Fotodocument / Raketschild in Tsjechië
Het landelijke gebied Brdy in Tsjechië is vergelijkbaar met de Nederlandse Achterhoek. Het is ongeveer even groot, heeft evenveel inwoners en het percentage daarvan dat werkzaam is in de landbouw komt aardig overeen. Klein verschil: de inwoners krijgen straks te maken met een onderdeel van het raketschild. Dat ‘schild’ moet ervoor zorgen dat inkomende projectielen uit Iran of Noord-Korea, met als eindbestemming de Verenigde Staten, tijdig worden onderschept. Het zal bestaan uit een bommenradar in Brdy en een set onderscheppingraketten in Polen.
De heren op de foto’s lijken zich vooralsnog weinig zorgen te maken. De een drinkt een kop koffie en rookt een sigaretje bij zijn vaste stek, het plaatselijke grillrestaurant. Straks gaat hij het land weer op. De jongeman met de hond heeft net zijn vee gevoerd – vreemd genoeg met een geweer om de schouders maar dat heeft niets van doen met de nog te realiseren radar – en neemt nu een pauze. De besnorde man in de blauwe sweater mag dan zorgelijk opzij kijken, dat is eerder omdat hij zich een houding wil geven, hij heeft net een paar neutjes achterover geslagen bij hetzelfde grillrestaurant en weet zich nauwelijks zittende te houden op het bankje van een naastgelegen bushalte. Allemaal wonen ze hooguit een paar honderd meter van de plek waar de radar komt te staan. Ze zijn het erover eens: dat schild moet er niet komen. De graffiti op de muren getuigen van de mening van de inwoners van Brdy over de Amerikaanse president: ‘Bush is de duivel’ en ‘Bush is de broer van Hitler’ staat er te lezen. Maar wat kunnen ze doen? Naar hen luisteren ‘de grote bazen’ toch niet. De burgemeester van Míšov, de plaats die het dichtst bij de radar ligt, heeft het nog geprobeerd: hij verzette zich. Tevergeefs. De inwoners van Brdy zijn bang een vastgespijkerde schietschijf voor Rusland te worden. Tweede angst: de straling van de radar. Die is vast kankerverwekkend, denken ze.
Fotograaf Jordi Huisman reisde eind 2007 af naar Tsjechië omdat hij ‘wel nieuwsgierig’ was naar hoe het er daar uit zou zien, nu de voorbereidingen voor het raketschild in gang waren gezet. Hij ontmoette mensen die boos waren. Maar het leven gaat door. Aan het omliggende gebied was wel te zien dat het hier militair gebied in spe betreft. Overal borden met ‘verboden toegang – militair gebied’. In datzelfde gebied, waar Huisman zich toch in waagde om wat beelden te schieten, zien we vervallen opslagruimten. Het land waar eerder nog vee graasde, ligt er verder verlaten bij. Gelukkig is het grillrestaurant er nog.
Het nut van een raketschild
De waarschuwingsradar in Tsjechië zou je een Europees bijkantoor van het Amerikaanse raketschild kunnen noemen. Andere delen staan in Alaska en Californië. De Tsjechische ‘ogen’ zijn bedoeld om vanaf 2012 vijandige raketten – bijvoorbeeld uit Iran, onderweg naar New York – te signaleren, die vervolgens met in Polen te stationeren anti-raketraketten moeten worden uitgeschakeld. Is die dreiging er dan? Jazeker, zegt NAVO-baas Jaap de Hoop Scheffer, en hij wil er dan ook meteen een NAVO-raketschild van maken. ‘Je hoeft geen Einstein te zijn om te begrijpen dat je dit schild met de beste wil van de wereld geen bedreiging voor de Russen kunt noemen,’ vindt hij. Daar denken de Russen heel anders over. Ze vrezen dat hun eigen afschrikkingsmacht door het raketschild wordt uitgehold. Rusland dreigt dan ook met militaire tegenmaatregelen, zoals het onder schot houden van de gewraakte bases in Tsjechië en (straks wellicht) Polen. Tegelijkertijd wil Rusland ook onderhandelen met de Amerikanen. Als jullie schild niet tegen ons is bedoeld, maak dan gebruik van een bestaande radarbasis in de Kaukasus, zeggen ze. Of laat op zijn minst permanente ‘spionnen’ toe. Dat gaat de Verenigde Staten te ver, en ook Tsjechië en Polen voelen niets voor een terugkeer van Russische militairen op hun grondgebied. Dat neemt niet weg dat het raketschild ook in deze landen omstreden is. Er is angst voor een nieuwe confrontatie met de Russen, er is twijfel aan het nut van een raketschild en weer anderen vinden dat de Amerikanen te weinig betalen. Geloofwaardiger dan de Russische bewering dat het schild ook de Russische atoommacht kan neutraliseren, is het argument dat de Amerikanen wel erg opdringerig worden door hun nationale verdediging praktisch aan de grens met Rusland te laten beginnen. Een Russisch raketschild in Canada of Mexico zou in de Verenigde Staten ook met argwaan worden bekeken. Europa weifelt, maar de NAVO verraste begin april toch met eensgezinde (Europese) steun voor het plan.
Ten slotte: mag het? En werkt het? Ja, het mag, want de regering-Bush zegde in 2002 het ABM-verdrag, dat raketverdediging aan banden legde, op. Op de effectiviteit valt af te dingen. De ‘Tsjechische’ radar ziet veel, maar is nu nog vrij storingsgevoelig en kan om de tuin geleid worden met nepraketten. In het beste geval werkt het raketschild tegen Iraanse raketten, maar tegen laagvliegende, zigzaggende vliegtuigen en kruisraketten zullen ooit weer andere listen moeten worden verzonnen.
Ko Colijn

Gerelateerd