<p>Toen van de week een spijkerhard rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau verscheen waarin gehakt werd gemaakt van de Participatiewet die in 2015 werd ingevoerd, zocht ik nog even het regeerakkoord ‘<a href="https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2012/10/29/regeerakkoord" target="_blank" rel="noopener">Bruggen slaan</a>’ op waarin de rampzalige wet werd aangekondigd.</p>
<p>In de herfst van 2012 hadden Mark Rutte en Diederik Samsom, winnaars van de verkiezingen, in nog geen anderhalve maand een gezamenlijk programma in elkaar getimmerd. Stef Blok, mede-onderhandelaar voor de VVD, had een rijtje bulletpoints als regeerakkoord wel prima gevonden, maar Samsom kon het niet laten een hooggestemde inleiding bij het stuk te schrijven, waarin hij de ideologische tegenpolen bij elkaar probeerde te brengen.</p>
<a data-ga-category="embedded-article" data-ga-action="clicked" data-ga-label="" href="https://www.vn.nl/herenigd-ierland/" class="article-embed article-embed--left article-embed--new"><span class="article-embed__image" style="background-image:url(https://www.vn.nl/wp-content/uploads/fly-images/451905/1500-x-1500-pixels-1-520x520-cc.jpg);"></span><span class="article-embed__content"><span class="article-embed__read-more">Meer Macht op vrijdag</span><span class="article-embed__title">Een herenigd Ierland is niet meer ondenkbaar, maar heeft wel een prijskaartje</span><span class="article-embed__date">22 november 2019</span></span></a>
<p>‘De ene partij is beducht voor een overheid die in de weg loopt. De andere partij vreest een overheid die mensen in de steek laat. Samen kiezen we voor een overheid die mensen niet in de eerste plaats als consument ziet, maar als burgers die de ene keer zelfstandig, de andere keer samen de toekomst van Nederland vormgeven.’</p>
<p>En: ‘Ieder mens is allereerst zelf verantwoordelijk voor succes in het leven en de mogelijkheden daartoe willen wij zo groot mogelijk maken. Maar nooit zullen wij de ogen sluiten voor de mensen die het zonder extra zetje in de rug niet kunnen redden.’</p>

<div class="newsletter-teaser bg-gray">
    <div class="teaser__content__container">
                    <div class="teaser__header">Thijs volgen? Lees onze nieuwsbrief Macht op vrijdag</div>
        
                    <div class="teaser__text">Iedere vrijdag de belangrijkste politieke verhalen in je mailbox.</div>
            </div>

