<div class="lead">Bij Shell moet het roer drastisch om. Als het even kan door toedoen van oud-journalist Mark van Baal. Met zijn actiegroep Follow This verzamelde hij voldoende aandelen om inspraak te krijgen bij de oliereus.</div>
Tegen het eind van het gesprek springt Mark van Baal ineens op. ‘Sorry, ik moet echt even onderbreken,’ zegt hij en hij beent recht door het Amsterdamse restaurant Dauphine op een man af. Het blijkt Umberto Tan – casual gekleed, baseballpetje over zijn ogen getrokken. ‘Hi Umberto!,’ roept Van Baal joviaal, alsof de twee elkaar al jaren kennen. Er volgt een kort gesprek, waarbij de presentator van RTL Late Night niet bijster geïnteresseerd oogt.
Het is de perfecte illustratie van wat Van Baal ons een half uur eerder vertelde: ‘Wel grappig,’ constateerde hij toen: ‘Ik wist niet dat ik het in me had, maar ik blijk toch wel een netwerker te zijn. Ik stap gewoon op mensen af, ook al zitten ze niet op me te wachten.’
Oud-journalist Van Baal heeft namelijk een missie: hij wil zorgen dat bij Shell het roer drastisch omgaat. De Nederlands-Britse oliegigant moet stoppen met investeren in fossiele brandstoffen en juist geld steken in duurzame energie. Met de actiegroep Follow This heeft van Baal voldoende aandelen Shell verzameld om op de aandeelhoudersvergadering van volgende week dinsdag een resolutie op de agenda te krijgen die tot een dergelijke koerswijziging oproept. Tegen het zere been van ‘Koninklijke Olie’ zelf natuurlijk. Die heeft haar aandeelhouders dringend verzocht de resolutie af te wijzen.
<h5>Pensioenfondsen moeten om</h5>
Als Van Baal bij ons tafeltje terugkeert, verontschuldigt hij zich nogmaals: toevallig had hij een dag eerder een mailtje naar de redactie van het televisieprogramma gestuurd om zichzelf aan te prijzen. Leuk wat je doet, was de reactie, maar onze ervaring is dat activisme niet zulke boeiende televisie oplevert. ‘Dus ik heb net tegen Umberto gezegd: dit is belangrijk, dit is gaaf! Aan ons de uitdaging om daar wel boeiende televisie van te maken.’ Tan beloofde zich in de kwestie te zullen verdiepen.
Publiciteit bij zo’n veelbekeken talkshow ruim voor de aandeelhoudersvergadering kan Van Baal goed gebruiken, ‘want de pensioenfondsen moeten om’. Een resolutie in stemming mag dan al een soort doorbraak zijn in de geschiedenis van Shell, maar de activist is druk bezig nog meer mogelijke steun te vergaren. In de eerste plaats van de fondsen die onze pensioengelden beleggen en goed zijn voor een kwart van de aandelen in de oliegigant. De vermogensbeheerders hebben vaak hun mond vol van duurzaam beleggen, maar moeten volgens Van Baal nu maar laten zien wat die woorden echt waard zijn. Vandaar dat hij al vanaf het begin van zijn actie, ruim een jaar geleden, veel tijd heeft gestoken in het bewerken van die grote beleggers. Bij zes mocht hij op kantoor zijn verhaal komen doen. Een van hen heeft net toegezegd vóór de resolutie te stemmen, zegt Van Baal. Het liefst wil hij dat van de daken schreeuwen om ook de anderen overstag te krijgen. Maar de organisatie twijfelt nog of ze haar naam openbaar wil maken.
