<div class="lead">
Geen beter moment voor de Nederlandse opvoering van Race. Hoewel de roep om kleurenblind casten ook in Nederland nog altijd noodzakelijk is, vraagt dit toneelstuk daar juist níet om.
</div>
Advocaat Jack Lawson weet meteen waarom de rijke zakenman die van verkrachting wordt beschuldigd, zich uitgerekend bij zíjn kantoor heeft gemeld. Die keuze, zegt Lawson triomfantelijk tegen de zakenman bij de eerste kennismaking met deze potentiële cliënt, heeft alles met huidskleur te maken. Jack Lawson is immers wit, zijn partner Henry Brown is zwart. En de jonge vrouw die de witte zakenman aanklaagt, is zwart.
Het toneelstuk Race, waarmee regisseur Eric de Vroedt zijn artistiek leiderschap bij het Nationale Toneel aftrapt, stamt uit 2009. Maar het had op geen beter moment in Nederland opgevoerd kunnen worden. Race is de Zwarte Piet-discussie op hoog niveau, stelde De Vroedt vorige week in <a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2016/11/02/ik-ben-voor-poepchinees-uitgescholden-5101206-a1529798" target="_blank">een interview</a> met de NRC. ‘Vileiner, slimmer en met meer humor.’
<a data-ga-category="embedded-article" data-ga-action="clicked" data-ga-label="" href="https://www.vn.nl/de-helden-van-documentaireserie-making-a-murderer-advocaten-dean-strang-en-jerry-buting/" class="article-embed article-embed--right"><span class="article-embed__image" style="background-image:url(https://www.vn.nl/wp-content/uploads/fly-images/340996/Making-a-murderer-Dean-Strang-en-Jerry-Buting-Mandela-Hall-Belfast-05_preview-520x520-cc.jpg);">Lees ookDe helden van documentaireserie Making a Murderer: advocaten Dean Strang en Jerry Buting12 oktober 2016</a>Dat het stuk zich afspeelt in Amerika (wat in De Vroedts regie gehandhaafd blijft) is essentieel. Want in Race is de waarheid in het Amerikaanse rechtssysteem een ondergeschikt gegeven,met een uit het volk aangewezen jury &#8211; net als in de adembenemende reality-documentaires als The Stairs en Making a Murderer. Dat de zakenman beweert onschuldig te zijn, doet er helemaal niet toe, stelt Jack Lawson. Er is geen waarheid. Er zijn alleen maar twee verhalen: dat van de aanklagende en dat van de verdedigende partij. De rechtszaak in Race gaat niet over de vraag of de zakenman al of niet tegen de wil in seks heeft gehad met de jonge vrouw. Het gaat om de beeldvorming in een verhaal waarin wit tegenover zwart staat.
Dat Race geschreven is door een witte schrijver, is in dit geval relatief. David Mamet is Joods. ‘Er is niets dat een niet-jood kan zeggen over Joods-zijn dat niet neerbuigend, onthutsend of fout is’, was zijn paradoxale uitgangspunt bij het schrijven van zijn toneelstuk. ‘Ik neem aan dat hetzelfde geldt voor Afro-Amerikanen.’ Met een onthutsende directheid brengt het razendsnel redenerende advocatenduo in Race de (mogelijke) verkrachtingszaak terug tot een duizelingwekkende goochelshow met vooroordelen van witten over zwarten en omgekeerd. En hoewel de roep om kleurenblind casten ook in Nederland nog altijd noodzakelijk is, vraagt dit toneelstuk daar juist niet om. Bij elke uitspraak die de personages doen, is de huidskleur van de spreker van belang. Dus wordt de zakenman gespeeld door Hein van der Heijden (met een Wilders-achtige witblonde pruik), speelt Mark Rietman de witte advocaat en Werner Kolf zijn zwarte partner.
Het vierde personage in Mamets (half)zwarte komedie is de stagiaire die net bij advocatenkantoor Jackson &amp; Brown is begonnen. Als deze Suzan is Romana Vrede in de kennismakingsscène met de zakenman een zwijgende, nog niet geïntroduceerde getuige. Door haar expressieve, quasi-onschuldige aanwezigheid vraagt de theaterbezoeker zich af wie dit meisje is. In het theater is alles mogelijk; verbeeldt zij misschien de zwarte jonge vrouw die de zakenman heeft beschuldigd?
Nee, voor zo’n magische vermenging van realiteiten is Race te realistisch. En toch zorgen de ingenieuze plotwendingen ervoor dat er in de verhoudingen in het advocatenkantoor een weerspiegeling ontstaat van de (mogelijke) verkrachting. Er is seks, macht en racisme in het spel. Eerst onderhuids, mooi gedoseerd door de vier sterke acteurs, en dan steeds explicieter. Race is een intelligent, geestig en vooral belangrijk toneelstuk. Iedereen die een mening denkt te hebben over de Zwarte Piet-discussie zou het moeten zien.
<div class="info-box">
Race is op <a href="http://www.nationaletoneel.nl/race" target="_blank">tournee</a> tot half januari.
</div>