31-12-2005
Ab van Ieperen

Ze geldt als ‘de mooiste vrouw van de wereld’. Maar Monica Bellucci is ook een overtuigend actrice. Begin 2006 is zij in drie nieuwe films te zien. ‘Ik heb evenveel duistere kanten als iedereen. Maar ik krijg daar liever inzicht in door de rollen die ik speel, dan dat ik in het echte leven ga experimenteren.’

‘Neem toch vooral ook een hap.’ Monica Bellucci heeft een buitensporig groot stuk chocoladetaart met vanillesaus laten serveren. ‘Sinds ik in Mongolië heb gefilmd voor Le concile de pierre, waar we keihard moesten werken en het eten beroerd was, heb ik constant trek.’

Vorig jaar is Monica Bellucci (1964) verkozen tot ‘mooiste vrouw van de wereld’. Zonder make-up, in strakke jeans en trui, lijkt ze weinig ouder dan vijfentwintig. Ze spreekt vloeiend weloverwogen Frans met een licht accent, dat geprononceerder wordt naarmate ze zich meer emotie toestaat. Zoals ze ook steeds gulziger taart eet.

‘Ik heb geen idee hoe ik word bekeken door het publiek. Nu ik in meer landen werk en de films in de hele wereld worden vertoond, merk ik dat ik overal anders word gezien, maar zelf kan ik daar niks mee. Toen ik begon als model, bleek elke fotograaf weer een ander beeld van me te hebben. Interessant, maar ik ging snel denken: hola, ík ben er ook nog! Mijn imago – of imago’s – en wie ik zelf ben, staan los van elkaar. Ik wil vooral werken aan dat zelf, begrijpen wie ik ben, ontdekken wat ik kan, leren hoe ik beter kan worden. Dat doe ik door zo divers mogelijke rollen te spelen en uit te diepen. Ik kies films niet vanuit de afweging of ze succesvol kunnen worden, het gaat mij erom of de regisseur me intrigeert, of er iets in mij kan zijn dat leven geeft aan een papieren personage. Het scenario is nooit doorslaggevend: een goede regisseur maakt van een flutverhaal iets prachtigs, met een slechte regisseur gaat het briljantste script de mist in.

Toen ik hoorde dat Terry Gilliam mij wilde voor The Brothers Grimm was ik opgetogen:

Brazil en Baron Munchausen zijn lievelingsfilms van me. Je staat er niet bij stil dat mensen wier werk je bewondert als publiek, geïnteresseerd zouden kunnen zijn in jou. Ik had het ook bij She Hates Me van Spike Lee: eigenlijk een onbeduidend rolletje, maar ik dacht toch: hoera, met Spike Lee! Voor Gilliam had ik om het even wat willen spelen, maar het was extra leuk dat het de Spiegelkoningin was die er na tweehonderd jaar nog wil uitzien als twintig. Zo’n goede metafoor voor iedereen die zijn uiterlijk ziet als enige identiteit en denkt dat er geen bestaansreden is als dat verdwijnt. Een commentaar op wat velen kennelijk ook van mij denken.’

Bedoelt u, als er sprake is van uw schoonheid, dat u de ondertoon vermoedt: ze is mooi, dús ze kan niets?

‘Ik was volgroeid op mijn vijftiende, ik heb ruim de tijd gehad om aan dit uiterlijk te wennen. In het begin was ik onzeker en geïrriteerd dat er steeds naar mijn borsten werd gestaard, maar geleidelijk merkte ik hoe beschroomd mensen zijn een ander in de ogen te zien. Ik dacht: ze kunnen beter dáár kijken dan in de verte over mijn schouder. Alle clichés over Italiaanse mannen zijn waar: op straat kijken ze, fluiten, roepen je na, ze proberen je in je kont te knijpen. Maar dat is opeens over zodra je ietwat bekend wordt, dan vinden ze je intimiderend. Ik ging het bijna missen. Inmiddels heb ik vier carrières gehad, eerst als model, toen in de Italiaanse film, daarna in de Franse en de Amerikaanse – genoeg training om me van reacties weinig aan te trekken. Als model trok ik overwegend kritische blikken, zeker geen bewonderende. Je wordt verondersteld een perfect plaatje te maken, dus kijken ze naar wat er allemaal aan mankeert en hoe ze het kunnen corrigeren. Ik had nooit mannequinmaten, maar heb geweigerd te diëten. Ik zei: hier heb ik zelf niet om gevraagd, jullie hebben bedacht dat ik geschikt kon zijn vanwege mijn uiterlijk, dus zie ik niet waarom ik moet veranderen.’

