Column

Ik gun iedereen vakantie. Boek een all-inclusive naar Antalya, ga naar Giethoorn, Toscane, de Franse Riviera, op stedentrip of naar de camping in Domburg of Oostenrijk.
Maar we hebben wel een probleem. Mondiaal kunnen en willen steeds meer mensen hetzelfde. Het gevolg: overvolle wegen, vliegvelden, stranden en binnensteden. Het past simpelweg niet als iedereen de toerist wil uithangen. Dit is grotendeels een simpel economisch probleem: het aanbod van vakantie-hotspots is beperkt, terwijl de vraag toeneemt – en daarmee ook de overlast. Dat komt weer doordat we rijker en met meer zijn. Reizen is goedkoper geworden, dankzij sociale media zien we alles wat leuk is.
<blockquote> De negatieve effecten zijn collectief en de baten zijn privaat</blockquote>
Je zou de negatieve effecten van toerisme kunnen samenvatten met de drieslag toeristificatie, gentrificatie en degradatie. Toeristificatie is de overvloed aan mensen, of het nu op het vliegveld, strand of bij de populaire bestemmingen is. Het zorgt voor druk op infrastructuur, publieke voorzieningen en maakt bewoners (en toeristen) ontevreden. Gentrificatie is de vervanging van hele lokale gemeenschappen in binnensteden en plekken bij toeristische locaties door tijdelijke bewoning. Airbnb levert in nagenoeg elk toeristisch gebied meer op dan langetermijnverhuur aan een local. Deze gentrificatie leidt tot bedrijvigheid alleen gericht op toeristen. Degradatie gaat, als laatste, niet alleen over de CO2-uitstoot van vliegtuigen, maar ook over beschadiging van erfgoed en over geluids- en beeldoverlast door de drukte.
Waarom laten we dit bestaan? Heel simpel: de negatieve effecten zijn collectief en de baten zijn privaat. Dat geldt niet alleen voor onze eigen vakantiegeneugten. Het onderliggende probleem is dat de baten van toerisme meestal niet landen bij degenen die er last van hebben. De huisjesmelkers, cruiseschipeigenaren, luchtvaartmaatschappijen en touroperators – zij die het meest profiteren – hebben geen last van de (lokale) nadelen.
Staycation 
Er zijn mogelijkheden om hier wat aan te doen. Het normale economengereedschap? Beprijzen, normeren, rantsoeneren en uiteindelijk wellicht verbieden. Beprijzen is meestal het populairst bij economen, bijvoorbeeld door de prijs van vliegtickets te verhogen of veelvliegers meer te laten betalen. Ook kan de toegang tot binnensteden worden beprijsd, zoals bijvoorbeeld in Venetië. Of simpelweg door hogere toeristenbelasting.
Er kleeft echter een groot nadeel aan beprijzen, zeker bij toerisme: het wordt al snel als onrechtvaardig gezien. Wie pakt me mijn ene vliegvakantie af? Om die reden is normeren of rantsoeneren wellicht beter. Gewoon, minder vliegtuigen laten opstijgen, cruiseschepen minder aanlegplekken geven, minder accommodaties (zoals gebeurt met de beperking van Airbnb in sommige steden), krappere openingstijden. Als niet langer alles kan, verschuift er wellicht iets in wat we normaal zijn gaan vinden. 
<blockquote>Wie pakt me mijn ene vliegvakantie af? Om die reden is normeren of rantsoeneren wellicht beter.</blockquote>
En natuurlijk kunnen we mensen verleiden tot gedragsverandering. Een staycation als aanlokkelijk alternatief, net als tijdens corona. Maar nu blijken de verlokkingen groot, onder aanvoering van de marketingkracht van touroperators en de verleidingen die we zien op sociale media. Ik maak me dan ook geen enkele illusie dat dit pleidooi op enthousiasme van vakantiegangers of de toeristenbranche kan rekenen. Wel van bewoners van toeristische gebieden. En de natuur. Toch denk ik dat we er aan zullen moeten. Een vakantierantsoen is uiteindelijk een kwestie van burgerlijk fatsoen.

Vakantierantsoen