interview

De uitnodiging stond al ruim een jaar. Op 13 april 2014 bezocht Wessel te Gussinklo de stad van zijn jeugd en woeste jaren: Utrecht. Hij werd er op een literatuurfestival door mij ondervraagd over zijn werk. Nadien wilde hij de goede afloop vieren en bij hem betekent dat altijd dat je gaat eten in een Van der Valk-restaurant. Dus hup, daar togen we – de schrijver, zijn echtgenote Odilia van der Heijden, zijn dochter Geraldine uit zijn eerste huwelijk, zijn redacteur Bart Kraamer van uitgeverij Koppernik, en ik – in zijn kleine rode auto naar het gezellige familierestaurant. Een heuglijke rit, want de schrijver, zijn dochter en zijn redacteur paften er non-stop op los in het gesloten voertuig, zodat ademen steeds moeilijker werd.

Daar stond tegenover dat Wessel te Gussinklo toen liet weten dat ik welkom was hem op zijn ‘landgoedje’ in Noord-Bevelandte bezoeken. Dan zouden we dieper over zijn werk kunnen bomen, want sjongejonge, we waren net op dreef daarnet en toen werden we alweer het zaaltje uitgebonjourd. En ja, het was natuurlijk wel áárdig om een beetje te ouwehoeren over ‘het romannetje Zeer helder licht’, maar na de zomer zou zijn grote essay Wij zullen aan God gelijk zijn, en voor eeuwig bestaan eindelijk verschijnen. Aan dat cultuurfilosofische boek had hij, met tussenpozen, van 2004 tot 2011 gewerkt. Dat was ‘het échte werk’, dat dan ook veel van hem had gevergd. ‘Ik ben er wel vier of vijf keer mee opgehouden omdat ik de moed verloor. Ik belandde in een laagvlakte, radeloos en wanhopig. Het kwam maar niet af, daardoor kwam ik er niet vanaf, terwijl ik dolgraag romans wilde schrijven. Als Odilia er niet was geweest, weet ik niet wat er gebeurd zou zijn.’

geen geziene gast

De zomer ging voorbij, het jaar kwam ten einde, het voorjaar naderde al bijna en nog steeds geen bericht over Wij zullen aan God gelijk zijn. Tot er een uitnodiging binnensuisde per mail: op 5 maart 2015 zou het gepresenteerd worden in Athenaeum Boekhandel op het Spui in Amsterdam. Ik verscheen die dag te bestemder plaatse, maar geen Wessel te Gussinklo. Wel een briefje op het raam: ‘De presentatie gaat niet door wegens ziekte van de auteur.’
Per mail laat hij mij een forse maand later weten: ‘Enige ruchtbaarheid aan het boek geven, perspresentatie en zo, kon niet doorgaan omdat ik eind februari de bekende vervelende griep kreeg. Hevige spierpijnen, rugpijnen. En na een week, begin maart, kreeg ik daar overheen een fikse longontsteking. Ik was de hele maand maart van de straat en nu kwakkel ik enigszins Processie van Echternach-achtig vooruit.’ Maar: de uitnodiging tot ‘steeds dieper en verder aanboren’ blijft onverminderd staan.
Dat betekent wat, want Te Gussinklo koestert zijn isolement. Deze writer’s writer en critic’s writer is volgens zijn bewonderaar P.F. Thomése ‘geen geformatteerd schrijver’, want ‘een edele wilde’ en daarom geen geziene gast aan stamtafels op de televisie. ‘Ik kom nergens,’ zegt Te Gussinklo zelf met veel voldoening.