U spreekt met weinig affectie over uw modellentijd.

‘Ik wil niet ondankbaar zijn, het heeft me financieel zelfstandig gemaakt, maar eigenlijk vond ik het vreselijk. Ik had me altijd voorgenomen later van niemand afhankelijk te zijn, ook niet van een echtgenoot áls ik die zou vinden. Dus toen ik als studente rechten in Perugia werd gevraagd te poseren, zag ik dat vooral als bijdrage aan mijn studiekosten: niet langer de hand ophouden bij mijn ouders. Al is vrijheid een gemoedstoestand, geen zaak van banksaldo. Toen Elite Management me wilde contracteren, hoorde ik van alle kanten dat het een buitenkans was, een internationale doorbraak. Mijn vader had een reisbureau, nieuwsgierigheid naar andere landen is me met de paplepel ingegeven, maar fotostudio’s bleken overal hetzelfde te zijn. Voor de studie bleef geen tijd over en ik kreeg meer en meer last van het gevoel dat ik niks presteerde. Ik heb op honderden covers gestaan, maar dat betekende alleen dat de fotograaf, visagist en stylist goed hun best hadden gedaan. Iederéén kan er mooi uitzien op foto’s, het onrechtvaardige is dat ze pas moeite doen om die illusie te wekken als ze je toch al aantrekkelijk vinden. Ik was een ding, ik werd geleefd.

Maar lieden die zwaarwichtig beginnen over “de vloek van schoonheid” en mijn bijval verwachten, lach ik alleen uit beleefdheid niet uit. Kom nou toch! Ziek of gehandicapt zijn, dát is een vloek, mooi worden gevonden blijft een voorrecht. Als je daar last van hebt kun je jezelf altijd troosten met de gedachte dat het een biologische fase is die vanzelf overgaat. Een voorrecht, geen verdienste.

Ik veronderstel dat ik in eerste instantie sneller aandacht krijg dan anderen, maar daarna moet ik het evenzeer waar maken als iedereen. Ik zie soms een mooie man van wie ik denk: nou nou. Maar zodra hij in het gesprek dom of lomp blijkt, telt dat knappe uiterlijk volstrekt niet meer. Toen Dino Risi me benaderde voor een rol in zijn film Vita coi figli was dat op grond van de foto’s, niet omdat hij wist dat ik kon acteren, maar zelfs de screentest beleefde ik als bevrijding. Voor het eerst sinds heel lang moest ik proberen mijn best te doen, actief te zijn, mijn fantasie te laten werken. Ik voelde de adrenaline stromen.

Ik heb geluk gehad, veel kansen gekregen, maar kan niet op mijn lauweren rusten. Er is geen star system meer en als het nog bestond, denk ik dat ik er liever buiten zou blijven. Ik moet me met elke rol opnieuw bewijzen en dat is maar goed ook, ik wil niet lui worden. In de periode dat ik mocht debuteren, verkeerde de Italiaanse cinema in een ernstige crisis die alleen maar erger is geworden. Er werden steeds minder films gemaakt, er waren niet veel rollen die ik kon spelen en die rollen waren niet altijd interessant, zodat ik ook niet het gevoel kreeg dat ik bijleerde. Ik wil uitdrukkelijk stellen dat de crisis vooral economisch en politiek is, door Berlusconi, niet artistiek. Er zijn veel begaafde Italiaanse filmers, maar ze zijn onvoldoende bekend en krijgen weinig kansen. Er is geen financiële of morele steun voor jong talent, er heerst wantrouwen in plaats van vertrouwen, daarom stagneert alles. Vroeger waren regisseurs als Rossellini, Visconti en Fellini toonaangevend in de wereld. Dat resulteerde in algehele grotere interesse voor Italiaanse films, zodat ook anderen de kans kregen zich te bewijzen. Dat zie je altijd en overal: sinds Lars von Trier zich onderscheidde, wil iedereen films zien uit Denemarken. Het wachten is op de volgende Fellini die alle ándere talenten in het zonnetje kan zetten. Wie weet ís hij er al. Gérard Depardieu, die alles weet van film wat er te weten valt, zei: als er een nieuwe Fellini was, zou niemand hem een kans geven. Ik weet niet of dat waar is, ik hoop van niet.

