Dit zijn de meest spraakmakende politieke affaires van 2016

2016: vijf ontuchtzaken met minderjarigen

CDA’er Eeuwit Klink trad in mei af als wethouder in Gorinchem wegens ‘privéomstandigheden’. In november bleek dat hij vervolgd wordt wegens ontucht met een minderjarige: hij zou in 2015 ontuchtige handelingen hebben gepleegd met een 16-jarig meisje. Zijn partijgenoot Harry Fischer, raadslid in Hoogezand-Sappemeer, werd veroordeeld tot een werkstraf van 120 uur omdat hij in zijn dagelijks werk als directeur van een bouwmarkt twee 17-jarige stagelopende jongens op de billen had getikt. VVD’er Jean Paul Gebben trad in april af als burgemeester van Renkum, omdat hij op een avondje uit dronken werd gefotografeerd met een jong meisje, dat hem drie zoenen op de wang had gegeven. Het was niet strafbaar, maar Gebben had die avond ook piketdienst als burgemeester en dat maakte zijn positie onhoudbaar. Ger Lindeman (PvdA) moest in september aftreden als wethouder van Hoogezand-Sappemeer omdat hij gechat had met een 14-jarig meisje. In werkelijkheid waren het internetcriminelen die zich voordeden als een 14-jarig meisje, en hem daar later mee chanteerden. René van Baren, kandidaat-lid voor de PvdA voor de Provinciale Staten van Zuid-Holland, werd in 2015 betrapt op seksueel misbruik van zijn kleindochters en hun vriendinnetjes, waarna hij uit de partij werd gezet. Hij werd in 2016 veroordeeld tot acht jaar cel. Dat is verreweg de hoogste straf die een Nederlandse politicus ooit heeft gekregen.

Waar was Wassila Hachchi gebleven?

De meest mysterieuze affaire van 2016 was wel het plotselinge vertrek van D66-Kamerlid Wassila Hachchi. Zonder iemand iets te vertellen – zelfs haar partijgenoten wisten van niets – bleek ze van de ene op de andere dag vertrokken om voor Hillary Clinton te gaan werken. Toen duidelijk werd dat ook Clinton van niets wist en dat Hachchi geen betaalde baan zou krijgen, brak er een storm van verontwaardiging los. Ze liet niet alleen haar Nederlandse kiezers in de steek, maar zou ook op kosten van diezelfde kiezers in het buitenland politiek gaan bedrijven. Fractievoorzitter Alexander Pechtold en andere D66’ers stonden machteloos: Hachchi had recht op wachtgeld en op een moreel beroep op haar om daar afstand van te doen, reageerde ze niet. Later liet ze in een interview wel weten dat ze na een traumatische aanval door een hond tot haar radicale stap was gekomen, maar een overtuigende uitleg heeft Hachchi nog niet gegeven.

Toon Antonis: wethouder voor 95 procent

Toon Antonis van de lokale partij Samenwerking Reusel-De Mierden legde in augustus zijn functie als wethouder neer. Antonis verdiende, naast zijn wethouderschap, ook nog eens zo’n dertig mille per jaar als parttime directeur van een kinderopvang. Voor fulltime wethouders geldt de regel dat neveninkomsten gekort worden op hun wethouderssalaris. Dat zou Antonis zo’n 6.000 euro per jaar schelen. Daarop bedacht zijn fractie samen met coalitiegenoot CDA een list: de korting geldt niet voor parttimers. Als hij zijn wethouderschap zou omzetten naar een 95-procentsbaan, kon hij zijn neveninkomsten houden. Dat het volgens de regels mag, betekent nog niet dat het ook netjes is, vonden de andere partijen. Zij vroegen zich bovendien af hoe hij twee van zulke zware banen kon combineren. Exit Antonis.

Neelie Kroes en haar vennootschap op de Bahama’s

Na de Panamapapers kwamen de Bahamaleaks: ruim 1,3 miljoen gelekte documenten uit de Kamer van Koophandel van de Bahama’s. Het Financieele Dagblad en Trouw ontdekten dat Neelie Kroes tijdens haar periode als eurocommissaris voor Mededinging bestuurder was geweest van een vennootschap op de Bahama’s. Dat had ze volgens de regels moeten melden bij de Commissie. Het bedrijf, Mint Holdings Ltd, was in 2000 opgericht door een aantal Arabische zakenmensen om aandelen in Enron te kopen.

Hoe het wel moet: Joost Möller

Begin februari 2016 diende VVD’er Joost Möller zijn ontslag in als gemeenteraadslid in Tilburg. Hij zat sinds 1999 in de raad en was van 2008 tot 2014 wethouder. Met zijn bedrijf UPP Vastgoedontwikkeling was hij bezig met verschillende projecten in de gemeente, schreef hij in zijn ontslagbrief: ‘Ik wil voorkomen dat het bestemmingsplantraject besmet wordt met de schijn van belangenverstrengeling en wil voorkomen dat ambtenaren of collegeleden zich ongemakkelijk voelen bij de dubbelrol die ik dan zou hebben. Als aanvrager van een bestemmingsplan-wijziging zitting hebben in het orgaan dat er uiteindelijk over beslist acht ik onwenselijk.’ Beter dan dat kan gezond verstand en politiek fatsoen niet onder woorden worden gebracht.