Rooms en gereformeerd

Op de afgesproken zomerse middag, op het telefonisch overeengekomen tijdstip van half twee, bel ik in het midden van nergens aan bij een imposant hek. Een grote hond laat gepassioneerd weten dat bezoek niet de bedoeling is. Odilia van der Heijden doet open en toont mij in afwachting van de schrijver de benedenverdieping van het huis. Ergens weerklinkt het geluid van een douche en daaroverheen bast een stem: ‘Zeg, snaak, kon je niet later komen?’
Even later dreunt Wessel te Gussinklo binnen, met nat haar, maar onverwisselbaar zichzelf, met zijn markante zeventiende-eeuwse kop die zoveel gelijkenis vertoont met die van de zeerover Peer den Schuymer uit de Kapitein Rob-strip. Naar eigen zeggen is hij nog wat slaperig, maar dat weerhoudt hem er niet van meteen los te gaan. ‘Zo, vriend, ik heb er behoorlijke last van gehad dat je mijn leeftijd hebt prijsgegeven. Vierenzeventig…’ Langzaam begon het mij te dagen, ik had hem opgevoerd in een stuk in dit blad met als noemer ‘oude lullen still goin’ strong’. Hij briest verder: ‘Daarvoor werd mijn leeftijd nooit vermeld en nu lees ik steeds over mezelf dat ik hoogbejaard ben. Dat is tot daaraan toe, maar ik word op grond daarvan in een verkeerde hoek geplaatst. Ik werd altijd tot de generatie gerekend van Adri van der Heijden, Frans Thomése en Oek de Jong, we zijn ongeveer gelijktijdig begonnen met publiceren in literaire tijdschriften en bij hen hoor ik literair thuis. En nu zit ik opeens bij Bernlef… en Schippers. Die hoek!’ En nog eens, schmierend: ‘Die hoek zit ik opeens!’ Hij reikt naar zijn sigaretten. Zoveel wordt duidelijk uit het daaropvolgende, enthousiaste, kritische betoog dat hij zo kort na zijn ontwaken afsteekt: vooral tussen A.F.Th. van der Heijden en Oek de Jong ziet hij een immense tegenstelling, die tussen respectievelijk de roomse en de gereformeerde wereld. Want, jóngen, wat schrijft Adri vernuftig, hij is een van de beste schrijvers, maar: zijn proza dijt maar uit. Hij mist het protestantse van Oeks havikenblik, die transcendeert, de scherpe reliëfgevende blik. Oek op zijn beurt is weer zo keurig als een boekhouder, hij heeft te weinig beelden, het is te dor. Hij zou van Adri moeten leren om de waarheid te liegen. ‘Want dat is prachtig, mits er genoeg geciseleerd is. En een heldere blik is prachtig, mits er genoeg materiaal is.’ In dezelfde ademstoot verzucht hij tegen Odilia dat hij vreest nog niet genoeg ‘a tempo’ te zijn.

gehersenspoeld

We nemen plaats in de rustgevende tuin, waar een haan constant kukelt, en kijken uit op een onafzienbare zee aan groen. Achterin wonen twee buizerds, die geregeld een massaslachting aanrichten onder het kroost van de kippen en eenden. Het is eigen terrein en allemaal Odilia’s verantwoordelijkheid. Af en toe zit Wessel te Gussinklo, immer gekleed als een landjonker met blazer en geklede sjaal, met zijn sanguinisch gemoed op een grasmaaiend voertuig om een pad te banen door de woestenij. Maar daar moet het bij blijven! De nieuwe schaapjes op de dijk, die Odilia zo moet gaan voederen, heeft hij nog niet gezien en dat gaat ook niet gebeuren – er zijn grenzen. Allemaal flauwekul, onzin, bromt Te Gusssinklo. Hij wil het over belangrijker dingen hebben.
Bijvoorbeeld de krant. Ik lees toch wel Trouw? Nu weer dat nieuws dat christenen nota bene uit onze asielzoekerscentra gepest worden door moslims. Hem verbaast het niks. In zijn compositie van de wereld Wij zullen aan God gelijk zijn, waarin hij schrijft over de geschiedenis van staten, over religies en over ‘de nieuwe mens’, gaat een deel over de islam. In die godsdienst en in de geschriften van de islamoloog en Mekka-ganger Snouck Hurgronje heeft hij zich al op zijn negentiende grondig verdiept. Voldoende om zich geen illusies te maken. Het vrije Westen kan het schudden, constateert hij: ‘We leven als in het einde van het Romeinse Rijk. Nog een halve eeuw en dan zijn we verdwenen, de islam is het enige virulente geloof en wij hebben geen geloof meer, we zijn een lege huls en we staan tegenover gedrevenen. Je kunt daartegen een wereldeconomie of een leger van honderdduizenden inzetten, maar je kunt niet winnen van de opruiende stem op de markt, die overtuigt, motiveert, rekruteert.’
Hij vertelt dat hij net een vervolg-essay over de islam geschreven heeft voor zijn dit najaar verschijnende bundel Vijf sterren voor de gaarkeuken. De vrije wereld heeft kunnen winnen van de fascisten, van de nazi’s, uiteindelijk van de communisten, maar van de islamisten? Op een bezwerende toon zegt hij: ‘Stel je dat eens voor: je moet vijf maal per etmaal álles loslaten om ten aanschouwen van iedereen Allahu Akbar te roepen. Ook al meen je het niet, je moet het publiekelijk doen, dag in dag uit, dus dan raak je gehersenspoeld.’

