Via het geitenpaadje dat Kaag en Hoekstra hem boden wandelde Rutte vrolijk de Kamer uit

Als er donderdagnacht één ding is gebleken, is het hoezeer de politiek zich laat gijzelen door de coronacrisis. Na een week van glasharde leugens van Mark Rutte en zijn loyale verkenners Kajsa Ollongren en Annemarie Jorritsma en veertien uur moeizaam debatteren, vol gedraai, halve waarheden en geveinsde vergeetachtigheid over een ‘functie elders’ voor Pieter Omtzigt, was een door de gehele oppositie gesteunde motie van wantrouwen niet genoeg om Rutte op de knieën te krijgen.

Zelfs de doorgaans eindeloos gezagsgetrouwe SGP steunde de motie omdat Rutte naar het oordeel van Kees van der Staaij zijn geloofwaardigheid had verspeeld, maar het mocht niet baten.

Doorslaggevend argument voor D66, CDA en ChristenUnie om hem toch nog te laten zitten: de crisis. Vooral Segers zei het expliciet: de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog had voor zijn fractie zwaar meegewogen. Een door Sigrid Kaag en Wopke Hoekstra ingediende motie van afkeuring haalde het wel, maar daar hoeft Rutte zich weinig van aan te trekken, zodat hij diep in de nacht voor de camera’s kon verklaren dat hij ‘geen moment’ aan opstappen had gedacht, en opgewekt als altijd de Tweede Kamer verliet.

Ayfer Koç, de vrouw van Pieter Omtzigt, die zich thuis in Enschede tijdens het debat ongetwijfeld urenlang had zitten verbijten, sloeg de spijker op z’n kop toen ze vrijdagochtend  twitterde: ‘Het moet afgelopen zijn met brandjes blussen, fouten wegmoffelen, liegen, de Kamer belangrijke informatie onthouden, het tegenwerken van Kamerleden, en met imago bezig zijn.’ En: ‘Het wordt steeds erger en stuitender die arrogantie van de macht. Deze premier kan toch nooit meer het vertrouwen in de rechtsstaat herstellen?’

Waarbij overigens aangetekend dat de afwezige Pieter Omtzigt zelf de motie van wantrouwen ook niet steunde: er werd niet hoofdelijk gestemd, zodat zijn stem meetelde met die van de CDA-fractie.

Als de coronacrisis nu zwaar genoeg weegt, kun je de argumenten voor voortzetting van de huidige coalitie straks al uittekenen

Zo verspeelden Sigrid Kaag, Wopke Hoekstra en Gert-Jan Segers de kans om in één donderende klap een einde te maken aan tien jaar achterkamertjespolitiek van Mark Rutte. Vooral Sigrid Kaag, die de verkiezingen won met een pleidooi voor ‘nieuw leiderschap’, kan zich dat aantrekken. Zij was het die instemde met de benoeming van Kajsa Ollongren en Annemarie Jorritsma als verkenners: beide vertrouwelingen van Mark Rutte, waarmee de indruk werd versterkt dat de premier en zijn entourage – met de steun van D66 – alleen nog maar bezig zijn met het behoud van de macht, en zich aan zuivere staatsrechtelijke verhoudingen niets gelegen laten liggen.

Misschien hoopten Kaag, Hoekstra en Segers dat Rutte vanwege de motie van afkeuring de eer aan zichzelf zou houden. Toen Geert Wilders vaststelde dat Rutte door die motie de facto ‘politiek is onthoofd’, beaamde Kaag die lezing: ‘Ik zou er mijn conclusies aan verbinden’. Maar dat was buiten de waard gerekend: even later wandelde Rutte vrolijk via het geboden geitenpaadje als demissionair premier de Kamer uit.

Volgens sommige commentatoren kunnen Kaag, Hoekstra en Segers het na de motie van afkeuring niet verkopen aan hun kiezers om straks weer met Rutte in een coalitie te stappen. In koor riepen de drie partijleiders vannacht dat er een ‘lange weg’ te gaan is om het door Rutte geschonden vertrouwen te herstellen, en dat een nieuw premierschap van Rutte helemaal niet vanzelfsprekend is.

Maar het hemd is nader dan de rok: als de coronacrisis en het landsbelang nu zwaar genoeg wegen voor de coalitiegenoten om Rutte te laten zitten, kan je de argumenten voor voortzetting van de huidige coalitie straks al uittekenen, als andere combinaties tijdens de formatiegesprekken zijn mislukt. En dan blijkt de motie van afkeuring achteraf niet veel meer te zijn geweest dan een poging om Rutte tot nederigheid te dwingen bij de onderhandelingen. Kortom: voortzetting van de oude politiek.

De komende weken zullen we zien hoe recht de rug van Sigrid Kaag met haar ‘nieuwe leiderschap’ werkelijk is.

Correctie: in een eerdere versie van deze column stond dat Pieter Omtzigt zoals altijd meestemde met het CDA. Dit is gewijzigd naar: ‘Er werd niet hoofdelijk gestemd, zodat zijn stem meetelde met die van de CDA-fractie.’