Ik had nooit kunnen dromen dat ik de mogelijkheid zou krijgen internationaal te werken, in verschillende talen en culturen, met zulke uiteenlopende regisseurs. Toen ik tien jaar geleden werd gevraagd voor L’appartement van Gilles Mimouni, beschouwde ik dat vooral als een verruiming van mijn keuzen, ik had geen idee dat dit het begin betekende van een Franse carrière. Ik had het niet beter kunnen treffen: er waren nog twee actrices in de film die veel bekender waren, ik geloof zelfs dat geen film met mij ooit was vertoond in Frankrijk. Ik werd niet uitdrukkelijk gelanceerd met verwachtingen die ik misschien niet had kunnen waarmaken, het publiek mocht me zelf ontdekken. En ik had geen uitgesproken glamourrol, ik was genomineerd als beste nieuwe actrice voordat mijn uiterlijk aandacht ging krijgen.’

L’appartement was ook uw kennismaking met Vincent Cassel, inmiddels uw levens- en frequente filmpartner.

‘Over mijn privéleven praat ik alleen met intieme vrienden. Als mensen die ik nauwelijks ken mij allerlei particuliere vertrouwelijkheden vertellen, voel ik me opgelaten. Dus daar wens ik niet aan mee te doen. Het was een groot geluk, denk ik, dat Vincent en ik elkaar ontmoetten op een moment dat we allebei waren gewend aan een nomadenbestaan, anders had dat veel aanpassing gevergd. Maanden van elkaar gescheiden zijn omdat je op buitenlandse lokaties filmt, is een immense belasting van je relatie, wanneer je niet al vertrouwd bent met zo’n ontworteld leven. Maar er zijn altijd telefoon, internet en webcam tegenwoordig. We lezen elkaars scenario’s, het is een paar maal voorgekomen dat een van ons dan vroeg: is die rol al gecast, zou het niet wat voor mij kunnen zijn? Dat ging altijd om bijrollen, waarin we weinig of geen scènes samen hadden, maar waardoor wel onze agenda’s synchroon konden lopen. We hebben nooit geprobeerd ons in de aanbieding te gooien als filmpaar, dat zou niet interessant zijn. Behalve bij Irréversible: regisseur Gaspard Noé vroeg ons omdat de wetenschap dat we echt een koppel zijn voor het publiek bijdroeg aan de impact van zijn film.

Ik ben een gulzig mens, ik wil alle filmgenres en -milieus verkennen, alleen dan kan ik bepalen wat het beste bij me past. Ik had net Astérix et Obélix: mission Cléopâtre gedaan, mijn eerste film voor een heel breed publiek. De verwachting is dan dat je op de ingeslagen weg doorgaat met traditionele films, maar ik word vooral gestimuleerd door regisseurs die hun nek uitsteken. Daarmee wil ik graag helpen. Niet alleen uit altruïsme, ook uit puur egoïsme. Ik heb evenveel duistere kanten als iedereen, maar ik krijg daar liever inzicht in door de rollen die ik speel dan dat ik in het echte leven ga experimenteren. Ik functioneer vooral in rollen die dicht bij me staan – al moet ik juist dan de nodige gêne overwinnen – óf in rollen die heel ver van me af staan, waarvoor ik mijn schaduwen moet opzoeken. Het grijzige midden-gebied, waar je een béétje raakvlak vermoedt, is veel lastiger.