Tentamens in het Duits

Op dat moment stuiven de honden – de grote en een keffertje, van onbestemd ras – woedend naar het hek, waar een postbode zijn werk probeert te doen. ‘Haaaaa,’ roept Wessel te Gussinklo, ‘die pakken we bij z’n broek.’
We komen na deze consternatie te spreken over zijn eerste schreden op het schrijverspad. Die werden vroeg gezet, maar zonder het verhoopte succes. ‘Het rare is: ik wilde altijd filosofie schrijven, grote dikke boeken, van die zerken waarin dan buitengewoon ingewikkeld verteld zou worden hoe de wereld in elkaar zat. Toen dacht ik: even een romannetje ertussendoor. Toen ik 19 was, heb ik een roman geschreven, daar had zelfs De Bezige Bij interesse in. Maar het ging niet door, het was ook helemaal niks, maar ik was zo leuk jong, en dergelijke.’
Hij volgde in Nederland een Jungiaanse opleiding tot psychotherapeut, de tentamens moest hij in Zwitserland afleggen – in het Duits. Dat beviel hem zozeer dat hij op de universiteit psychologie ging studeren. Helaas mocht hij zijn kandidaatsexamen daar niet afleggen omdat hij nooit de middelbare school had afgemaakt. Rouwig was hij er niet om: ‘Ik heb in Zwitserland oneindig meer geleerd dan aan de universiteit en wat ik écht wilde was: schrijven.’
Het schrijven bleek de ware constante in zijn bestaan: ‘Op mijn 22ste, in 1963, schreef ik weer een roman, De expeditie. Ik had mijn toon nog niet, maar het was een goed boek. Daarna kon ik niet verder, want ik wilde dingen zeggen die met die toon en stijl onaanraakbaar waren. Dus die moest ik veranderen. Ik wist wat ik wilde in mijn proza: een pendel scheppen tussen primaire existentie en emotionele essentie, tussen tekenfilm en ziel; dat zit nog steeds in mijn werk.’ Opeens spreekt hij zacht, diepgeconcentreerd: ‘De 16de-eeuwse, Joods-chassidistische rabbijn Löw zei: Adam en Eva zijn niet uit het paradijs verdreven vanwege het kwaad. Of om wat Sartre later zei: vanwege de seksualiteit. Nee, ze zijn volgens Löw verdreven omdat ze de dieren en de dingen namen gaven. Namen geven is onteigenen en het schept afstand. De literatuur van belang laat die namen elke keer los en geeft opnieuw namen. Dat is pasmunt die heen en weer geschoven wordt. Liefde of angst zijn gewaarwordingen die bijna naamloos zijn en die we met moeite namen geven. Maar we moeten telkens weer terug naar de ervaring zelf. Als je een woord gebruikt als “angst”, dan is dat iets heel anders dan de aanwezigheid die je ervaart.’

