Het bestaande beeld Debuteerde in 1978 met de verhalenbundel Mooie boel waarvoor ze het Gouden Ezelsoor kreeg. Sindsdien romans, kinderboeken, hoorspelen. Illustrator, psychologe.
De flaptekst ‘De opwindende ontknoping van De insluiper leert dat niets is wat het lijkt.’
De feiten ’t Gaat me niet om de naam Monika Sauwer. ’t Gaat om een literair landschap waarin het romannetjes regent als pijpenstelen, romannetjes die vervolgens op voorspelbare en toch raadselachtige wijze via afvoerpijpen en putjes in het niets verdwijnen. Voorspelbaar, omdat ze met zovele zijn, met monotone thema’s, inwisselbare personen en identieke situaties. Raadselachtig, omdat ze nog sneller lijken te verdwijnen dan ze uit de lucht zijn gevallen. Wat rest van al het gekrabbel? Hoe langer je daaraan denkt, hoe treuriger het wordt. Elk romannetje claimt de onsterfelijkheid, elk romannetje beschikt over ellebogen (het was ook al een pijpensteel) om er andere romannetjes mee opzij te duwen, elk romannetje komt ter wereld met de kreet op de lippen: Ik ben de grootste! Ik maak jullie allemaal overbodig! En nu opgedonderd, jullie! Ik ben de held van het seizoen!
De belachelijkheid van deze pretentie moet je soms nog uitleggen ook. Eén held per seizoen is al veel. Toch dient elk boek afzonderlijk een klapper van jewelste te worden, elk blok bedrukt papier presenteert zich als potentieel kassucces, de meesterwerken storten zich als een windhoos op je, en in dat geweld worden schrijvers, oeuvres en de literatuur met een hoofdletter vermalen.
De literatuur met een hoofdletter is een lichaam en dat lichaam is nu uiteengevallen in losse ledematen, benen zonder richting en armen zonder stuur. Het is voldoende iets op de markt te gooien wat op een been of een arm lijkt, losse flodders die als boek alleen nog profiteren van het gezag van de literatuur met een hoofdletter, zoals het vijfenvijftigste vingerkootje van Johannes de Doper profiteert van zijn heiligverklaring. Het romannetje van Monika Sauwer heet De insluiper.
’t Gaat me niet om De insluiper. ´t Geval had ook De pissebed of De hooiwagen kunnen heten. Of De grote wereld. ’t Gaat om schrijvers die zich door het publiciteitscircus sterren zijn gaan wanen, geboren om te schitteren in quizzen en shows, sterren die verwachten onvoorwaardelijk bejubeld te worden en die door het minste zuchtje van kritiek of door een laconiek terzijde al een aanval van hysterie krijgen. Opdraven in quizzen en shows is tot daaraan toe, zelfs daarin schitteren lijkt me geen zonde, de concurrentie is hard en de tijden zijn snel, maar wie zo overgulzig opdraaft en zo oervals schittert moet vervolgens niet gaan klagen dat boze ogen hem observeren en nijdige tongen zijn optreden van commentaar voorzien. De Nederlandse schrijver wil eten van alle walletjes tegelijk: de openbare hoer spelen en boven alle kritiek verheven zijn, met mondjesmaat produceren en als genie geprezen worden, als allerindividueelste individueel poseren en met iedereen mooi weer spelen. ’t Is een jankerig stel, voortdurend in de weer anderen te kleineren en het daarna op een jeremiëren te zetten omdat die anderen hem niet voldoende naar waarde schatten. Drieëntwintig uur per etmaal houden schrijvers elkaar in de gaten en het resterende uur besteden ze aan een zin, terwijl er niets anders opzit dan zinnen schrijven. Goeie zinnen liefst. Ik heb het niet over de zinnen in De insluiper.
Die zinnen kun je overslaan. De hoofdpersoon van het romannetje heeft volgens de flaptekst iets met textiel en houdt er een verwilderde tuin op na, er verschijnt (volgens dezelfde flaptekst) een fatale man in haar leven en al in de openingsregel wordt gerept van een elektricien die over de vloer komt met ‘een vreemde blik’ in ‘brutale, lichtende ogen onder donkere wenkbrauwen’. Dan weet je genoeg. De doelgroep van dit boek is het oudere, hongerige meisje in de provincie dat dol is op lekkere zinnen en lekkere lullen, pardon toverprinsen. Op de koop toe siert een aquarel van een zoetige bloem de omslag, van het soort dat kunstnijverende vriendinnen je toesturen als ze weer eens bevallen zijn van een borend zelfonderzoek in dichtvorm.
De lekkere zinnetjes van Monika Sauwer, laat ze lekker zijn. Het probleem is dat de critici week in week uit dit alles bejubelen en bewieroken, gispen en kapittelen, besnuffelen en voor de lezer herkauwen met als enige oogmerk zichzelf als rechter en stuurman te profileren. De geletterden en geboren lezers zijn verdwenen en wat we er voor in de plaats hebben gekregen, zijn de megalomane dwergen die hun ingekankerde onkunde camoufleren door het politiemannetje of politievrouwtje uit te hangen, voorgeprogrammeerde leesblinden die de literatuur wel eens even zullen regelen. Onvruchtbaar, afgunstig en kleinburgerlijk. Voorspelbaar, beïnvloedbaar en te koop. Er circuleert een prognoselijst op de uitgeverijen en op die lijst hebben de redacteuren exact aangegeven van wie ze een enthousiaste en van wie ze een verkooponvriendelijke recensie op het romannetje van Monika Sauwer verwachten. Of van welk romannetje ook. Kans op afwijking nul procent.
Schrijvers, critici, uitgevers: de lezer wordt driedubbel genaaid.
Monika Sauwer, De insluiper, Contact, 156 pagina’s, € 17,90

Gerelateerd