gesprek tussen de doden leest, zijn ze beiden springlevend.
</div>
W.F. Hermans (1921-1995) leeft nog, twintig jaar na zijn dood. Tot die conclusie kun je niet anders komen. Eerst was daar al Willem Otterspeers tweedelige Hermans-biografie en morgen komt daar op Sint-Maarten de verschijning bij van de bundel <a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Winkel/Webwinkel/Web-winkel-Product/Het-motorzijspan-van-Willem-Frederik-Hermans-Max-Pam-Piet-Schreuders.htm">Het motorzijspan van Willem Frederik Hermans</a> (Mokken Boeken, 344 p., € 27,90), met bijdragen van ruim twintig Hermans-kenners en –liefhebbers (een tautologie). Om de verschijning van het boek mogelijk te maken is er zelfs speciaal een uitgeverij voor opgericht; ook de uitgever is een hermansiaan.
<q class="pull-left">Het is altijd een meerwaarde van een biografie als de schrijver daarin zelf aan het woord komt, liefst vanuit daarvoor niet ontsloten bronnen.</q>
Ik ga verder geen beschouwende opmerkingen maken over dit boek, omdat ik daarin zelf ook een stuk geschreven heb en dus met al die anderen in zekere zin belanghebbende ben. Maar uit journalistiek oogpunt mag een bepaald stuk toch niet onvermeld blijven: het door Max Pam getranscribeerde, laatste grote interview met Hermans, door Theo van Gogh. Dat vond plaats op 9 december 1994 in de Nassaukerk te Amsterdam, ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van De Bezige Bij. Het is altijd een meerwaarde van een biografie en andere geschriften over een schrijver als hij daarin zelf aan het woord komt, liefst vanuit daarvoor niet ontsloten bronnen. Voer voor de verslaafde hardcore bewonderaar, die aan herlezen niet genoeg heeft en almaar meer van de oorspronkelijke sensatie wil.
Bij dezen dan. Hermans, kort voor zijn dood, hevig hoestend en rochelend, maar scherp als altijd. Over Gerard Reve: ‘Als alles ironie is, dan is niks meer ironie. Ik bedoel: ironie moet iets wezen als een steentje in je schoen. Maar niet een hele schoen vol steentjes, dat is geen ironie meer. Dat oeuvre van hem: alles is ironisch. Je hebt steeds het idee: dat meent hij niet. Maar waarom schrijft hij dat dan op? Omdat hij weer een boek naar de drukker wil sturen.’
Ook, en dat is tegelijkertijd schrijnend, daar beide gesprekspartners er niet meer zijn, pakte de wisselwerking tussen Hermans en Van Gogh hilarisch uit:
Hermans: ‘Maar zonder gekheid, soms kom je voor merkwaardige bewonderaars te staan.Wij hebben een hele beroemde voetballer, die heet Johan Cruijff. Dat is een bewonderaar van mij, wist u dat?’
Van Gogh: ‘Nee.’
Hermans: ‘Johan Cruijff heeft een keer, ooit op de radio of televisie, een gedicht van mij voorgedragen.’
Van Gogh: ‘Echt? Welk gedicht was dat?’
Hermans: ‘Dat weet ik niet meer, want ik heb het van horen zeggen. Maar het is wel waar.’
Van Gogh: ‘Welk gedicht zou het geweest kunnen zijn dat hij zo mooi vond?’
Hermans: ‘Ik weet het niet, maar ik heb nooit een gedicht over het voetballen geschreven.’