Moedig, blij, bevlogen
Tineke Strobos, op 27 februari op eenen-negentigjarige leeftijd in Rye bij New York overleden, was een moedig en blij mens. Zij was een bevlogen psychiater, zette zich in voor daklozen, wierf fondsen voor Obama, haalde vuil op in een armenwijk in Harlem en hield ontroerend laconieke toespraken over oorlog en verzet. 
In de Amerikaanse media, van The New York Times tot de plaatselijke krant, is zij uitvoerig herdacht, vooral om haar rol tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zij en haar moeder boden onderdak aan meer dan honderd voornamelijk Joodse onderduikers in hun woning aan de Nieuwezijds Voorburgwal 282 in Amsterdam. Ze vervalste voedselbonnen en persoonsbewijzen die ze helaas vaak eerst uit jassen van vreemden had moeten halen. Een beroepszakkenroller had haar de kneepjes van het vak geleerd. 
Ze werd negen keer gearresteerd; één keer werd ze tijdens een verhoor zo hard tegen een muur gekwakt dat ze bewusteloos raakte. Toen haar Joodse vriend Bram Pais, de latere assistent en biograaf van Einstein, was opgepakt en in het huis van bewaring wachtte op transport naar Westerbork, stapte zij &#8211; beeldschoon, zelfverzekerd en vloeiend Duits sprekend &#8211; naar de commandant. Die pakte de telefoon en beval Brams vrijlating. Acht keer deed de Gestapo thuis een inval, nooit hebben ze iemand gevonden, een mol op het politiebureau waarschuwde steeds dat er bezoek kwam. De onderduikers, nooit meer dan vier of vijf, konden altijd ontsnappen. 
Eén keer verscheen de politie onaangekondigd. Paniek. Het bleek de zedenpolitie te zijn. Jongens op de school achter het huis hadden haar bloot voor het raam zien staan. &#8216;Er viel ook veel te lachen.&#8217; 
Zij werd op 19 mei 1920 in Amsterdam geboren en vernoemd naar Tine, de vrouw van Multatuli. Tines vader, Fons Büchter, was zakenman. Haar moeder, Marie Schotte, was afkomstig uit een ietwat anarchistisch atheïstisch-socialistisch milieu. Grootvader Schotte was bevriend met de socialistenleider Nieuwenhuis, nam bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog Belgische vluchtelingen in huis en stond in 1918 naast Troelstra, toen die (tevergeefs) de revolutie uitriep. 
Tinekes ouders waren in Nederlands-Indië getrouwd, zij in het zwart, hij in het wit. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog kon haar vader met een marineschip terug naar Nederland, Marie bleef achter in Japan, leerde Japans spreken en raakte bevriend met een Russische Jood. Een maand na terugkeer in Amsterdam werd Tineke geboren. Fons toonde begrip, voor Tineke speelde de kwestie nooit een rol. Ze woonden tijdens haar lagereschooltijd in Keulen. Terug in Amsterdam ging zij naar het Montessori Lyceum, dat haar ouders hadden helpen oprichten. Hun huwelijk hield geen stand, Tineke bleef bij haar moeder. Zij ging medicijnen studeren, maar de universiteit werd gesloten toen de studenten weigerden de loyaliteitsverklaring te tekenen. 
Vanaf de eerste oorlogsdagen waren er onderduikers in huis, meestal kort. Het grote pand met zijn gangen, trappen en vernuftige schuilplaatsen was vooral een doorgangshuis voor vakbondsleiders, wetenschappers, kunstenaars die Tineke portretteerden &#8211; bekenden maar vooral onbekenden van wie Tineke nooit de naam heeft geweten. &#8216;We deden wat we moesten doen.&#8217; 
Tijdens de oorlogsjaren bleef Tineke studeren: &#8216;Soms moet je aan jezelf denken, anders word je gek.&#8217; Na de bevrijding studeerde ze psychiatrie in Londen, bij Anna Freud. In 1951 vertrok zij met haar eerste man, student neurologie Robert Strobos, met een beurs naar New York. Ze zijn er gebleven en kregen drie kinderen. Tineke hetrouwde met een econoom bij de Verenigde Naties. Zij vestigde zich als kinderpsychiater en specialiseerde zich in angstsyndromen. Pas toen zij over de zestig was, kon zij over de oorlog en de angsten van toen praten. Ze deed vrijwilligerswerk in achterbuurten, ving opnieuw vluchtelingen op, begon een tehuis op voor uitbehandelde, dakloze psychiatrische patiënten, steunde kunstenaars en ging op haar negenentachtigste met pensioen. Ze kreeg hoge Israëlische en Amerikaanse onderscheidingen. 
Een paar keer is ze terug geweest in Amsterdam. Toen de nieuwe bewoners van nummer 282 haar aanboden te komen logeren, aarzelde zij niet. Zij kende nog alle verhalen, alle geheime plekken, mooie en slechte momenten. Ook vond ze nog een beeld dat een onderduiker van haar had gemaakt.
Suggesties voor deze rubriek? Mail naar uithetleven@vn.nl

Gerelateerd