<div class="lead">
Een groot deel van de stemmers heeft geen idee waar nu precies over gestemd moet worden. De babylonische spraakverwarring rond het Oekraïne-referendum duizelt zelfs Max van Weezel. Thomas Mann of Oswald Spengler?
</div>
Waar moeten we eigenlijk over stemmen op 6 april? En zou er iemand zijn die dat weet? Vlak voor Kerst hield onderzoeksbureau I &amp; O Research een enquête naar de mening van de kiezers over het Oekraïne-referendum. Daaruit bleek niet meteen een grote kennis van zaken van de situatie in Kiev, Charkov en Dnjepropetrovsk. Toch was een meerderheid van de respondenten geneigd Thierry Baudet en Jan Roos aan een Nee tegen het associatieverdrag te helpen.
‘De stemvoorkeur is primair afhankelijk van het oordeel over Europese integratie in het algemeen, waar veel kiezers sceptisch over zijn,’ rapporteren onderzoekers Martin Rosema, Peter Kanne en Laurens Klein Kranenburg in een bundel die vorige week bij het Montesquieu Instituut verscheen. Wie iets tegen Brussel heeft, lust ook Kiev niet. Dat sentiment leeft vooral onder de lager en middelbaar opgeleiden in Nederland. Academici en abituriënten van het hoger beroepsonderwijs staan positiever tegenover de Europese gedachte en dus ook tegenover vrijhandel met de Oekraïners.
<q class="pull-left">Driekwart van de ondervraagden bekende eerlijk niet te weten welke onderwerpen in het associatieverdrag aan de orde komen.</q>
Driekwart van de ondervraagden bekende eerlijk niet te weten welke onderwerpen in het associatieverdrag aan de orde komen. De onderzoekers: ‘Een substantieel deel denkt dat het gaat over de eerste stappen tot toetreding van Oekraïne tot de EU.’ Wat niet klopt omdat Brussel een lidmaatschap van Oekraïne van de Unie nou juist heeft uitgesloten. De lager opgeleiden blijken vooral bang te zijn dat na de Poolse bouwvakkers en Bulgaarse vrachtwagenchauffeurs ook goedkope Oekraïners de arbeidsmarkt opstromen. Opnieuw een misvatting, want het associatieverdrag voorziet wel in visumvrij reizen (toeristen uit Kiev mogen negen maanden lang ongestoord van het Rijksmuseum en Madurodam genieten) maar de arbeidsmarkt wordt niet opengesteld voor Oekraïners.
Partijpolitiek gezien zijn vooral PVV’ers, VVD’ers, SP-kiezers, aanhangers van de Partij voor de Dieren (ze hebben in Oekraïne veel legbatterijen) en 50-Plussers tegen het verdrag. PvdA’ers, CDA’ers, D66’ers en GroenLinksers neigen naar een voorstem. Kortom: Thierry Baudet bijvallen hoeft niet te wijzen op bezwaren tegen president Porosjenko. Een tegenstem kan net zo goed voortkomen uit Euroscepsis, angst voor openstelling van de arbeidsmarkt, een hekel aan plofkippen of een grondige afkeer van Diederik Samsom.
In de bundel van het MI maakt de Groningse wetenschapper Simon Otjes de Babylonische spraakverwarring over Oekraïne nog groter: ondernemers hebben belang bij het associatieverdrag, want ze krijgen toegang tot de grootste graanschuur van Europa. De gewone man vreest, al dan niet terecht, dat het hem als belastingbetaler geld gaat kosten. Natuurlijk kan niemand heen om de aanslag op de MH17, maar volgens Otjes kun je daar tegengestelde conclusies uit trekken. Beschouw je het Kremlin als het grootste gevaar, stem dan voor het associatieverdrag, want zo kun je Poetin je vuist laten zien. Maar je kunt ook redeneren dat de situatie rond Donetsk al zo gespannen is dat je de Russische heerser beter niet kunt provoceren. Want dan kunnen we wel eens in een Derde Wereldoorlog worden meegesleept. Stem in dat geval dus tegen.
Zondag om 12 uur nam ik vol spanning plaats voor mijn televisie. In Buitenhof zou Thierry Baudet, initiatiefnemer van het referendum, in debat gaan met de humanistische intellectueel Rob Riemen. Misschien kwam er nu licht in de duisternis. Helaas: Riemen maakte Baudet uit voor alles wat lelijk is (‘nationalist’, ‘antidemocraat’, ‘nützliche Idiot van Poetin’, ‘charlatan’, ‘onbenul’). Beide sprekers sloegen elkaar om de oren met citaten van filosofen en schrijvers: van antifascist Thomas Mann tot de ondergangsdenker Oswald Spengler. Tevergeefs probeerde presentator Paul Witteman het gesprek terug te brengen op waar het eigenlijk om ging: het referendum.
Zelf leidde ik in Nieuwspoort een discussie over Oekraïne tussen Baudet en de Kamerleden Han ten Broeke en Kees Verhoeven, allebei voorstander van het associatieverdrag. Ik kreeg de indruk dat Ten Broeke en Verhoeven het over een heel ander land hadden dan Baudet. De Kamerleden gaven hoog op van ondernemers die welvaart wilden scheppen en mensenrechtenactivisten die de corruptie te lijf gingen. Hén steunde je door ja te zeggen tegen het verdrag. Baudet had vooral oog voor de rechtsradicalen die in steden als Lviv het standbeeld van Lenin door dat van Nazi-collaborateur Stepan Bandera vervingen. De betoging op het Maidanplein kwam in zijn ogen neer op een ‘staatsgreep’ tegen de legitieme president Viktor Janoekovitsj. EU-kopstukken als Tusk en Juncker waren bezig Oekraïne te ‘destabiliseren’. Het was net zo gevaarlijk als wat de neoconservatief Bush had gedaan in Irak. Een redenering die ook uit de mond had kunnen komen van de anchorman van de Russische staatstelevisie.
Een maand voor het referendum verkeer ik in opperste staat van verwarring, moet ik bekennen. Zal ik op 6 april mijn stem uitbrengen op Thomas Mann of toch op Oswald Spengler?

Max van Weezel

Gerelateerd