Vóór Irréversible kende ik de films van Noé al. Ik was gefascineerd door wat hij deed met de camera. Vincent kwam thuis en zei: ik heb Gaspard Noé gesproken die met ons een porno wil draaien, natuurlijk heb ik geweigerd. Ik was verontwaardigd dat hij de kans had afgeslagen met Noé te werken. “Porno” heb ik toen niet gehoord, geloof ik, of ik kon me vanwege die eerdere films niet voorstellen dat hij het serieus meende. Ik wilde in elk geval meer weten over de film en Gaspards bedoelingen. Hij was daar eerlijk over, zei dat de verkrachtingsscène zwaar zou worden, liet me kijken naar Deliverance en The Accused om een indruk te geven van wat me te wachten stond. Ik aarzelde, niet omdat ik niet zou durven, maar omdat ik me afvroeg of ik dat zou kunnen. Ik heb meermaals naakt geposeerd voor foto’s, ik hoefde geen schaamte te verdringen, wel de ongemakkelijke vraag welke zin het had. Met naakt in functie van een rol heb ik geen problemen. Zoals een musicus zijn piano of viool heeft, heeft een acteur zijn lichaam als instrument. Je moet alles daarvan kunnen gebruiken, je ogen, je handen, je benen, álles. De hele film moest worden geïmproviseerd, er was alleen een inhoudsbeschrijving van enkele pagina’s, alle dialogen en de invulling van de handeling moesten uit onszelf komen. En hij moest snel worden gedraaid, er was weinig geld en ik had het contract getekend voor The Matrix waarvoor ik in Australië werd verwacht.

De verkrachtingsscène is een dag eerder technisch gerepeteerd. Joe Prestia, die de aanrander speelde, was ooit bokser en heeft totale lichaamscontrole. Hij wist precies hoe ver hij kon gaan in zijn bewegingen zonder me echt pijn te doen. Vincent vroeg of ik wilde dat hij bij de opnamen aanwezig was. Alsjeblieft niet, zei ik. Dus is hij die dag gaan surfen aan de Côte, de hufter! De scène werd gedraaid in één doorlopende camera-instelling van twintig minuten. Normaliter doe je de dramatische momenten over in close-up waarvoor je al je concentratie spaart, nu was elk moment even intens. Het was vooral moeilijk om opnieuw te beginnen, weer vrolijk en nietsvermoedend te doen in de wetenschap wat me te wachten stond wegdrukken. Dat werd elke keer zwaarder. De derde take vond ik zo walgelijk dat ik heb gebraakt, maar na zes takes was het goed. Eigenlijk had ik verwacht dat ik niet naar het resultaat zou kunnen kijken, maar dat lukt me tamelijk objectief, in de zaal let ik er vooral op hoe anderen reageren. Maar bij latere scènes, waarin je ziet welk geluk zo onherroepelijk is vernield, houd ik het nooit droog. Die appelleren aan mijn ergste angsten, ieders angsten, denk ik, dat stom toeval je leven fataal zal veranderen. Ik kan niet zeggen of ik trots ben op mijn rol, ik ben wel trots op de film.’

Als ik stel dat uw bijdrage aan Hollywood-producties vooral een decolleté lijkt, lijd ik dan aan blikvernauwing?

Ze schatert. ‘Ik was vereerd dat ik werd gevraagd voor de Matrix-sequels, omdat die eerste film zo’n enorm succes was geweest dat niemand had voorzien. Je wordt waardig bevonden toe te treden tot een winning team. Ik had niet eerder aan een film gewerkt die zó steunde op special effects, had geen idee hoe dat zou zijn. Dat prikkelde mijn nieuwsgierigheid. Ik wist dat de vorstin die ik speelde mysterieus en gemeen moest zijn. Elk beeld was exact uitgetekend en gechoreografeerd, de voornaamste opgave was elke houding en beweging precies zo uit te voeren zonder een marionet te lijken en zonder ongeduldig te worden. Zelfs aan The Matrix Revolutions, waarin ik heel even voorkom, was ik langer bezig dan aan films waarin ik in alle scènes zat. En inderdaad, ik weet nog hoe ik, terwijl ik weer eens eindeloos stond te wachten en me voorstelde hoe de digitale trucages zouden zijn, neerkeek in mijn diep uitgesneden japon en dacht: tenminste één special effect dat niet uit de computer komt. Dat had ik misschien niet mogen denken. Een jaar of wat later werkte ik met een fotograaf die kennelijk vond dat mijn rondingen te gering waren en me digitaal een cupmaat extra gaf. Uiteraard heb ik publicatie van de foto’s tegengehouden.

