<div class="wpg-element paragraph">
6 januari 2007 door Robert van de Griend
Onlangs is islamoloog Tariq Ramadan in Rotterdam aangesteld als bruggen­bouwer tussen moslims en niet-moslims en gast­hoogleraar aan de Erasmus universiteit. Niet iedereen is daar even blij mee. ‘Ramadan stelt de islam boven alles, hij propageert een politieke islam.’
Wie in Rotterdam, stad van de gapende kloof tussen moslims en niet-moslims, wordt binnengehaald als ‘bruggenbouwer’, moet wel een grote meneer zijn. Tariq Ramadan, filosoof en islamoloog van Egyptisch-Zwitserse afkomst, ís een grote meneer, vindt het Rotterdamse college van B&#038;W. Daarom hebben burgemeester en wethouders de drieënveertigjarige Ramadan een belangrijke rol toebedeeld in het Rotterdamse integratiedebat. De komende twee jaar zal de islamoloog als spreker optreden op bijeenkomsten over de positie van moslims in de Nederlandse samenleving, zal hij masterclasses verzorgen op hogescholen, en wordt hij een van de krachten achter de zogeheten ‘burgerschaps-charter’: een verzameling van gedragsregels waaraan alle Rotterdammers zich moeten gaan houden.
Bovendien is Ramadan sinds 1 januari van dit jaar als gasthoogleraar verbonden aan de nieuwe leerstoel Identiteit en Burgerschap van de Erasmus Universiteit. Doel van dit alles: méér saamhorigheid tussen Marokkanen, Turken en het electoraat van wijlen Pim Fortuyn.
In Frankrijk en de Verenigde Staten geldt Tariq Ramadan als een omstreden figuur. Maar hij is ook adviseur van de Britse regering. Achter zijn uiterlijk van ideale schoonzoon gaat volgens de een een gevaarlijke fundamentalist schuil, volgens de ander een brenger van de verlichte islam.
Lijfstraffen De Franse onderzoeksjournaliste Caroline Fourest bestudeerde de boeken, cassettes en spreekbeurten van Ramadan en kwam in haar eigen boek Frère Tariq (2004) tot de conclusie dat de man zich naar buiten opstelt als een moderne moslim, maar er in werkelijkheid dubieuze ideeën op nahoudt. Fourest stelt dat Ramadan op zijn cassettes, die onder moslimjongeren in de Franse banlieues gretig aftrek vinden, zegt dat een goede moslimvrouw niet aan sport mag doen en nooit in een ruimte met een vreemde man mag verkeren. Ook zou hij gemengd zwemmen afwijzen omdat ‘het de blik richt op dingen die niet gezien mogen worden’.
Islamkenner Paul Landau publiceerde in 2005 het boek Le Sabre et le Coran (het zwaard en de koran). Landau schrijft dat Ramadan zich bedient van de ‘taqiyya’, een theologisch leerstuk dat het liegen tegen niet-moslims rechtvaardigt.
Volgens zijn critici toonde Ramadan zijn ware gezicht toen hij in een televisiedebat met minister Sarkozy niet volledig afstand wilde nemen van de lijfstraffen voor overspelige vrouwen in Arabische landen, maar voor een ‘moratorium’ van de sharia pleitte. Dat Ramadan zich evenmin totaal wil afkeren van het gedachtegoed van zijn grootvader Hassan al Banna, die oprichter was van de radicale Egyptische beweging Moslim
Broederschap, stuit velen ook tegen de borst.
Slachtofferrol In de Verenigde Staten publiceerde de neoconservatieve islamoloog Daniel Pipes verschillende artikelen waarin hij Ramadan in verband brengt met Algerijnse fundamentalisten. Pipes staat niet alleen. Twee jaar geleden werd Ramadan, die een post had aanvaard op de Universiteit van Notre Dame in de staat Indiana, de toegang tot Amerika geweigerd. Reden: de islamoloog zou het wettelijk verbod op het ‘goedkeuren of aanmoedigen van terrorisme’ hebben overtreden. In april 2006 zwakten de Amerikaanse autoriteiten die beschuldiging enigszins af, maar nog altijd waren er ‘redenen van nationale veiligheid’ om Ramadan niet toe te laten. Vijf maanden later liet de Amerikaanse ambassade in Bern hem weten dat het intrekken van zijn visum te maken had met zijn giften aan twee organisaties die verbonden zouden zijn aan de Palestijnse terreurbeweging Hamas.
Orhan Kaya, wethouder Participatie en Cultuur in Rotterdam en initiator van de aanstelling van Ramadan, kent de aantijgingen. ‘Maar er is ook een ander verhaal,’ zegt hij. ‘Ramadan is hoogleraar in Oxford en werkt als adviseur van Tony Blair. Daar zijn ze erg tevreden over hem. In Rotterdam heeft hij grote indruk gemaakt toen hij tijdens een debat over de islam moslimjongeren opriep uit hun slachtofferrol te stappen, en aan oplossingen te gaan werken.’