<h5>Steevast hetzelfde antwoord</h5>
Jarenlang verdiepte Van Baal zich in de wereld van oliegiganten als Shell. Vanuit Delft, waar hij is opgeleid tot industrieel ontwerper, zag hij veel studenten om zich heen naar het bedrijf vertrekken. Zelf koos hij in eerste instantie voor een carrière als salesmanager. Hij verkocht koelmachines voor containers. ‘Heel gaaf, ik reisde heel Europa door.’ Toen hij begin dertig was, begon het te kriebelen. ‘Ik bedacht allerlei creatieve deals, maar daar zat niemand op te wachten. En ik vond het veel leuker om met de klanten te praten over lokale politiek dan over machines. Dat stond ook in mijn beoordeling, maar was niet als pluspuntje bedoeld.’
<q class="pull-right">Ik schaamde me een beetje. Ik was al tien jaar ingenieur, maar het was nooit echt tot me doorgedrongen wat CO2-uitstoot allemaal teweegbrengt.</q>
Hij ambieerde een baan met meer maatschappelijke verantwoordelijkheid. Na een avondopleiding aan de School van Journalistiek gooide hij uiteindelijk het roer om. Precies in die tijd, het was 2006, verscheen de befaamde film van Al Gore over de klimaatverandering. ‘Toen ik An Inconveniont Truth zag, wist ik meteen: dit wordt heel belangrijk. Eigenlijk schaamde ik me een beetje. Ik was al tien jaar ingenieur, maar het was nooit echt tot me doorgedrongen wat CO2-uitstoot allemaal teweegbrengt. Hier moet veel meer aandacht voor komen, dacht ik, dus hier ga ik over schrijven.’
Al snel raakte hij gefascineerd door de starre houding van Shell bij de winning van fossiele brandstoffen, ondanks de immense vervuiling die daarmee gepaard gaat. Voor artikelen in bladen als Technisch Weekblad, FD Energie Pro en EnergieOverheid sprak Van Baal tal van Shell-medewerkers. Op zijn vraag waarom er toch niet meer geïnvesteerd werd in duurzame energie, kreeg hij steevast hetzelfde antwoord. ‘Het maakt niet uit wie je van Shell spreekt, of dat nou de CEO is of de jongste bediende, allemaal vertellen ze hetzelfde verhaal: de bevolking stijgt van 7 naar 9 miljard mensen, in 2050 hebben we daarom twee keer zoveel energie nodig en dat kan nu eenmaal alleen met fossiel. Vaak komen ze dan ook nog met de toevoeging dat we die arme Afrikanen natuurlijk niet onze manier van leven kunnen onthouden. Dat we niet tegen hen kunnen zeggen: wij hebben dat klimaatprobleem veroorzaakt en daarom moeten jullie arm blijven.’
Tien jaar lang schreef Van Baal opiniestukken en columns met argumenten waarom Shell wél van koers moest wijzigen. ‘Mijn belangrijkste argument was bedrijfseconomisch. Het wordt steeds duurder om olie uit de grond te halen. Vroeger boorde je ergens een gat en spoot het er zo uit, nu moet je heel ver de oceaan op en moeilijke technieken gebruiken om diep te kunnen boren.’ Aan de andere kant, vervolgt Van Baal, worden de technieken voor zonne- en windenergie steeds goedkoper. Let nou toch op, Shell, eindigde hij veel van zijn betogen, je zit in een business die eindig is. Als je niet snel overstapt, ben je te laat.
Kwam u met uw kritische houding niet terecht op de lijst van personae non gratae bij Shell?
‘Dat viel wel mee. Hoewel, ik ben maar één keer voor een persreis uitgenodigd. Dat was naar Qatar, waar ze lieten zien hoe ze op een zogenaamd schone manier gas in diesel omzetten. Het was gewoon embedded journalism, alle journalisten moesten op de foto in een Shell-uniform.’ Ineens geagiteerd: ‘Ik was verdomme de enige die vroeg: “Jongens, wat doen jullie nog meer?” Bij veel mensen is nog niet bekend dat ook gas vervuilend is. Al die pensioenfondsen trappen in het verhaal van Shell: we gaan over op gas, dat is hartstikke schoon. Maar het is verdomme niet schoon, het is alleen maar iets minder smerig dan olie.’
Maar naar al uw betogen, columns en opiniestukken werd bij Shell niet geluisterd.
