Het is een klein, maar tevreden zuchtje dat Eleanor Shellstrop slaakt als ze leest wat er voor haar op de muur staat: ‘Welcome! Everything is fine.’ Een witgrijze man met een vlinderdas (Ted Danson als Michael) nodigt haar uit in zijn kantoor. Eleanor is dood, legt hij daar uit. Platgereden door achtereenvolgens een rij boodschappenkarretjes en een mobiel reclamebord voor een middel tegen erectiestoornissen. Ze had een fles ‘Lonely Gal Margarita Mix’ in haar hand. Nu is ze ‘aangekomen in de nieuwe fase van haar bestaan in het universum.’
<h5>Goed of slecht</h5>
Er zijn twee plekken om die nieuwe fase door te brengen: de Goede Plek of de Slechte Plek. Eleanor heeft de Goede Plek gehaald. Als een van de weinigen, leert ze van een oriëntatiefilmpje genaamd ‘Goed vs slecht – een uitleg.’ Tijdens zijn leven krijgt iedereen punten dan wel minpunten voor elke handeling. Een trashy tijdschrift kopen: minus 0,75. Een kind redden van de verdrinkingsdood: plus 451,57. Een rivier vergiftigen: minus 4010,55.
<blockquote>‘Don’t worry about it.’ Geniet maar van deze perfect ontworpen wereld vol lieveheersbeestjes en yoghurtijs.</blockquote>
Aan het einde van een leven wordt op basis van die punten de ‘totale waarde’ van dat leven berekend en alleen de allerbeste mensen belanden hier. Wat er met de rest gebeurt? ‘Don’t worry about it,’ zegt Michael. Geniet maar van deze perfect ontworpen wereld vol lieveheersbeestjes en yoghurtijs.
Maar Eleanor hoort helemaal niet op de Goede Plek. In een flashback zien we dat ze wordt aangesproken door een milieuactivist – ‘Heb je even om te praten over het milieu?’ – en antwoordt: ‘Heb je even om mijn ruften te eten?’ Ze gooit haar koffiebeker op de grond naast de prullenbak en meent dat de activist hem er maar in moet gooien als hij zo ‘geil is van het milieu’.
Haar aanwezigheid op de Goede Plek leidt ter plaatse tot grove ellende: vliegende reuzengarnalen en hoosbuien van vuilnis. In een waarschijnlijk hopeloze poging zichzelf alsnog te redden van eeuwige verdoemenis haalt ze haar toegewezen soulmate Chidi, bij leven professor in de ethiek, over om haar ethische les te geven opdat ze alsnog een beter mens kan worden.
<h5>Ethische sitcom</h5>
The Good Place wordt alom gelauwerd, want het is een sítcom over ethíek, waar grappen en Kantiaanse ideeën elkaar afwisselen – wie had gedacht dat dat zou werken? Het is een serie waarin concepten als het trolleyprobleem (‘mag je één iemand doden om meerdere mensen te redden?’) zowel hilarisch als helder in beeld wordt gebracht.
<blockquote>De premisse van The Good Place, het berekenen van de levensscore, steunt op wat Michael een ‘perfectly accurate measuring system’ noemt.</blockquote>
Maar behalve een verhandeling over hoe de mens zou moeten of kunnen zijn, moreel gezien, kan je in The Good Place ook een spiegel ontdekken van onze huidige westerse samenleving, waarin individuele verantwoordelijkheid voorop staat en we nogal veel van ons bestaan overleveren aan technologie en aan de cijfertjes die die technologie produceert. De premisse van The Good Place, het berekenen van de levensscore, steunt op wat Michael een ‘perfectly accurate measuring system’ noemt, dat door niemand echt in twijfel wordt getrokken.
En net als op aarde kent het hiernamaals een verdeling tussen de haves en have nots. De hemelgangers zijn een soort superrijken van de kosmos: met hun enorme puntenaantal behoren zij tot een minuscuul groepje – de one percent, of kleiner eigenlijk nog – dat hun eeuwige leven niet in de hel hoeft door te brengen. En net als op aarde geldt het idee dat je op eigen merites aan de goede kant terechtkomt.
