In een tweedehandswinkel in het centrum van Amsterdam staat Gijsje van Bentum, redactiechef van het modetijdschrift Elle, met een kleine, cognackleurige tas in haar handen.
&#8216;Kleine tasjes maken enorm dik,&#8217; zegt ze peinzend.
Dat is zo, knikt de verkoper. &#8216;Er komen hier soms enorme wijven binnen, met van die hele kleine tasjes, geen gezicht.&#8217;
&#8216;… En grote tassen maken oud,&#8217; vervolgt ze. &#8216;Dus dat is een beetje een dilemma.&#8217;
&#8216;Ja,&#8217; zegt de verkoper.
Met lege handen verlaat ze de winkel.
De oversized handtas die het straatbeeld de laatste jaren domineerde, gaat langzaamaan plaats maken voor de compacte schoudertas. Dit voorjaar lieten vooraanstaande merken als Donna Karan, Louis Vuitton en Tod&#8217;s al kleine modellen zien met een lange schouderband die de handen vrij lieten. Deze nazomer waren er op de catwalk meer vierkante modellen te zien, in klassieke kleuren en met grote metalen details. De it-bag van het najaar is de Céline Classic Flap Box Bag, van designer Phoebe Philo, die rond de 2200 euro kost, en doet denken aan de handtassen waar keurige moeders uit de jaren zestig en zeventig hun Belinda Mentholsigaretten uithaalden.
Díé tas wil de redactiechef van Elle hebben. Maar een echte kan ze natuurlijk niet betalen, en &#8216;slachtofferige ripoffs gemaakt door Zara en H&#038;M&#8217; komen er ook niet in. Dan liever een tweedehandsje uit het tijdvak waar de Classic Box Bag op is geïnspireerd. In haar lange witte jurk met tijgerprint ijsbeert ze voor een vintagezaakje in de Amsterdamse Staalstraat tot de beveiligingstralies eindelijk omhoog zijn. Binnen is het een walhalla van klassieke vormen en kleuren. De tassen zijn nog van vóór de massaproductie; ze hebben binnenin speciale vakjes voor poederdozen, er zijn uitvouwbare spiegeltjes. Verkoopster Kim Laura zegt soms tegen klanten: &#8216;Wel blijven ademen.&#8217;
Redactiechef Van Bentum vindt haar tas: een stevige van roodbruin leer met als sluiting een halfronde flap met een goudkleurige vierkante knoop. Hij is vijfendertig euro. Er zit nog een bonnetje in uit Hamburg, 1983. &#8216;Hansa Theater&#8217; staat erop. &#8216;1 Kaffee en 1 Eisthee&#8217;. Bij elkaar 8 mark 10.
Teken van emancipatie
In de Nederlandse winkels wordt de nieuwe tassenmode langzaam zichtbaar. Bij COS in Den Haag, het volwassen en chiquere label van H&#038;M, liggen al rechthoekige kleine schoudertassen in cognac, donkerblauw en camel. In de Bijenkorf Den Haag staan tussen de blingbling van tassenmerk Guess en de Franse elegantie van Longchamp, vintage ogende modellen van DKNY, waaronder envelopvormige tassen in crocoprint met een schouderband van koperen schakels. Van See by Chloé liggen er enkele rechthoekige tasjes in petrol en zwart met opzichtige jarenzeventigdetails.
De nieuwe vormen zullen hun tijd nodig hebben. De Nederlandse vrouw is erg gehecht aan haar everyday bag die ze van &#8216;s ochtends tot &#8216;s avonds bij zich draagt. Heel anders dan de modieuze vrouwen die Sigrid Ivo, directeur van het Tassenmuseum in Amsterdam, onlangs nog in Londen zag, en die op vrijdagavond vintageachtige elegante uitgaanstasjes droegen. &#8216;Laten we zeggen dat wij die finishing touch iets minder in ons hebben.&#8217;
De retrochic is onder meer te danken aan de populariteit van de tv-serie Mad Men, die de interesse in stijlen uit de jaren vijftig en zestig aanwakkert. Ook de najaarsmode is vrouwelijk en klassiek, getuige de enkellange rokken, capes, camel coats, witte overhemden en de &#8216;echte&#8217; pantalon. Esther Kamp, tasseninkoopster van de Bijenkorf, zegt dat de mode tijdens een economische recessie altijd een hang laat zien naar klassieke vormen en tijdloze producten.
Interessanter is nog hoe vrouwelijk en volwassen het allemaal oogt. De &#8216;grown up&#8217;-tas noemt Kamp de schoudertas. &#8216;Moderne vrouwen willen, als oprukkende economische factor, serieus genomen worden, ze willen zich niet langer kleden als kleine meisjes,&#8217; verklaart redactiechef Van Bentum, terwijl ze haar nieuwe tas aan haar schouder hangt. &#8216;En ze hoeven hun kracht ook niet langer te onderstrepen door eruit zien als rock chick, met zo&#8217;n zwart leren jack, motorlaarzen en de studs, die de laatste jaren zo in de mode waren.&#8217; En zo is de nieuwe truttigheid eigenlijk een teken van de geslaagde emancipatie. Nu nog een glas sherry.