Ook Hollywood zet me niet uitsluitend in voor glamour. Iedereen mag van Tears of the Sun vinden wat hij wil, de maanden die ik heb meegelopen met Artsen zonder Grenzen ter voorbereiding op mijn rol hebben me verrijkt als mens. Zoiets is waardevoller dan filmroem. Ik ben dankbaar als ik zulke kansen krijg, maar ik zou nooit in de States kunnen leven, iedereen is me te prestatiegericht. Ze worden pas aandachtig als het gaat over contracten of box office, maar als ik enthousiast vertel over vakantieplannen, of dat ik ergens lekker heb gegeten, worden de blikken wazig en gapen ze net niet verveeld.

Daar komt nog iets bij. Ik had me er geen rekenschap van gegeven hoe ondervoed Amerikaanse actrices zijn. Van die magere kinderlijfjes, alsof ze perse niet volwassen willen lijken, alsof mannen bang zijn voor vrouwen van meer dan vijftig kilo en zich de stoere beschermer moeten wanen. Dat staat toch haaks op elk feminisme? Ze klagen dat ze worden behandeld als een lap vlees. Maar wat doen ze zélf, wanneer ze het mes in zich laten zetten, zich laten volspuiten met siliconen, hun huid laten optrekken, tot iedereen op elkaar lijkt, allemaal strakke lachjes en uitdrukkingloze ogen? Ik zie liever een vrouw met rimpels aan wie je ziet dat ze heeft geleefd, die wijs en sereen is geworden, dan een Barbie van zestig. Natuurlijk word ik niet graag krikkemikkig of hulpbehoevend, maar wil wel zoveel mogelijk ervaringen opdoen, een rijk en lang leven. Dat je daarbij gaat lijken op een gerimpelde appel is niet leuk, maar het hoort erbij. Dat kun je beter snel en zo rationeel mogelijk onder ogen zien. Let wel, op het moment heb ik makkelijk praten, maar wie weet piep ik over tien jaar anders en lig ik op de operatietafel.

Ik heb nu een woning in Londen. Dat is vooral praktisch omdat elke Hollywood-studio daar kantoor heeft. Vincent heeft vaak in Engeland gefilmd, ik niet. Het voordeel is dat ik daar geen journalisten of paparazzi achter me aan krijg, want ze weten niet eens dat ik er ben.’

Bertrand Blier heeft ‘Combien tu m’aimes?’ speciaal voor u geschreven.

‘Dat klinkt zo pretentieus, ik zeg liever dat we elkaar hebben geïnspireerd. En hij mij meer dan ik hem. Werken met een regisseur die echt houdt van vrouwen is een ervaring die ik zelden meemaak. Pudeur is alleen een probleem als je voelt dat je niet gerespecteerd wordt. Toen Bertrand me benaderde, besefte ik dat alle actrices die ik bewonderde meer dan eens hoeren hadden gespeeld, ik had die boot bijna gemist. Maar het personage Daniela is niet zomaar een hoer, ze is een luxeprostituee die ervan geniet dat ze wordt begeerd, een koningin in haar vak. Natuurlijk is zo’n vrouw een geïdealiseerd archetype, maar Bertrand had in zijn scenario alle reacties op haar verschijning zo raak en grappig beschreven dat ik daar vanzelf zelfbewust van werd. Weer zo’n rol waarmee ik zelf eigenlijk niks gemeen heb – ik ben nogal monogaam, tien jaar met Vincent samen en de enige belangrijke relatie daarvoor duurde zes jaar – maar het kostte me geen moeite haar te begrijpen. Vooral niet haar trieste kanten, haar groeiende besef dat ze zelf nooit heeft liefgehad, angst voor de kwetsbaarheid die daarmee samenhangt.