Onbestuurbare gemeentes I

Sommige gemeentes zijn notoir moeilijk bestuurbaar. De onderlinge verhoudingen zijn verziekt en de politiek sleept zich van rel naar rel. Den Helder is een bekend voorbeeld. Een duik in de archieven levert krantenkoppen op als ‘In Den Helder speelt iedereen op de man’ uit 2005 of ‘Alweer de stad van de verziekte verhoudingen’ uit 2009. In 2015 kwam wethouder Geurt Visser van de Stadspartij in opspraak omdat hij vrouwelijke collega’s opdringerige appjes stuurde: ‘Leuk blouseje, ik ben benieuwd wat voor bh je eronder aan hebt.’ Of: ‘Wat zag ik nu weer voor mooie benen langskomen.’ Visser, die lokaal de bijnaam ‘Geile Geurt’ heeft, moest na advies van een extern onderzoeker vertrekken. Dat zou normaal gesproken het einde van een carrière zijn, maar Visser vocht terug en kondigde al snel zijn comeback aan.

In het laatste nummer van De republikein (december 2016) lanceerde hij een complottheorie over zijn gedwongen vertrek: VVD-burgemeester Koen Schuiling zou een bevriende onderzoeker hebben ingeschakeld om zodoende het seksschandaal te kunnen gebruiken ‘als stok om de hond te slaan’ bij de politieke afrekening met Visser. Dat er negen vrouwen tegen hem hadden getuigd deed er kennelijk niet toe. Het zal, kortom, nog wel even onrustig blijven in Den Helder.

Onbestuurbare gemeentes II

Dat een arme gemeente als Den Helder politieke problemen heeft is voorstelbaar, maar ook Bloemendaal en Wassenaar, twee van de rijkste gemeentes van Nederland, zijn onbestuurbaar. Wassenaar is al sinds 13 februari 2012 in de greep van een seksrel. Enkele wethouders en raadsleden zopen zich toen tot vijf uur ’s nachts klem op het gemeentehuis. Nieuwe details over de nacht en de nasleep ervan blijven tot de dag van vandaag naar buiten komen. De gemeente is dusdanig ontredderd dat er begin dit jaar een interim-burgemeester is benoemd om orde op zaken te stellen: VVD’er Charlie Aptroot, burgemeester van Zoetermeer. De toekomst van Wassenaar als zelfstandige gemeente staat nadrukkelijk op de agenda. In Bloemendaal zijn vergelijkbare problemen. De politiek is er tot op het bot verscheurd door een ruzie over het landgoed van de broers Slewe, die al jaren tegengewerkt worden door de gemeente. In 2016 werd raadslid Marielys Roos van Hart voor Bloemendaal veroordeeld tot een voorwaardelijke werkstraf van zestig uur omdat ze een deel van dat dossier openbaar had gemaakt.

Bloemendaal kende de afgelopen jaren vijf burgemeesters. De huidige, Bernt Schneider (PvdA), was burgemeester van Haarlem en is net als Aptroot neergezet om als interim orde op zaken te stellen. Ook de zelfstandigheid van Bloemendaal is niet zeker.

Lokale partijen en lokaal vastgoed: altijd gedonder

Lokale partijen (en afsplitsingen van grote partijen) waren goed voor 116 affaires. Dat zijn er veel, zeker als je bedenkt dat lokale partijen pas sinds Pim Fortuyn een rol van betekenis spelen. Gemeentebesturen zijn de kweekvijver van de politiek: ze stromen bij elke verkiezing weer vol met onervaren nieuwkomers. Lokale partijen zijn extra kwetsbaar. Omdat ze niet de ervaring, de organisatie en het netwerk van gevestigde partijen hebben, kunnen ze vaak lastig onderscheid maken tussen politiek talent, stuntelende amateurs en querulanten. Sommige fracties kunnen met hun afwijkende gedrag kleine gemeentes behoorlijk ontregelen, zoals Bram Heijstek in Aalsmeer (bedreigingen op internet) of raadslid André La Fontaine van Positief Landsmeer, die in oktober 2014 een tijdje onderdook om een parkeerboete te ontlopen.

Dat gebrek aan professionaliteit en ervaring is des te lastiger omdat juist in gemeentes het risico op belangenverstrengeling op de loer ligt: er is een klein ambtelijk apparaat en iedereen kent elkaar. Vooral vastgoed is kwetsbaar, omdat daarmee snel veel geld valt te verdienen. Het bekendste voorbeeld is Jos van Rey, die als wethouder van Roermond veel zaken deed met zijn goede vriend Piet van Pol. In Utrecht werd projectontwikkelaar Wim Oostveen gekozen als raadslid voor Stadsbelang. Hij zat met een enorm belangenconflict omdat hij als vastgoedeigenaar een aantal procedures tegen de stad had lopen. In april 2016 trad hij af als raadslid, ‘tijdelijk’ naar eigen zeggen.

Er is een complete VN-special te vullen met lokale affaires rond vastgoed. Om een klein beeld te geven: van de 46 affaires in 2016 gingen er elf direct of indirect over vastgoed (en vergunningen daarvoor). In Aalten legde CDA-wethouder Erik Luiten zonder vergunning een mestbassin aan, zijn collega Ted Kok waarschuwde hem voor een naderend onderzoek. CDA’er Johan Harink trad af als raadslid van Hengelo na de bouw van een mestbak zonder vergunning. Sjaak van der Welk werd uit de fractie van Lokaalbelang Lingewaard gezet omdat hij informatie over bestemmingsplanwijzigingen met familie had gedeeld. Rob Zeeman stapte op als wethouder in Bergen (NH) voor KIES Lokaal, omdat bleek dat hij illegaal een appartement verhuurde. Karel Mens (VVD) trad af als wethouder in Uitgeest omdat hij illegaal een schuurtje voor zijn motor had geplaatst. Joke Vroegop (VVD) trad af als wethouder van gemeente Zuidplas omdat ze geheime informatie over de nieuwbouw van het gemeentehuis met een bouwprojectmanager had gedeeld. En zo speelden er nog vier affaires, alleen al in 2016