Het bestaande beeld Beeldend kunstenares, schreef onder andere romans over Roemeense zigeuners en over ‘het bijzondere gevangenisdorp waar ze opgroeide’.
De flaptekst ‘In De volmaakte man onderzoekt Mariët Meester de grenzen van compassie. (…) Passie en gedrevenheid zijn kenmerkend voor haar proza.’
De feiten Er zijn allerlei redenen om ja te zeggen tegen een roman. Omdat hij indruk op je maakte, omdat je hem nog een keer zou willen lezen, omdat het boek je een blijvertje lijkt.
Het kan een volmondig ja of een fluisterend ja zijn – een prachtroman is een ervaring waar je altijd op hoopt. En die negenhonderd en negenennegentig keer van de duizend uitblijft.
Er zijn allerlei redenen om nee te zeggen tegen een roman. Dat die redenen dwingend zijn behoeft geen uitleg. Er kunnen geen honderd meesterwerken per jaar verschijnen. Niet elke roman kan het allesverpletterende boek zijn, hoe de schrijver daar zelf ook over denkt. De lezers zouden het niet aankunnen. Ze zouden in een schoktoestand raken. Te veel goeie romans, ’t lijkt me niet bevorderlijk voor de volksgezondheid. Gelukkig voor de lezers maken de meeste schrijvers er een potje van.
Dat een teveel aan goeie romans gelijkstaat aan een ramp vormt geen excuus voor een teveel aan beroerde romans.
Omdat de lezer naar een ja verlangt en omdat het nee zo veelvuldig is, loopt hij het gevaar zijn lat steeds lager te leggen om toch een klein ja’tje te scoren. Bij een overproductie van romans – in die situatie verkeren we – wordt de lat altijd te laag gelegd, eenvoudig omdat we anders het hele circus van romanbakkerij, uitgeverij,
literatuurconsulenten, subsidiekantoren, boekenbijlagen en kritiek wel kunnen opdoeken. We zouden een verdomd klein literatuurtje overhouden, niet voldoende om al de monden in het circus te voeden.
De volmaakte man van Mariët Meester is binnen dat circus een typisch ja-nee-boek. ’t Is beter dan de laatste tien romans die je hebt gelezen, maar de laatste tien romans waren ook zo verschrikkelijk dat je met alles blij bent. Haar roman dwingt respect af, terwijl de vorige tien alleen de lach- en slaaplust opriepen. Maar respect is niet genoeg. Je wilt worden platgewalst.
Over De volmaakte man hangt de schaduw van de Tweede Wereldoorlog. Dat is een pluspunt. Reper­toire­houdende romans en Tweede Wereldoorlog zijn al sinds mijn kinderjaren onafscheidelijk. Je bent gaan geloven dat het niet anders kan.
Dat is meteen ook het minpunt. Van een eigentijds boek mag je verwachten dat het eindelijk eens niet over die afgezaagde oorlog gaat.
De roman van Mariët Meester beschrijft de avonturen van een jong, artistiekerig en kinderloos stel dat in de Amsterdamse Rivierenbuurt twee verdiepingen koopt. Tot zover de hedendaagse inbreng.
Ze kopen de verdiepingen van een oude joodse dame die ze vervolgens tot onderbuurvrouw krijgen. De joodse dame, Sophie Engel geheten, is excentriek en raadselachtig. Tot zover de schaduw van de Tweede Wereldoorlog.
Het stel, Lidia en Lucas, is opgegroeid in de landloperskolonie Veenhuizen en daar zat ook Sophie Engel in de oorlog ondergedoken. Dat schept een band. Lidia en Lucas raken geboeid door de dame en, zie, de doem van de oorlog kruipt hun relatie binnen. Wat een naïeve idylle leek, ontaardt in gekibbel en overspel. Hoe meer ze over buurvrouw te weten komen, hoe erger hun verhouding begint te rammelen.
Na de dood van Sophie willen Lidia en Lucas, verrijkt door hun ervaringen, eigenlijk weer samen verder, maar het blijkt definitief te laat.
Je zegt ja tegen het verhaal omdat Mariët Meester weet te doseren, handig omspringt met cliffhangers en op gepaste momenten de spanning opvoert. Dan begint De volmaakte man even te lijken op een knappe roman.
Meteen zeg je ook nee omdat ze, om het verhaal op gang te houden, wel erg onwaarschijnlijke godjes uit de machine laat neerdalen, zoals toevallig op straat geopende vuilniszakken waaruit wat dagboeken en brieven van Sophie opduiken. Op een keer ziet Lucas de gemeentereiniging met een stapel zakken wegrijden. Hij heeft het nakijken. Een flink deel van Sophies leven blijft zodoende oningevuld. Nu vraag ik je.
Nee zeg je soms ook tegen de stijl. Dan is die stroef en zijn de dialogen van hout.
Een andere keer komt er vaart in – je knikt weer ja – en wordt Mariët Meester zelfs lyrisch. Dan lees je compulsief door.
Is dat niet voldoende? Is dat niet alles? Je zou toch denken dat dit het ultieme compliment is. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat je uiteindelijk alleen doorleest om te zien hoe de schrijfster zich eruit zal redden en niet omdat je nieuwsgierig bent naar het wedervaren van haar protagonisten.
Wat het nee in laatste instantie groter maakt dan het ja is het walgelijk brave karakter van het Veenhuizense stel.
Sophie Engel krijgt behoorlijk gestalte, maar Lidia en Lucas bezitten niet genoeg dubbelzinnigheid om naast het kwaad als romanfiguren overeind te blijven. Sophie komt uit de hel, Lidia en Lucas raken niet los van de scheurkalender.
Gekibbel en overspel zijn voor een ‘doem’ wat al te gewoontjes. En Lucas aan het eind als moordenaar, daar heb je weer zo’n vuilniszak.
De volmaakte man, Balans, 256 pagina’s, € 17,50

Reputaties