Het herdrukken van Menno ter Braaks brochure Het nationaalsocialisme als rancuneleer uit 1937 vraagt erom te worden vergeleken met de boosheid of rancune die zich nu in Europa op grote schaal een uitweg zoekt in populistische partijen en demonstraties. Er zijn zo’n tachtig jaar voorbij gegaan waarin dat nationaalsocialisme voor een wereldoorlog heeft gezorgd en voor zes miljoen joodse doden. Er heeft daarna een Koude Oorlog gewoed die, na een tijdje rust, weer is teruggekeerd. Vanaf het midden van de jaren zestig was niet de rancune maar de verbeelding een jaar of tien aan de macht. Ondertussen kwam er een einde aan de oorlog in Vietnam, maar ontstond in de jaren tachtig de oorlog in Joegoslavië. De val van de muur in 1989 bracht een kleine tien jaar euforie over de triomf van de liberale democratie, maar die werd verstoord door het religieuze ressentiment dat zich uitte in de aanslagen van Al Qaida en de oorlogen in Koeweit, Irak en Afghanistan. Het islamitsch fundamentalisme kwam op en al die jaren woedde het conflict tussen Israël en de Palestijnen.
Sinds de jaren zestig vindt veel ongenoegen een weg via demonstraties, in de jaren dertig nog een zeldzaamheid, maar als artikel 9 een recht geworden in de Grondwet. Als uitvloeisel van de jaren zestig had een geleidelijke democratisering plaats die weer leidde tot de verzorgingsstaat. Die werd weer gevolgd door het neoliberalisme. Toch ontstonden de populistische partijen van Pim Fortuyn en Geert Wilders als totaalprotest afkomstig van de onderste treden van de samenleving.
