Reportage
&#8216;Als het klimaat een bank was, was het al gered,&#8217; stond zaterdag op een karton in Brussel. In heel de wereld werd massaal geprotesteerd tegen de macht van de financiële markten en de financiële knieval die regeringen maken als het speculeren op beurzen in het honderd loopt. Men ging de straat op tegen de afbouw van sociale zekerheid en het snijden in gezondheidszorg. Brussel, de zetel van de Europese Unie, was een centraal mikpunt en tevens het eindpunt van de mars van de Spaanse indignados, de verontwaardigden, die meer dan twee maanden lang, van 26 juli tot 8 oktober, van Madrid naar Brussel liepen. Naast bijna tachtig Spanjaarden daarvandaan en veertig uit Barcelona kwamen ook circa vijfentwintig Duitsers vanuit Aken en vijfendertig Fransen uit Toulouse aangewandeld.
Op 14 oktober arriveerden ook dertien Spanjaarden uit Amsterdam op de fiets, door de rest verwelkomd met een abrazo colectivo, een fenomeen waarbij een groep mensen tot één compact geheel samenklontert, elkaar omarmt en vreugdesprongetjes maakt. Iedereen bracht de nieuwe Spaanse exportproducten mee, zoals acampadas en asembleas, tentenkampen en samenspraak, en ook comisiones, groepen vrijwilligers die al het nodige realiseren, van voedselvoorziening, constructiewerk, infrastructuur en communicatie tot het bouwen van provisorische toiletten.
Als bakermat van de betogingen voor een wereld waarin niet alleen geld regeert, wijzen de media steeds vaker naar het initiatief &#8216;Occupy Wall Street&#8217;. Wat in New York gebeurt, is echter de reproductie van de Spaanse uitvinding die vanaf 15 mei in Madrid verrassend rap aansloeg toen het platform Democracia Real YA! (Echte Democratie NU!) opriep tegen het heersende tweepartijenstelsel te ageren. Op Sol (Madrid) en daarna op Plaza Catalunya (Barcelona) ontstonden gehuchten van pallets en dekzeil die langer dan een maand de autoriteiten trotseerden.
Voortaan sprak men van de Movimiento 15-M, de beweging der 15de mei. Die zou tonen dat de samenleving ook anders kan functioneren dan volgens via verkiezingen aangestelde directies die jarenlang min of meer naar believen kunnen regeren, zonder dat het volk er nog invloed op heeft. De manier waarop indignados zich manifesteren, slaat vaak op een bepaalde problematiek. Op Plaza Catalunya bezette een &#8216;vogel&#8217; uit Mallorca een aantal bomen om met de bouw van woonniveaus tussen de takken, vele verdiepingen hoog, recht op betaalbare woonruimte te propageren. In juli was een Amerikaanse toerist razend enthousiast over alles wat hij in Spanje zag gebeuren en zwoer het naar eigen land te zullen invoeren. Niet lang daarna zag ik op het projectiescherm op Plaza Catalunya in directe verbinding met New York een streamer van het eerste Amerikaanse straatkampementje.
Het protest made in Spain steekt nu wereldwijd de kop op. Het lijkt alleen in te gaan tegen de machinaties in de bankwereld die de sociale verworvenheden dreigen te ondermijnen. Maar de Franse ex-verzetsstrijder Stéphane Hessel die met zijn pamflet Indignez-vous de beweging inspireerde, wil meer dan alleen bekritiseren. De indignados begrijpen dat en beproeven in de praktijk velerlei methoden die in een rechtvaardiger maatschappijvorm moeten uitmonden. Tijdens de vele protestmarsen naar Madrid afgelopen juli bijvoorbeeld, werd de problematiek genoteerd waarmee de dorpen waar ze doorheen kwamen te kampen hebben. Die inventarisatie, een document met een scala aan misstanden, werd in Madrid officieel aan het parlement aangeboden.
De vragen van de beweging zijn duidelijk. Moet die crisis er wel zijn? Wat is dat toch met dat geschuif van honderden miljarden dollars en euro&#8217;s? Waarom was vroeger, in tijden van lagere welvaart, het systeem van sociale zekerheid en gezondheidszorg wel betaalbaar en nu niet meer? Mag een bank niet over de kop gaan? Moet overheidsgeld zulke privébedrijven redden? Hoe kan het dat je steeds weer berichten leest over astronomische winsten, terwijl overal beknepen, beknibbeld en bezuinigd moet worden? Is het niet beter het samen gegenereerde arbeidsproduct dat men welvaart noemt, gelijkmatiger te verdelen in plaats van steeds meer ervan aan de rijken over te laten? Is dit wel een crisis, of gewoon boerenbedrog? &#8216;No es crisis, es una estafa!&#8217; roepen de indignados beslist. En internationaal is dat een van hun meest geëxporteerde slogans.
Net toen de indignados in België aankwamen, moest de Dexia Bank door de Belgische overheid gered. Als het om banken gaat, is er staatsgeld genoeg, terwijl de verzorgingsstaat wordt gekortwiekt. De aftakelig wordt voelbaar. Een half miljoen Spanjaarden is al naar het buitenland vertrokken, gedesillusioneerd over de mogelijkheden in eigen land een toekomst op te bouwen. Protesteren biedt geen echte uitweg, maar is zonneklaar noodzakelijk geworden.
In Brussel kwamen zesduizend mensen op de been, terwijl er hooguit drieduizend verwacht waren. In Spanje waren het honderdduizenden, in Barcelona alleen al honderdveertigduizend, naar een schatting van El País. De vertegenwoordigers van een verloren generatie die in België een punt wilden maken, waren ook overwegend Spaans. Burgemeester Pivin van de Brusselse deelgemeente Koekelberg liet ze niet in het Elisabeth Park kamperen. Na arrestaties van enige tientallen die wilden blijven, kregen ze een leegstaand pand van de Hogeschool-Universiteit Brussel (HUB) toegewezen, een burchtachtige berg baksteen zonder stromend water en met maar beperkt stroom.