Geestelijk vader

Die mystieke inslag verklaart Wessel te Gussinklo’s unieke schrijfstijl: de brede, omcirkelende bewegingen, de haakjes, de streepjes, de aandacht voor het zintuiglijke, het tastende. Ik vraag hem of hij dat al zo scherp voor zich zag als adolescent. Hij zegt: ‘Ik voelde chaos, want ik had alleen namen. Maar dat zijn stigma’s van iets dat we nauwelijks kunnen grijpen: aanwezigheid. En ik was volkomen op de verkeerde weg met het schrijven. Ik was toen, anders dan nu, helemaal van de beelden en de verhalen verwijderd geraakt. Ik wilde alleen maar analyses, zandkorreltjes leverden in mijn optiek óók een drama van formaat op. Maar zo krijg je een eindeloze fenomenologie zonder dat daar enige oppervlakte bij zit.’ Hij zucht: ‘En ja, de latere dichter en schrijver Kees Ouwens kwam op mijn pad, hij stond deels model voor de boezemvriend van mijn hoofdpersoon in Zeer helder licht. Dagen, nachten bleven we wandelen en praten, dan bracht ik hem naar huis en dan bracht hij mij naar huis en dan waren we nog niet uitgepraat, dus nog eens wandelen, nog eens, eindeloos.’
In de gesprekken tussen de vrienden ging het almaar over de roman die Te Gussinklo wilde schrijven, hij bleef er maar over vertellen, over zijn strategieën, zijn plannen, ‘de bepalende structuren die geraakt moesten worden’. In 1968 verscheen die roman, onder de titel: De strategie. Alleen had Kees Ouwens ’m geschreven. De geestelijk vader Te Gussinklo stond machteloos, nu moest hij ook deze slag verwerken. Hij schreef een paar honderd bladzijden van een essay, getiteld Het menselijk bestaan tussen statistische wetmatigheid en hermetisch gesloten geloof. Maar hij raakte erin verstrikt. Hoe moest hij definiëren wat leven is en wat niet? Bestaat de tijd wel? Zulke kwesties.

We doen het niet

Hij zocht zijn heil ten einde raad nog meer in Utrechtse cafés omdat hij geen greep meer had op zijn werk, en in die kroegen was het tenminste gezellig. ‘En drinken is tijdloos, dus dan gingen er weken voorbij, maar het was in mijn beleving eigenlijk één dag die doorliep.’ Hij leefde van de verhuur van zijn statige ouderlijk huis nabij de Dom aan studenten; zelf woonde hij in een stulp, droeg kleding van de bedeling en reed in een roestig mini-autotje dat met triplex en karton bijeengehouden werd. Ja, net als de hoofdpersoon in Zeer helder licht. Te Gussinklo knijpt een oog dicht tegen de zon in zijn tuin en zegt: ‘Ik had inmiddels al eens een roze konijn gezien, ik dronk teveel. Zo’n twintig biertjes per dag en dan een paar flessen wijn erbij en nog wat stickies, wat cocaïne. Op mijn drieëndertigste, the year of crucifixion, was ik zwaar aan de drugs, aan de drank, aan de wijven, kan mij het schelen allemaal, en op een goeie dag besef ik: wil ik blijven leven, wil ik schrijven, dan moet ik ophouden. Met alles. Onmiddellijk. Dat heb ik gedaan, van de ene dag op de andere. Alleen het roken is gebleven.’
De Te Gussinklo-lezer herkent deze existentiële ommekeer uit zijn novelle Het engeltje en uit het slot van Zeer helder licht, maar eigenlijk zijn z’n verhalen altijd verlossingsgeschiedenissen. En ja, ook nadat de schrijver het roer om had gegooid op z’n 33ste, nadat hij zijn leven eindelijk op orde leek te hebben met zijn vrouw Jacomine aan zijn zijde, stapelden de problemen zich op. In 1977 voltooide hij zijn roman De verboden tuin. De kinderherinneringen daarin zijn puur autobiografisch: zijn vader die vermoord is door de Duitsers, de relatie van het kind tot zijn moeder. Maar het is zoveel meer, het is het meest diepzinnige boek dat hij geschreven heeft, zegt hij met nadruk. Denk aan de mystiek en de existentiële problematiek in het verhaal. Vanuit kinderperspectief gaat het over de vraag: hoe moet ik bestaan in de werkelijkheid? Hij had de juiste toon, de juiste aanpak: hij vertelde gewoon een verhaal, ‘direct bij de emoties zonder de diepte uit het oog te verliezen’. Hij was tevreden, eindelijk.
Maar liefst acht hoofdstukken van De verboden tuin had hij voorgepubliceerd in Maatstaf, het literaire tijdschrift dat bij De Arbeiderspers werd uitgegeven. Bij monde van redacteur Martin Ros liet die uitgeverij in lyrische bewoordingen weten dat ze De verboden tuin wilden publiceren. En opeens kwam er een kil briefje: we doen het niet. Een onbeargumenteerde afwijzing. Te Gussinklo beschrijft de impasse waarin hij terechtkwam: ‘Ik kon niet verder, want als je het beste wat je op dat moment kunt, niet kwijt kan, dan weet je niet hoe je verder moet. Weer hetzelfde doen? Om het dan weer niet kwijt te kunnen? De gootsteen liep niet meer door.’