    <div class="teaser__btn__container">
                    <div class="teaser__btn">
                <a class="btn btn--rounded btn--white-bg" 
                    href="/service/nieuwsbrieven"
                    data-ga-category="banner-newsletter-button" 
                    data-ga-label="Thijs volgen? Lees onze nieuwsbrief Macht op vrijdag" 
                    data-ga-action="clicked">Meld je aan ></a>
            </div>
            </div>
</div>
<p>Het klonk allemaal prachtig. Maar al snel bleek tot wat voor onmogelijke compromissen de onderhandelingen hadden geleid, met als meest treffende voorbeeld: de Participatiewet. In een paar omineuze zinnetjes werd het construct aangekondigd: de instroom in de sociale werkplaatsen zou worden beëindigd, jonggehandicapten die konden werken mochten niet meer in de Wajong, begeleiding uit de bijstand en via ‘beschut werk’ naar de arbeidsmarkt zou worden overgedragen aan de gemeenten, via een quotum zouden werkgevers worden aangemoedigd arbeidsgehandicapten in dienst te nemen, én vanwege de economische crisis zou er op dat alles fors worden bezuinigd middels een ‘doelmatigheidskorting’.</p>
<h5>over de schutting kieperen</h5>
<p>In de Troonrede van 2013 mocht de Koning uitleggen dat de klassieke verzorgingsstaat onhoudbaar was geworden, en dat we de omslag naar een ‘participatiesamenleving’ moesten maken, want: ‘In deze tijd willen mensen hun eigen keuzes maken, hun eigen leven inrichten en voor elkaar kunnen zorgen.’</p>
<blockquote><p>De hoogdravende teksten over de ‘participatiesamenleving’, luidde de kritiek, zouden erop neerkomen dat de overheid de zorg voor kwetsbare mensen over de schutting zou kieperen.</p></blockquote>
<p>Op dat moment hagelde het al kritiek op de plannen: de vakbonden, de SP en een groot deel van de PvdA-achterban liep te hoop tegen de naïeve gedachte dat mensen na het sluiten van de sociale werkplaatsen vanzelf wel een plekje op de arbeidsmarkt zouden vinden, dat werkgevers daar braaf hun steentje aan zouden bijdragen en dat de gemeenten de uitvoering van de wet wel rond zouden breien ondanks een miljardenbezuiniging.</p>
<p>De hoogdravende teksten over de ‘participatiesamenleving’, zo luidde de massale kritiek, zouden er in de praktijk op neerkomen dat de overheid de zorg voor kwetsbare mensen over de schutting zou kieperen. Maar het kabinet ging door op de ingeslagen weg.</p>
<h5>factor nul</h5>
<p>Afgelopen week bleek uit een vernietigend <a href="https://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2019/Eindevaluatie_van_de_Participatiewet" target="_blank" rel="noopener">rapport</a> van het Sociaal en Cultureel Planbureau dat de Participatiewet op een totale mislukking is uitgelopen, zoals iedereen met gezond verstand al had kunnen zien aankomen. Jonggehandicapten ‘met arbeidsvermogen’ en een ‘geringe afstand tot de arbeidsmarkt’ blijken iets vaker aan werk te komen, maar hun inkomenspositie is alleen maar verslechterd.</p>
<blockquote><p>Het SCP stelde vast dat het opleggen van sancties en verplichtingen aan mensen in de bijstand geen enkel positief effect heeft.</p></blockquote>
<p>Voor de klassieke bijstandsgerechtigden is de kans op werk nauwelijks gegroeid. Voor mensen die voorheen in de sociale werkplaatsen zaten, zijn de kansen op werk juist achteruit gegaan, met maar liefst 16 procent.</p>
<p>En van de toezegging van de werkgevers om meer beschutte werkplekken te creëren (100.000 extra plekken in 2016) komt vrijwel niets terecht: het aantal werkgevers dat daadwerkelijk beschutte banen weet te creëren is sinds de invoering van de wet toegenomen met de factor nul. Bovendien stelt het SCP vast dat het opleggen van sancties en verplichtingen aan mensen in de bijstand geen enkel positief effect heeft.</p>
<p>Alle reden dus, zou je zeggen, om vast te stellen dat álle aannames onder de Participatiewet niet kloppen, het gehele stelsel te herzien en veel meer te investeren in intensieve begeleiding: het enige recept dat aantoonbaar werkt.</p>
<p>Maar VVD-staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Tamara van Ark doet precies het tegenovergestelde: een dag na het verschijnen van het SCP-rapport kondigde ze aan dat bijstandsgerechtigden in het gehele land verplicht moeten worden tot een ‘tegenprestatie’ zoals vrijwilligerswerk, mogelijk op straffe van korting op de uitkering, want ‘de vrijblijvendheid moet eraf’ – een plannetje dat werd aangeleverd door D66-Kamerlid Rens Raemakers.</p>
<p>In <a href="https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/staatssecretaris-van-ark-tegen-wie-niet-wil-werken-moeten-we-streng-zijn~b7a43237/" target="_blank" rel="noopener"><em>de Volkskrant</em></a> deed Van Ark er nog een schepje bovenop door te verklaren dat ‘we streng moeten zijn voor niet wil werken’, in een kennelijke poging om de VVD-achterban te behagen die tóch al jaren het hardnekkige idee heeft dat die luie uitkeringstrekkers maar eens een schop onder de kont moeten krijgen – alsof dat de les was van het SCP. Zo gaat de staatssecretaris dapper door op de doodlopende weg.</p>
<blockquote><p>‘De Participatiewet is een mislukt sociaal experiment ten koste van kwetsbare mensen.’</p></blockquote>
<p>En passant liet coalitiepartner D66 zich door Van Ark in het pak naaien, want het plan van Rens Raemakers om de gemeenten te verplichten een ‘niet-vrijblijvend, passend aanbod’ te doen in de vorm van bijvoorbeeld vrijwilligerswerk was wellicht goed bedoeld, maar werd door de VVD-staatssecretaris behendig omgebouwd tot een ‘verplichte tegenprestatie’ voor de bijstandsgerechtigden zelf.</p>
<h5>boter op het hoofd</h5>
<p>Zo rolt de VVD dus: eerst wordt er een systeem opgetuigd waardoor honderdduizenden mensen die moeilijk aan werk kunnen komen met sancties worden bedreigd en in de praktijk aan hun lot worden overgelaten, vervolgens worden er méér sancties aangekondigd als doekje voor het bloeden.</p>
<p>Van de week belde ik even met PvdA-Kamerlid Gijs van Dijk, die in tegenstelling tot sommige anderen in zijn partij geen boter op zijn hoofd heeft omdat hij bij de invoering van de Participatiewet nog werkzaam was bij de FNV, die zich fel tegen de onttakeling van de sociale werkplaatsen verzette. ‘Door het SCP-rapport is nu nog een keer onderstreept wat we eigenlijk al wisten,’ zei hij. ‘De Participatiewet is een mislukt sociaal experiment ten koste van kwetsbare mensen.’ Daar heeft het inderdaad alle schijn van.</p>
<p>Het treurige is dat Tamara van Ark haar onzalige ‘verplichte tegenprestatie’ voor mensen in de bijstand waarschijnlijk nog door de Kamer gaat krijgen ook. Eerder is haar dat al gelukt met de versimpeling van de Wajong, waardoor Wajongers die voltijds werken, maximaal het minimumloon kunnen verdienen: een fijne aanmoediging om aan het werk te gaan. Van Ark liet zich aan een nipte meerderheid helpen door SGP en Forum voor Democratie.</p>
<p>Het zullen je nieuwe vrienden maar zijn.</p>