Toch werkte dit curieuze kasteel in mum van tijd als een hub in een computernetwerk. Het werd de schakelcentrale bij preparaties voor de demonstratie, met een professioneel communicatiecentrum voor contacten met de hele planeet. Daar zag ik dezelfde specialisten achter hun laptops die al op Plaza Catalunya in koortsachtige bedrijvigheid de Comisión Internacional op dreef hielden. De voormalige bibliotheek, met daarin nog duizenden achteloos achtergelaten boeken, werd het atelier waar de Comisión Artes spandoeken produceerde. Water voor de centrale keuken kwam uit een gekraakte waterput in de Vande Sandestraat. Waterverzorging voor de toiletten bleef onmogelijk en dus bouwden de indignados zo goed als mogelijk in de omliggende tuin een grote tent met zes toilethokjes. Niet het pand, noch de bosjes eromheen werden vervuild, als we graffiti tenminste even niet als smerigheid zien. Toch werd &#8216;niet handhaven van hygiëne&#8217; het voorwendsel om de pleisterplaats vroeger dan toegezegd te laten sluiten. Die politieactie liep toevallig op 15 oktober, toen alle tijdelijke bewoners bij de betoging waren. Wie zijn kampeertentje nog in het gebouw had staan, mocht alles later onder politiebegeleiding komen halen, dat wel.
De Brusselse betoging is een bont, nogal Spaans luidruchtig feest, met Fran uit Barcelona als ceremoniemeester, verkleed als The Joker. Prominent aanwezig is ook het spandoek van de voettocht naar Brussel, een heilig geworden relikwie met daarop &#8216;Marcha Popular a Brus€las &#8211; Vamos despacio porque vamos lejos&#8217;. Volksmars naar Bruss€l &#8211; we lopen langzaam, want we gaan ver!
De helft van de Spaanse jongeren onder dertig is werkloos en moet een toekomstperspectief aanzien dat in een nulpunt uitkomt. Daar scanderen ze tegen, daar marcheren ze voor, uit volle borst een lijflied zingend. &#8216;Lo llaman democracia y no lo es. Olé olé olé&#8217;: ze noemen het democratie, maar dat is het niet! Bij elke bank houdt de meute even in en roept met beschuldigend wijsvingertje &#8216;Culpaaaaable, culpaaaaable!&#8217;
Ergens zie ik iemand &#8216;Goldman Sucks&#8217; op het asfalt kalken en het oude Brusselse beursgebouw, waar het levendige protest met oorverdovend gejoel en gefluit een hoogtepunt bereikt, krijgt een slagregen van afgedragen schoenen te verduren. Eentje belandt keurig op het uiterste linkerhoekje van de architraaf boven de ingangspoort en zal daar nog lang als stille getuige blijven liggen. Ook Ana zie ik weer, een van de Spaanse fietsers die de allereerste actie van indignados in Amsterdam organiseerde. Op 15 mei kregen beeltenissen van premier Zapatero en oppositieleider Rajoy tegen de voordeur van het Spaanse consulaat de volle mep van veertig met schoenen smijtende Spanjaarden. Ana, energieke anarchiste, was op 17 september niet best te spreken over de amateuristische &#8216;bezetting&#8217; van het Beursplein. Te slap georganiseerd en politiek beheerst door &#8216;Trotskistas&#8217;, salonsocialisten van de SP. Links? Ach, dat wordt alleen maar meer van hetzelfde, vindt ze.
In de HUB is een breed spandoek voorbereid met, in drie talen, &#8216;We&#8217;ll not pay their Debt&#8217;. Dat prijkt tot mijn verbazing omstreeks half vijf verrassend hoog boven de hoofden van de enorme menigte op de Boulevard Anspach. Een als Mr. Anonymous gemaskerde acrobaat klom tot zeker tien, twaalf meter hoog de lantaarnpalen in om de touwtjes van het doek vast te binden. Het gejubel hierover echoot in alle toonaarden door tot aan het oostelijke Parc du Cinquantenaire, het eindpunt van de betoging. Hier zijn &#8216;s avonds alle indignados voor hun vergaderingen bijeen, met de typische gedragscode in besluitvorming: wapperende handjes in de lucht voor instemming en boven het hoofd gekruiste armen bij afkeuring.
Van Brussel mag de camping met bijna honderd opgeslagen tenten één nacht blijven. Voorkomen moet worden dat die vijfhonderd personen ergens op een plein gaan bivakkeren, zoals in Spanje! Om die reden lette de politie al een week met argusogen op de Grote Markt.
Zouden ze nog een week blijven tot de top in Brussel over het Europese noodfonds EFSF, dat misschien tot tweeduizend miljard euro of nog meer aangedikt wordt? Ik moet de Comisión Internacional gaan vragen wat er te gebeuren staat. Ze hebben hun laptops niet door de politie laten inpakken, want ze werkten gisteren al elders in Brussel. Eerst babbel ik nog even met Sil, een Nederlander die bij het opnieuw in onbruik geraakte universiteitsgebouw panne heeft met zijn met bloemen versierde vehikel, een tuktuk uit India, gekocht via Marktplaats in Nederland. Het moest een vakantietrip naar Spanje worden, maar midden in Frankrijk maakte Sil rechtsomkeert toen hij van de mars op Brussel hoorde. Daar wou hij bij zijn en het was fenomenaal! Zeker waar, maar nu zit wel de hele HUB vol politie. &#8216;Klopt,&#8217; zegt Sil droog: &#8216;dat mag altijd.&#8217;

Gerelateerd