Leven gered

Tien jaar lang heeft hij met De verboden tuin moeten leuren. ‘Want ja, ik was natuurlijk niet jeugdig meer, en ik kom nergens, ik ben een autist, ik kan niet netwerken, ik wil dat ook niet,’ zegt hij nu.
Wat doe ik verkeerd, vroeg hij zich destijds vertwijfeld af. Geen uitgever wilde zijn boek. Martin Ros hield alle contact af. Te Gussinklo probeerde daarom stukjes uit De verboden tuin aan de literaire tijdschriften te slijten. De afwijzing bij Tirade luidde: ‘veel te geconstrueerd proza’. Bij De Revisor, de bakermat van geconstrueerd proza, klonk het juist: ‘U weet kennelijk niet welk materiaal u hanteert.’ Alleen Hollands Maandblad toonde uiteindelijk interesse en Wessel te Gussinklo riep daarna de hulp in van de toenmalige hoofdredacteur, criticus K.L. Poll.
‘Hij heeft mijn leven gered,’ beseft hij nu. Na Polls bemiddeling en een brief van 28 kantjes waarin Te Gussinklo zijn boek moest uitleggen, verscheen De verboden tuin in 1986 bij Meulenhoff. Hij debuteerde, te langen leste, op 45-jarige leeftijd, na 26 jaar inspanning.
Hij kreeg de Anton Wachterprijs voor zijn debuut. Drieduizend exemplaren gingen over de toonbank; dat was respectabel in die tijd. Hij schreef direct een essay over het feminisme, De vrouw als cultuurverschijnsel, tussen meeslepend en ridicuul. Maar Meulenhoff zag er niks in, het bleef op de plank. In 1988 begon hij aan De opdracht, in 1995 verscheen deze roman die, weet Te Gussinklo nog exact, 222.857 woorden beslaat. Het jongetje Ewout uit De verboden tuin is nu ouder, hij bevindt zich in een zomerkamp voor oorlogsslachtoffers en probeert zich daar honderden pagina’s lang steeds rampzaliger staande te houden. ‘De uitdaging in dat boek is: hoe geef je vorm aan je bestaan in de wereld?’ begint Te Gussinklo te duiden, maar dat is buiten Odilia gerekend, die zelfgeplukte bosaardbeitjes met suiker en ook nog vanillevla erbij serveert. ‘Nee, alsjeblieft niet!’ krijt Wessel te Gussinklo uit bij het zien van deze lekkernij. ‘Dan val ik gelijk dood neer.’