‘Klopt. Dat was frustrerend. Het is zo’n overtuigende logica! Mijn eigen verklaring is dat ze al decennialang olie en gas aan het winnen zijn en zich niet kunnen voorstellen dat het snel anders wordt. En veel medewerkers beginnen op hun vijfentwintigste juist met goede intenties bij Shell. Zij hebben dan nog het idee dat ze invloed kunnen uitoefenen en dat ze vanuit Shell wat kunnen betekenen voor de wereld. Maar voordat ze carrière maken, moeten ze eerst twintig jaar mee in de stroom. Tegen die tijd zijn ze die frisse ideeën kwijt.’
<h5>Niet uit op splitsing</h5>
Zijn eurekamoment kwam begin 2015. Ineens realiseerde Van Baal zich dat de enigen naar wie Shell wél luistert, de aandeelhouders zijn. ‘Sterker, ik denk dat de belangrijkste reden voor het bedrijf om niet te veranderen is: de angst dat aandeelhouders dan weglopen. Dus moet ik steun organiseren en laten zien dat aandeelhouders wel degelijk verandering willen.’ ABN Amro was voor Van Baal een inspiratiebron. Daar kon een belegger met slechts één procent van de aandelen het beleid omgooien, waarmee het bedrijf in drieën werd gescheurd. ‘Daar houdt de vergelijking ook op. Want ik ben niet agressief, niet uit op splitsing of op winst op de korte termijn.’
En zo zette u bewust de stap van journalist naar activist?
‘Ja. Als journalist is het me niet gelukt de oliemaatschappijen van koers te laten wijzigen, dus moet ik het als aandeelhouder proberen. Ik ben ervan overtuigd dat het gaat lukken. Ik richt mijn pijlen daarbij op Shell, omdat dat bedrijf binnen de olie-industrie nog het meest innovatief en open is. Ik bedoel: Exxon Mobile is net gestopt met het financieren van klimaatontkenners, dat zit echt helemaal aan de andere kant van het spectrum.’
Wat betekent uw stap in praktische zin? Uw inkomsten als journalist zijn weggevallen.
‘Samen met mijn vrouw heb ik besloten dat we wel een jaar zonder financiële inbreng van mij konden leven. Maar daarna moest ik met mijn initiatief wel geld gaan verdienen.’ Met ietwat zorgelijke blik: ‘Dat is nu de uitdaging. Ik heb een paar sponsoren, ondernemers die het gaaf vinden wat ik doe, maar hun giften zijn lang niet genoeg. Clubs als Stichting Doen moet ik nog zover krijgen dat ze mee gaan doen. Tot nu toe is al mijn aandacht uitgegaan naar het opzetten van het initiatief. Eerst wilde ik bewijzen dat we genoeg aandeelhouders aan boord konden krijgen.’
<figure id="post-326241 media-326241" class="align-center"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/05/VanBaal_DSC3619_preview.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/05/VanBaal_DSC3619_preview-320x427.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/05/VanBaal_DSC3619_preview-640x853.jpg 640w" alt="" /><figcaption>Foto: Adrie Mouthaan</figcaption></figure>
<h5>Persoonlijke boodschap</h5>
In eerste instantie liet Van Baal de grote beleggers links liggen. ‘Ik dacht, ik kan de pensioenfondsen wel bellen maar dan ben ik gewoon de volgende journalist met een idee.’ Dus begon hij met de kleine, individuele aandeelhouder. Hij zette een website op waar belangstellenden een aandeel Shell kunnen kopen. Wie dat doet, wordt als nieuwe groene mede-eigenaar van de oliemaatschappij uitgenodigd dat bekend te maken via social media en een mailtje te sturen naar Shell-baas Ben van Beurden. De standaardtekst: ‘Dag Ben, ik ben jouw nieuwste aandeelhouder, jij kan de wereld veranderen.’