Bijvoorbeeld, zo leert Eleanor van haar mede-hemelbewoners, door de helft van je leven te vechten voor vrouwenrechten in Noord-Korea en de andere helft voor homorechten in Saudi-Arabië; duizenden landmijnen te ruimen rond een weeshuis; beide nieren te doneren aan iemand die je tien minuten geleden ontmoette in een bus (‘Toen zei hij: “Je kan me niet allebei je nieren geven, dan ga je dood.” En ik zei: “Maar jij blijft leven.”’). Je moet wel bovenmenselijk hard werken om op de Goede Plek te belanden.
En (net als in het leven) een beetje geluk hebben. Eleanor had als telg uit een naar gezin al niet de beste startpositie om op zo’n moral high ground te komen, laat staan enig moreel onderricht (haar lievelingsboek is Kendall Jenners Instagramfeed.) Maar ook voor rijkeluisdochter Tahani was goed zijn een worsteling. Als ze ontdekt dat haar score onderaan staat in het klassement van de Goede Plek raakt ze wanhopig. ‘Mijn hele leven heb ik geprobeerd uitzonderlijk te zijn, maar het lijkt nooit goed genoeg!’
<blockquote>Maker Michael Schur vroeg zich af: wat als het leven een soort videospelletje was, waarin elke actie puntenwaarde had en het doel was een high score te bereiken?</blockquote>
<h5>Altijd aardig</h5>
Het concept van die persoonlijke score was het idee waar The Good Place uit voortkwam. Maker Michael Schur vroeg zich af: wat als het leven een soort videospelletje was, waarin elke actie puntenwaarde had en het doel was een high score te bereiken?
In een ander genre is dat een onaangenaam gedachte-experiment. Zie de Black Mirror-aflevering Nosedive, over een wereld waarin andermans beoordelingen bepalen wat voor leven je leidt. Hogere scores leiden tot betere huizen, betere banen en een beter netwerk, dat weer leidt tot een hogere score. Dus moet iedereen tot vermoeiens toe aardig tegen elkaar zijn. In haar queeste zich via haar score omhoog te werken op de sociaal-economische ladder maakt het hoofdpersonage één fout, die een vliegwiel richting de afgrond triggert.
Zoals we inmiddels weten zitten we niet eens zo heel ver van die dystopische realiteit, namelijk een kilometer of achtduizend. In China worden big data ingezet om burgers te volgen bij van alles – hun aankopen, vrijetijdsbestedingen en misstappen – en ze op basis daarvan te classificeren met een sociale kredietscore. Individuen profiteren van vrienden met een hoge score; mensen met een slechte score kunnen op een zwarte lijst belanden.
<h5>Automatisch juist zijn</h5>
In The Good Place blijkt het score-systeem de drijvende kracht van een sympathiek betoog voor een meer oprecht op elkaar gerichte wereld, het tegenovergestelde dus van waar we op af lijken te stevenen en misschien zelfs al in zitten. Schur stelt er eentje voor waarin we niet met elkaar wedijveren om aan de juiste kant van de haves/have nots-kloof terecht te komen, maar het voor de ander beter maken.
<blockquote>De serie werkt steeds scherper toe naar de hoofdgedachte: dat het makkelijk is om toe te geven aan slechtheid, maar heldhaftig om steeds opnieuw het juiste proberen te doen.</blockquote>
Daarvoor onderzoekt hij op een haast kinderlijke en dus heel toegankelijke manier hoe we dat zouden kunnen doen, zoals door het uitbeelden van dat trolleyprobleem. What We Owe to Each Other, heet het filosofische werk dat een hoofdrol speelt in de sitcom: ‘Wat we elkaar verschuldigd zijn.’
Na een meesterlijke twist aan het einde van het eerste seizoen, en vooral in het nu lopende derde seizoen, werkt Schur steeds scherper toe naar zijn hoofdgedachte: dat het makkelijk is om toe te geven aan slechtheid, maar heldhaftig om steeds opnieuw het juiste proberen te doen. En ja, zei Schur tegen de New York Times, dat is heel hard werken. ‘Maar hopelijk raak je eraan gewend, en wordt het deel van wie je bent, zodat het geen moeite meer kost – je neemt de juiste beslissingen op de automatische piloot.’

Hoe ‘The Good Place’ een beroep doet op je moraal

Goed of slecht