niet meer ‘marktconform’

Dat geeft mij de kans de vraag te stellen waarom het bijna twintig jaar moest duren voor hij weer een roman publiceerde. Zijn antwoord luidt: ‘Eerst stierf Jacomine zeer plotseling, mijn wereld stortte in, maar ik moest mij overeind houden, want ik had de zorg voor mijn dochter Geraldine. Ik bleef schrijven, ik heb in die periode lange essays geschreven en gepubliceerd, over mijn inspiratiebronnen en over het Israël-Palestina-conflict. Aan Wij zullen aan God gelijk zijn was ik al met al zeven jaar kwijt. Toen het af was, begon het gedonder weer. Ik had voor dat essay een contract met Meulenhoff, maar daar kreeg ik te horen dat het gezien de veranderde conjunctuur niet meer “marktconform” was. Andere uitgeverijen wilden ook niet; De Bezige Bij, Prometheus, Contact waren eenstemmig in hun nee. Overal klonk het: dit is te moeilijk, de kennis ontbreekt bij de lezers om uw studie te kunnen lezen.’ Met stemverheffing: ‘Flauwekul! Die kennis staat gewoon in het boek.’
Alleen de kleine, beginnende uitgeverij Koppernik zei ja tegen Wij zullen aan God gelijk zijn, en als bonus gaf Te Gussinklo Zeer helder licht daarbij cadeau. Ja, die in acht maanden geschreven roman had hij natuurlijk wél elders kunnen slijten, maar dat boek gunde hij zijn vriend Bart Kraamer van Koppernik. Die had er met zijn jawoord tenslotte voor gezorgd dat niet nog eens een boek van hem zo lang ‘in de pijplijn’ bleef hangen, zodat hij in een impasse terechtkwam.

Verliefd

Kennelijk had ik een bevreemd geluid gemaakt bij de mededeling dat dit boek in slechts acht maanden tot stand kwam, want de schrijver legt nu uit hoe dat kan. ‘De uitdaging is in Zeer helder licht ook minder groot dan in De verboden tuin en De opdracht. De situatie is simpelweg: de hoofdpersoon is verliefd. Tot het diepst van zijn ziel wordt hij door dat meisje aangegrepen en het gaat helemaal verkeerd. Een grote tragedie. Hij vond in haar onmiddellijke herkenning, in haar bewegingen, in de welving van haar rug – alsof hij haar al zijn hele leven kende. Hij heeft het gevoel dat zij in hem geschapen is. Ja, inderdaad, dat klinkt bijbels. In de bijbel staat: Jacob zag Rachel en beminde haar terstond.’
Hoe vaak gebeurt dat in een mensenleven, vraag ik de schrijver. Hij antwoordt: ‘Ik denk maar één keer.’ Hij lacht: ‘Maar bij mij verscheidene keren. Jacomine kende ik uit het café, uit mijn stamkroeg De vriendschap in Utrecht. Ik kwam daar binnen op weg naar de bar, ik loop langs het biljart en hoor daar opeens een stem: jij ziet eruit alsof je de onderwijzeres voor de klas zou verkrachten. Ik was volledig verbluft. Dat was Jacomine. Een heel rare vrouw, vond ik, en zij vond mij een halve gare. Af en toe hadden we vaagjes wat. We vonden elkaar hoogst onbetrouwbaar. Maar we kwamen elkaar voortdurend tegen, hadden een vonk, en ik dacht: dit is kennelijk onontkoombaar. Dit zal een ramp worden, een vreselijke relatie, maar ik moet het in ieder geval proberen, want ik kom er niet vanaf. Het werd een buitengewoon gelukkig huwelijk.’
Met een brede veeg van zijn arm gebaart Wessel te Gussinklo nu naar Odilia, die al die uren naast hem heeft gezeten. Theatraal: ‘En toen kwam zíj! Ik kende haar al via wederzijdse vrienden, ontmoette haar met tussenpozen van tien jaar. Bij de laatste ontmoeting dacht ik: wat is ze toch lief, mijn God. Zij dacht vermoedelijk niks. Zij dacht alleen: die vent praat zoveel. Daar word ik wel heel erg moe van – dat dacht ze. Maar ik dacht: o, o, wat is ze lief. Ik begon te trillen na afloop van die ontmoeting. Ik was na Jacomine zes jaar alleen geweest, ik was ook nooit iemand tegengekomen. Want je komt zelden iemand tegen die je het gevoel geeft dat je haar al je hele leven kent. Het trillen werd steeds erger, ik kreeg het ongelooflijk aan mijn schildklier. Mijn bovendruk schommelde tussen de 230 en 250 – de schildklier werd hyper door alle emoties. In veertien dagen tijd ben ik tien kilo afgevallen. Ik dacht: ik ben letaal. Maar ik was verliefd, ja ja ja.’ Hij valt stil. Odilia glimlacht hem toe.