Veel groene aandeelhouders maakten de boodschap persoonlijker. Op de aandeelhoudersvergadering van Shell in mei vorig jaar had Van Baal vierhonderd medestanders en mocht hij zijn eerste speech houden. ‘Ben van Beurden vertelde tijdens de lunch dat hij honderden mails voorbij had zien komen. Toen zei hij nog dat hij dat leuk vond. Van Greenpeace kreeg hij soms tienduizend exact dezelfde mails.’
Wat voor man is het?
‘Een heel aardige en open vent. Alleen denkt hij nog steeds dat het fossiele tijdperk nog tientallen jaren gaat duren. Dat zegt hij tenminste. Zijn antwoord op mijn vragen was: “Als we in duurzaamheid gaan investeren, kunnen we geen dividend uitkeren.” Maar dat is echt onzin. Geld verdien je met je huidige business, maar je moet investeren in de technieken van de toekomst. Het voorbeeld van Kodak is uitgekauwd, maar niet minder waar. Een slimme ingenieur die daar werkte kwam met een prototype digitale camera. Maar Kodak zei: dat gaan we niet doen, want we hebben een gouden business. En toen ging Kodak failliet. Shell investeerde zeven miljard in toekomstige oliewinning in de Noordpool. Nu ze zijn gestopt, is die 7 miljard verbrast. Dat hele bedrag had in duurzame investeringen gekund.’
Op de aandeelhoudersvergadering van vorig jaar was Van Baal nog niet zo ver om een resolutie in te dienen. Wel werd de bijeenkomst gedomineerd door urenlange discussies over het milieu. Het leverde Van Baal een citaat op in de Britse krant The Guardian die de vergadering vergeleek met een klimaatconferentie. En afgelopen januari opponeerde Van Baal – tevergeefs – op een ingelaste aandeelhoudersvergadering tegen de voorgenomen overname van het Britse gasbedrijf BG voor 50 miljard euro. ‘Op de aankopen van traditionele Nederlandse stroombedrijven als Nuon en Essent moesten de Zweedse en Duitse eigenaars miljarden afschrijven. De olie-industrie staat op datzelfde punt. Ik denk dat BG net zo’n kat in de zak is als Nuon en Essent.’
<q class="pull-left">Met je bestaande voorraden moet je proberen nog zoveel mogelijk geld te verdienen. Maar ga er alsjeblieft niet nog meer bijkopen.</q>
<h5>Niet meer mee naar Qatar</h5>
Protest op de aandeelhoudersvergadering van Shell is beslist niet nieuw. Boze actievoerders maakten in de vorige eeuw amok over de aanwezigheid van Shell in het Zuid-Afrika van de Apartheid en later over de vervuiling in Nigeria. Van Baal kiest een andere weg. Niet zeggen: onmiddellijk stoppen met olie. ‘Met je bestaande voorraden moet je proberen nog zoveel mogelijk geld te verdienen. Maar ga er alsjeblieft niet nog meer bijkopen. Steek je winst in duurzame energie, een geleidelijke transitie dus.’ 
En zo staat het ook in de resolutie waar volgende week over wordt gestemd. Om die in te mogen dienen, had Van Baal minstens honderd aandeelhouders nodig met een gemiddeld kapitaal van 50.000 euro. De teller bij Follow This staat nu op 1.250 aandeelhouders, waarvan de grote meerderheid maar één aandeel heeft gekocht. Maar omdat Van Baal twee aandeelhouders heeft die elk een miljoen euro in Shell hebben gestoken, komt hij ook aan het benodigde kapitaal. ‘Dat zijn twee gasten die ik van mijn studie in Delft ken. Ondernemers die vanaf het begin al enthousiast waren, maar niet in de publiciteit willen.’
Vanuit die basis probeert Van Baal nu dus de echt grote beleggers voor zijn resolutie te laten stemmen: pensioenfondsen die zeggen te streven naar duurzaamheid. Maar bij veel presentaties ontmoette Van Baal huiver. ‘De meesten die ik sprak zeiden: wij doen aan engagement, we sturen Shell langzaam de goede kant op. En als je dan vraagt wat ze bespreken, zeggen ze: ja, dat is vertrouwelijk. Ik heb het gevoel dat ze het middel van een resolutie te agressief vinden. Dat Shell dan niet meer met ze wil praten.’