Het was de eerste film na de geboorte van Neva, ik was nog niet op mijn gewone gewicht, maar mijn houding was weer: dit is wie ik nu ben, hiermee moet je het doen. Neva kreeg borstvoeding, ze was voortdurend bij me op de set. Er was geen grensgebied tussen de hoer voor de camera en de zogende moeder buiten camerabereik. Ik voelde een gelukzalige ontspannenheid waardoor ik nooit over een scène piekerde: kan ik dit wel, durf ik wel? Voor mijn gevoel ging ik daardoor beter acteren, maar of dat zo is, moeten anderen maar bepalen.

Moederschap heeft mijn leven veranderd. Keuze van films hangt nu vooral af van de mogelijkheid of ik Neva tijdens de opnamen bij me kan hebben. Ik heb een prachtige rol in Le concile de pierre, maar had zonder spijt geweigerd als de hele film opgenomen had moeten worden in Mongolië. Het grootste deel is gedraaid in studiodecors, die paar weken op lokatie waren het uiterste wat ik zonder haar wilde opbrengen. Vincent vond dat natuurlijk een buitenkans, zijn dochter helemaal voor hemzelf. Er is geen verschil met andere vrouwen die liefde, werk en moederschap combineren. Ik houd hartstochtelijk veel van dat werk, maar het is nooit meer dan een déél van mijn leven. Zodra ik van de set ben, zijn er andere prioriteiten. Door mijn zwangerschap kon ik een jaar lang niet filmen, het is niet langer een schrikbeeld dat ik ooit misschien niet meer kan acteren. Als het niet te combineren blijkt met schoolgaande kinderen of omdat de mensen op me zijn uitgekeken. Natuurlijk zou ik later graag leuke oma’s spelen in films, maar het is belangrijker oma te zijn in het echte leven. Dus als het over mocht zijn, hoop ik filosofisch te denken: dit vak heeft mij genoeg geschonken, addio e grazie.’

Kader: Succès d’estime

Na zes jaar Italiaanse films die niet werden geëxporteerd, werd de Italiaans/Iraanse actrice Monica Bellucci gevraagd voor de Franse productie L’appartement. Dat werd een internationaal ‘succès d’estime’ dat haar zeer gevraagd maakte door vooral jonge Franse regisseurs. Romance en huwelijk met haar populaire tegenspeler Vincent Cassel hielden haar in de foto- en roddelpers, pas toen ze Isabelle Adjani verving in de kassakraker Astérix et Obélix: mission Cléopâtre verwierf ze autonome roem. Hetzelfde jaar bewees ze dat haar impact niet alleen werd bepaald door haar spectaculaire vormen: ze bleek overtuigend te acteren in het controversiële verkrachtingsdrama Irréversible en als Siciliaanse weduwe in de oorlogsfilm Malèna. In 2003 werd ze onderscheiden als ‘beste Italiaanse actrice’ voor Ricordati di me en begon ze een parallelle Hollywood-carrière met films als The Matrix Reloaded, Tears of the Sun, The Passion of the Christ en She Hates Me, zonder de marginalere Europese cinema ontrouw te worden. Onlangs was ze een boosaardige sprookjeskoningin in The Brothers Grimm van Terry Gilliam. Eeuwige dwarsligger Bertrand Blier bedacht voor haar in Combien tu m’aimes? de rol van luxeprostituee wier diensten exclusief worden gekocht door een schlemielige lottowinnaar. N. van Paolo Virzì, Le concile de pierre van Guillaume Nicloux met Catherine Deneuve als haar moeder en Michael Davis’ misdaadrama Shoot ‘Em Up komen volgend jaar in de bioscoop.

Gerelateerd