Wessel te Gussinklo blogt

Ergens in de jaren negentig vroeg ik Wessel te Gussinklo, die kort daarvoor furore had gemaakt met zijn roman De opdracht, om een verhaal voor een Vlaams literair tijdschrift waar ik een blauwe maandag in de redactie zat.
Zijn verhaal overtrof mijn stoutste verwachtingen. Het ging over de Russische revolutionaire anarchist, of liever: nihilist, Netsjajev (1847-1882). Geen lieverdje, hij was bereid tot politiek geweld om zijn doel te bereiken en werd uiteindelijk tot twintig jaar dwangarbeid veroordeeld. Vooral staat mij bij hoe gruwelijk Te Gussinklo verhaalde hoe Netsjajevs criminele medegevangenen deze weerloze intellectueel stelselmatig te grazen namen.
Wat de toenmalige lezer niet kon vermoeden, was hoe lastig het was om dat verhaal correct in het blad te krijgen. Te Gussinklo schreef in die tijd in cafés in een schrift, om dat vervolgens te laten uittikken door ‘een mevrouw’ die zulke klussen tegen betaling verrichtte. Probleem was alleen dat ze de woorden of de namen die ze niet kende of niet kon lezen simpelweg oversloeg. Dus moest er een nieuwe versie komen, en soms zelfs nog een.
Vraag niet hoe, maar inmiddels blogt Wessel te Gussinklo, in het semi-verborgene (op wesseltegussinklo.wordpress.com). De eerste zin, op 12 juni 2015, luidde: ‘Hallo wereld!’ Dat was een test, denk ik. Daarna kunnen we lezen over ‘De lemmingen’ (een serie van drie blogs), over het ‘Bach Choir of the Netherlands’ en over de Magna Carta. Die laatstgenoemde blog, van 21 juni, is gelijk de meest substantiële, waarin hij zijn grote historische kennis met brede zwiepende vegen uitvent. De andere blogs komen neer op onversneden cultuurkritiek. Te Gussinklo maakt zich er luchtig sappel over dat men tegenwoordig spreekt van ‘Ottomanen’ in plaats van de geëigende term ‘Osmanen’. Ook brengt hij de niet-ingewijde in herinnering dat nette mensen tot in de jaren ’50 het onderste knoopje van hun vest openlieten.
Te Gussinklo’s hoofdthema op zijn blog is het verdwijnen van het geheugen in de samenleving, op elk terrein: taal, geschiedenis, manieren. Een onuitputtelijk onderwerp, hoop ik voor hem én voor mezelf. Want o, wat zijn z’n zinnetjes onbedaarlijk: ‘O ja, er schiet me iets te binnen. Fratsen. Aanstellerij’, en ‘Ok, ok kalm aan maar weer Te G.’ Jeroen Vullings
Jeroen Vullings werkt sinds 1993 voor Vrij Nederland. Hij publiceerde de essaybundel ‘Meegelokt naar een drassig veldje. Literatuur in verandering’ (1993) en werkt aan de biografie van H.J.A. Hofland.

Gerelateerd