Dat ze geen vriendjes meer zijn en niet meer mee mogen naar Qatar?
‘Zou kunnen, maar dat is giswerk. Dat moet je ze zelf vragen. In de resolutie staat in elk geval niets wat Shell niet zou kunnen doen.’
<h5>Represailles vanuit Shell</h5>
De reactie van Shell zelf was meteen al afwijzend. ‘Ze zeiden dat ze al 150 miljoen hebben geïnvesteerd in hernieuwbare energie. Maar op een omzet van tweehonderdzoveel miljard is dat niet meer dan voor ons een kop koffie is.’ En de aandeelhouders worden nu ook officieel gevraagd nee te stemmen. ‘Onze handen vastbinden aan een renewables only-mandaat zou zowel strategisch als commercieel gezien onverstandig zijn,’ zegt de maatschappij. Bovendien zou een snellere verschuiving naar duurzaam betekenen dat aandeelhouders het ‘risico’ lopen van ‘verminderde winst’. Van Baal interpreteert de reactie als ‘een keihard nee, een njet’. Hij had een ‘subtielere’ tekst verwacht. ‘We vragen helemaal niet om een renewables only-strategie. En Shell heeft haar handen nu juist gebonden aan een ander ding: de olieprijs.’ 
Natuurlijk is het de ambitie van Van Baal om Shell al volgende week het beleid te laten omgooien. ‘Dan ben ik klaar.’ Maar hij begrijpt dat dat niet heel realistisch is. ‘Als maar duidelijk is dat een deel van de aandeelhouders dit wil. En volgend jaar staan we er dan weer.’
Eigenlijk hoopt hij nog steeds dat de oliegigant uit zichzelf de omwenteling zal maken. ‘Een aantal medewerkers van Shell heeft bij ons aandelen gekocht. Ik ben nu aan het organiseren dat die lui elkaar vinden. Maar dat moet heel discreet, want ze willen hun naam niet bekendmaken. Ze vragen bij hun aanmelding ook vaak naar ons privacy statement.’
Zijn ze bang voor represailles vanuit Shell?
‘Niet meteen voor represailles, denk ik. Maar het is wel een politieke organisatie, dus ik kan me voorstellen dat ze voorzichtig zijn. Het zou wel leuk zijn als zij binnen Shell een groene beweging beginnen.’
<div class="info-box">
<h5 class="onderschrift">Mark van Baal (47)</h5>
Wie? Bekend van Follow This, een initiatief waarmee hij oliegigant Shell zover wil krijgen dat het bedrijf de winsten uit fossiele energie volledig gebruikt voor investeringen in duurzame energie. Via de website follow-this.org kunnen mensen voor 27 euro een ‘groen’ aandeel van Shell kopen en zo hun steun betuigen aan het initiatief.
Waarom? Als energiejournalist verbaasde hij zich er jarenlang over hoe weinig Shell openstond voor argumenten om de transitie naar duurzame energie te maken en miljarden blijft investeren in fossiele brandstoffen.
Wat nog meer? Onlangs organiseerde Van Baal de bijeenkomst ‘Shell wordt duurzaam’ in het Amsterdamse Pakhuis de Zwijger. Daarin liet hij acteurs zijn gedroomde aandeelhoudersvergadering uitbeelden. Peter Blok vertolkte de rol van Shell-baas Ben van Beurden. Een meerderheid van de aanwezigen stemde vóór de resolutie van Follow This, waarna ‘Van Beurden’ zei overstag te gaan (‘<a href="https://follow-this.org/shell/the-dream/" target="_blank">Ik wil ook het beste voor de samenleving</a>’).
</div>

Map Oberndorff

Jaco Alberts

Gerelateerd