Rugklachten
Het wordt nog een hele toer om al die spulletjes uit de zwartleren XL-bag met studs over te hevelen in zo&#8217;n broodtrommel van een schoudertas. De tas die de laatste jaren door miljoenen vrouwen wereldwijd werd omhelsd, een groot zwaar ding dat aan de arm gedragen werd, was het toonbeeld van de multitasker. Er kon een laptop in, en werkpaperassen, maar ook een paar luiers, en een pak melk op weg van kantoor naar huis. Een Brits warenhuis berekende dat het gewicht van de handtas tussen 2002 en 2007 met achtendertig procent was toegenomen. In 2009 was de gemiddelde damestas 3,1 kilo zwaar.
Amerikaanse en Canadese fysiotherapeuten lieten van zich horen. Na de computer was de oversized handtas de belangrijkste oorzaak van rug, nek- en schouderklachten. Victorine de Graaf, senior beleidsmedewerkster bij de beroepsvereniging van fysiotherapeuten (KNGF), heeft de houding van vrouwen op straat de laatste jaren zien kromtrekken. &#8216;Zo&#8217;n oversized handtas met alleen een kort handvat glijdt van de schouder en dan zie je dat vrouwen hun houding compenseren om hem tegen te houden.&#8217;
Die tassen zijn ook in Nederland het onderwerp van gesprek onder fysiotherapeuten en manueel therapeuten, weet ze. Maar het is niet alleen de tas die spieren doet verzuren en zenuwen beknelt, het is de levenshouding waar de tas symbool voor staat. Altijd bereikbaar en altijd beschikbaar. &#8216;Belt het werk, dan heeft ze de agenda paraat, belt de oppas dat er iets aan het eten ontbreekt, dan kan ze met dezelfde tas zo door naar de supermarkt. We zeulen ons hele leven mee in die tas.&#8217;
WeJane, een Nederlands marketingbureau, deed in 2008 een internationaal onderzoek naar de inhoud van de handtas. BagStories heette het. Ze ontleedden honderdvijftig tassen in zeventien wereldsteden als Moskou, Rome, Rio de Janeiro, Parijs en Mexico Stad. De universele essentialia waren: portemonnee, sleutels, telefoon, zakboekjes, pen en make-up. Verder troffen ze onder meer aan: knopen, naald en draad, oude instapkaarten, zuurtjes, koortslipcrème, kaartjes voor de metro, haarbanden, poederdozen, lipsticks, extra panty&#8217;s, notitieblokjes, fietssleutels, parapluutjes, tampons, tandenborstels, tandpasta, kindertekeningen, extra paar schoenen, contactlenzenvloeistof, vitaminepillen, zoetjes, kruidenthee, krantenknipsels, handschoenen, batterijen, post-it notes, schaartjes, sleutels van de buren, sleutels van het tweede huisje, aanstekers, camera&#8217;s, iPods, koptelefoons, telefoonopladers, laptops en laptop-opladers. De tas, concludeerde het bureau, is voor vrouwen een &#8216;externalized comfort zone&#8217;, een &#8216;home away from home&#8217;, en een manier om controle te houden.
&#8216;Wie wil weten wat een tas voor een vrouw betekent, zou eens naar een verpleegtehuis moeten gaan,&#8217; zegt WeJane&#8217;s Wendy Hesseling. &#8216;Je ziet daar demente vrouwen rondlopen met een rollator, en boven op die rollator staat hun tas. Mensen die dement worden, zijn steeds alles kwijt. Het is wazig geworden waar de dingen zijn. De tas is hun veilige plek. Van het leven dat ze geleid hebben is bijna niks meer over, hebben ze niks kunnen meenemen, maar die tas nog wel. Er zit bijna niks meer in. Een rolletje pepermunt en een pakje zakdoekjes.&#8217;
Bak ellende
Het gewicht van de tas neemt inmiddels weer af, weet Sigrid Ivo van het Tassenmuseum. In haar museum is zojuist een tentoonstelling over de inhoud van damestassen geopend. &#8216;De smartphone vervangt accessoires zoals het fototoestel, adresboek, de agenda, de MP3-speler en de stadsplattegrond. Paperassen staan op een USB-stick. Boeken op een Kindle. De handtas kan dus weer wat kleiner,&#8217; zegt ze.
