<div class="lead">&#8216;Sinds 1977 heb ik geen campagne meegemaakt die zo door medialogica werd geregeerd.&#8217;</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Vlak voor de zomer brak een heftige discussie los binnen de Haagse redactie van RTL4. Net als in vorige verkiezingsjaren wilde de commerciële televisiezender de concurrentie verslaan door een groot premiersdebat te organiseren.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Een omstreden uitzending altijd want Nederland kent nu eenmaal geen presidentieel maar een parlementair stelsel en voordat je het weet krijg je het verwijt aan mannetjesmakerij te hebben gedaan. Aan de andere kant: zo’n debat trekt al gauw zo’n anderhalf miljoen kijkers.</p>
<p>Dit jaar deed zich een extra complicatie voor: hoeveel lijsttrekkers moesten er worden uitgenodigd? Volgens de peilingen waren Rutte en Roemer verwikkeld in een race om het Torentje en een duel tussen die twee zou de mooiste televisie opleveren. Maar kon RTL het zich permitteren de andere kandidaten over te slaan? Adjunct-hoofdredacteur Pieter Klein vond van niet. Hij greep in. Klein in VN van 1 september jongstleden: ‘Ik dacht toen al: we moeten de PvdA nog niet uitvlakken.’</p>
<p>Een profetische blik kan de adjunct-hoofdredacteur niet worden ontzegd. Toen Frits Wester in de Amsterdamse Rode Hoed de lijsttrekkers aan de tand voelde, waren ook Diederik Samsom en Geert Wilders van de partij.</p>
<p>Het was het debat waarin Roemer zich liet overvallen door de uitspraak van Rutte dat de VVD het eigen risico in de zorg niet wilde verhogen. Het debat waarin ADHD-politicus Samsom de rust in hoogst eigen persoon was.</p>
<p>Via de Thuistribune riepen de kijkers de PvdA-leider tot winnaar van het debat uit. De deskundigen die voor de nabeschouwing waren uitgenodigd, bleken dezelfde mening toegedaan. Sinds De Rode Hoed passeerde Samsom Roemer in de peilingen. Wat de vraag opwerpt: waren de verkiezingen van 12 september anders afgelopen als RTL had vastgehouden aan het voornemen alleen Rutte en Roemer te inviteren?</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>De kingmaker van dit jaar heet zonder twijfel Jeroen Pauw</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Dat kijkers via Thuistribunes en Tweede Schermen kunnen meepraten, is nieuw. De nabeschouwing bij de lijsttrekkersdebatten is dat niet. Ook op dit terrein verrichtte de commerciële televisie pionierswerk. Niet tot tevredenheid van de betreffende politici. Twee jaar geleden protesteerde Job Cohen tegen de aan de wereld van de sportwedstrijden en talentenjachten ontleende nabeschouwingen. ‘Die duiders zijn een raar verschijnsel,’ zei hij in de <i>VARAgids</i>: ‘Als een van hen iemand tot winnaar uitroept dan ontstaat er een soort framing, mensen gaan elkaar napraten. Zo zou het niet moeten gaan.’</p>
<p>De toenmalige PvdA-leider had een punt. In 2003 namen Jan Peter Balkenende, Wouter Bos, Gerrit Zalm en Jan Marijnissen deel aan het RTL-premiersdebat. Ze ontliepen elkaar niet veel, vonden de aanwezigen. Maar bij de nabeschouwing zei <i>Volkskrant</i>-redacteur Jan Tromp dat Bos de ‘grote revelatie van de campagne’ was. De kijkers volgden zijn interpretatie klakkeloos. Vanaf dat moment kreeg Bos er elke dag zetels bij. Drie jaar later was het de beurt aan Henkjan Smits, die als jurylid ervaring bij <i>Idols</i> had opgedaan. Volgens de muziekproducer had Balkenende de X-Factor en Bos niet. In 2010 werd Job Cohen het doelwit van acteur Huub Stapel. De voormalige burgemeester was tijdens het lijsttrekkersdebat volledig door het ijs gezakt, vond hij.</p>
<p>De <i>kingmaker</i> van dit jaar heet zonder twijfel Jeroen Pauw. Samen met leiderschapsexpert Janka Stoker en de Rotterdammer Marco Pastors verzorgde hij in De Rode Hoed de nabeschouwing. Pauw sprak de gedenkwaardige woorden dat Diederik Samsom ‘premier-achtig is’. En tja, de mensen gaan elkaar dan napraten.</p>
<p>Ik besef dat deze column eenzijdig is. De kiezers laten zich door anchormen en talkshowhosts niet helemaal de wet voorschrijven en misschien zijn Rutte en Samsom ook wel de meest geschikte kandidaat-premiers. Maar sinds 1977 heb ik geen verkiezingscampagne meegemaakt die zo door medialogica werd geregeerd: van de flitsdebatten waar binnen dertig seconden een antwoord wordt verwacht tot de korte vraaggesprekken bij de ingang (‘Zit u lekker in uw vel?’, ‘Gaat u vanavond knallen?’). Van de twitterende spindoctors op de tribune tot de nabeschouwingen na afloop. Het zal een paar maanden duren voordat de politicologen en bestuurskundigen met hun analyses van de verkiezingsuitslag komen. Hopelijk besteden ze aandacht aan de rol van <i>1 voor de Verkiezingen</i>, <i>Nieuwsuur</i>, <i>DWDD</i> en <i>RTL</i>.</p>
</p></div>


Max van Weezel

Gerelateerd