Aanstellingsprocedure Met de aanstellingsprocedure van deze con­­troversiële man aan de Erasmus Uni­ver­siteit is iets bijzonders aan de hand. Waar zo’n procedure doorgaans wel driekwart jaar kan duren, begon decaan Dick Douwes van de Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen pas in oktober met inwinnen van advies over Ramadan, die per 1 januari is aangetreden. ‘De plannen om hem aan te stellen, lagen er al wat langer,’ zegt Douwes, ‘maar ze zijn niet heel erg oud.’ De Erasmus Universiteit heeft geen deskundigen van andere universiteiten geraadpleegd. ‘Bij een hoogleraar zou dat inderdaad standaardprocedure zijn geweest,’ zegt Douwes, ‘Maar Ramadan is gasthoogleraar. Dan hoeft het niet.’ Hoewel dat formeel juist is, vinden andere universiteiten dat ze in het geval van Tariq Ramadan toch geraadpleegd hadden moeten worden. Decaan Willem Koops van de Universiteit Utrecht vindt het ‘ongepast’ dat de aanstelling van Ramadan niet aan hem is voorgelegd. ‘Wij hebben veel expertise op het gebied van identiteit en cultuur. Dus het is onzin om ons er buiten te houden.’ Decaan Bert Klandermans van de Vrije Universiteit in Amsterdam zegt: ‘Ik denk dat wij wél advies hadden gevraagd bij andere faculteiten’. Op de vraag of de omstreden reputatie van Ramadan voor de Erasmus Universiteit reden had kunnen zijn om andere universiteiten in te schakelen, antwoordt hij lachend: ‘Ja, of juist niet.’
Leugens Dick Douwes zegt dat er voldoende advies is ingewonnen bij andere deskundigen. En die zouden hebben verklaard dat de verwijten die Ramadan worden gemaakt slechts leugens, geruchten of overdrijvingen zijn. ‘Neem de beschuldiging dat Ramadan in het Arabisch andere dingen zegt dan in het Frans. Jongeren in de banlieues spréken niet eens Arabisch.’
Een ander advies, dat van oud-decaan en voormalig hoogleraar sociologie Jan Berting, is door de Erasmus Universiteit in de wind geslagen. ‘Ik heb Ramadan de laatste jaren gevolgd,’ zegt Berting, die tegenwoordig in Zuid-Frankrijk woont. ‘Het is moeilijk te zeggen wat hij voorstaat. De man is nogal een draaikont, de ene keer beweert hij dit, en de andere keer dat. Maar zijn ideeën lijken niet bepaald overeen te stemmen met de democratische waarden. Ramadan stelt de islam boven alles, hij propageert een politieke islam. En dat hij Amerika niet in mag, is natuurlijk ook niet zomaar.’
Berting werd, net als een aantal andere deskundigen, pas drie weken geleden door de Erasmus Universiteit benaderd. ‘Een vice-decaan vroeg me naar mijn mening. Toen ik die per mail had gegeven, kreeg ik als antwoord: bedankt, maar veel invloed zal het niet meer hebben. Ik kreeg de indruk dat de zaak al beklonken was. Er zat duidelijk haast achter de benoeming.’
Die indruk werd ook gewekt toen twee weken geleden het persbericht over de benoeming van Tariq Ramadan verscheen. De Erasmus Universiteit nodigde belangstellenden uit voor een persconferentie op vrijdag 15 november om 12.00 uur. Maar dat bericht werd pas twee uur van tevoren verspreid.
Wethouder Orhan Kaya, die in de gemeenteraad al een tijdje onder vuur ligt omdat hij nog niets zou hebben ondernomen om de kloof tussen moslims en niet-moslims te dichten, geeft toe dat er enige haast was bij de aanstelling van Ramadan.
‘Dit is heel snel gegaan. We hebben hard ons best gedaan om de leerstoel per 1 januari te laten ingaan. Burgemeester Opstelten heeft daar ook een rol bij gespeeld. Want de boodschap van Tariq Ramadan kunnen wij goed in Rotterdam gebruiken.’
Han Entzinger, hoogleraar Migratie- en Integratiestudies aan de Erasmus Uni­ver­siteit, was ook bij de aanstelling van Rama­dan betrokken. ‘Als het aan de gemeente had gelegen, was het allemaal nog veel sneller gegaan,’ zegt hij. Maar hij ontkent dat de aanstellingsprocedure daardoor aan zorgvuldigheid heeft ingeboet. ‘We hebben voldoende tijd gehad.’ Entzinger zegt dat ook de universiteit grote belangen heeft bij de komst van de islamoloog. ‘We zullen met hem in het centrum van het debat komen te staan.’ En er speelt nóg een belang. ‘De afgelopen jaren was de relatie tussen de gemeente en de universiteit ernstig bekoeld. Maar door het instellen van deze leerstoel krijgen we achthonderdduizend euro aan onderzoeksgeld.’ Entzinger beseft dat de universiteit, zacht gezegd, een kleurrijke figuur heeft binnengehaald. ‘Maar als je alleen maar Brave Hendrikken aanneemt, krijg je nóóit een interessante discussie.’
</div>

Tariq Ramadan: Vredestichter of fundamentalist?