In theorie dan. Want hoeveel vrouwen hebben een smartphone, een Kindle én de discipline om de rest van hun leven thuis te laten? Zit dat afnemende gewicht van de handtas &#8216;m niet in het feit dat vrouwen hun hele back office tegenwoordig in een twééde tas meezeulen? In het openbaar vervoer, op de werkvloer: overal zien we vrouwelijke werknemers die behalve hun handtas een tweede exemplaar meetorsen, in de vorm van een gratis gekregen plastic shopper, een Albert Heijntas, of zo&#8217;n bont bedrukt ecotasje dat kan worden opgevouwen in tas nummer één. In de deftige stijlkamer van het Tassenmuseum kijkt Sigrid Ivo licht verstoord naar de rugzak die de verslaggeefster ter illustratie van de grond tilt, en die tot dan toe achter het modieuze schoudertasje was weggemoffeld. &#8216;Ik moet wel eerlijk zeggen, ik heb wel altijd zo&#8217;n shopper bij me,&#8217; peinst ze. &#8216;Voor al mijn troepjes.&#8217;
Hesseling van WeJane kijkt eens naar haar eigen rugzak &#8211; een beduimeld, uitpuilend ding, misschien nog uit de studietijd &#8211; die naast haar goudkleurige designerbuidel op de grond staat. &#8216;Een ondergeschoven kindje,&#8217; mompelt ze. Van het ene op het andere moment formuleert ze een marktpropositie &#8211; je bent marketeer of je bent het niet. &#8216;Eisen aan tas nummer twee: A4-formaat, maar het mag geen laptoptas zijn, want wie kan er een pak melk of een pakket ratatouille, of een familiezak chips meenemen in een laptoptas? Bovendien ogen dat soort werktassen veel te zakelijk, mannelijk en functioneel gedreven. Dat prikkelt niet bepaald de vrouwelijke hebzucht. Maar het hoeft ook geen pronkstuk te zijn, dat is tas nummer één al, anders staat het pathetisch. Dus hij is minder belangrijk qua profilering. Verder moet hij waterafstotend zijn, een apart vakje hebben voor water en fruit, zodat het niet een bak ellende wordt als er iets open gaat. Hij moet goed dicht kunnen. Moet makkelijk op de fiets kunnen, op het stuur, de rug, de heup.&#8217; Hesseling ijsbeert heen en weer. &#8217;89 euro is een goede prijs.&#8217; Mijmerend: &#8216;Het zwarte gat van de tweede tas. Er is niet eens een naam voor.&#8217; n
Man en vrouwen­tas: water en vuur
Het is één uur ’s nachts. We staan voor een dichte huisdeur na een vrolijke avond in een restaurant. Het regent. Mijn geliefde F. heeft de sleutel in haar handtas. Maar waar? Zes jaar geleden kreeg ze van haar vriendinnen een suède handtas cadeau. Aangeschaft in de ‘goeie tassenwinkel’. Hij was dan ook heel duur en F. vond ’m mooi. Ze verzette geen stap zonder haar suède tas. Maar handig? Mwah. Zoals veel mannen ben ik nogal praktisch ingesteld. Ik heb mijn portemonnee in de ene binnenzak, mijn mobiel in de andere en mijn huissleutels in m’n jaszak – behalve die avond dus. Bij vrouwen ligt dat anders, zo ook bij F. Onder in haar tas zitten een paar aangekoekte Fisherman’s Friends. Dan een pakje papieren zakdoekjes, rode, donkerrode én roze lippenstift, Labello, mascara, gloss fluide van de Bodyshop, zonnebril plus koker, grote agenda, leren portemonnee, mobiele telefoon, tampons, los geld, stokjes voor de hond, een oud bioscoopkaartje, drie pennen, een opschrijfboekje voor je weet maar nooit, elastiekjes, een bruine plastic haarklem en dan ben ik vast nog wat dingen vergeten. Al die spullen zitten ongestructureerd in die ene grote suède zak. Aan de binnenkant zit een zijvakje maar dat zijvakje heeft geen rits en geen knoopje om het af te sluiten. Alles wat je erin stopt valt er ogenblikkelijk weer uit als de tas maar even heen en weer beweegt. Zinloos dus. Terwijl we voor de deur staan, woelt F. in haar tas. ‘Godsamme,’ mompelt ze. ‘Kan die sleutels nu echt even niet vinden.’
Wat doe je dan als man? Irritatie uiten? Niet doen. Heeft geen zin. Zelf in die tas gaan rommelen? Helemaal onverstandig. Wachten was het enige wat me te doen stond. En ik maakte mezelf het lichte verwijt dat ik was vergeten die verdomde huissleutel in mijn zak te steken.
Mijn F. is niet de enige vrouw die ‘godsamme’ roepend door haar tas woelt op zoek naar sleutels. Met eerdere geliefdes had ik altijd min of meer dezelfde ervaringen. En hoe vaak bel ik niet een vriendin zonder dat haar mobiele telefoon wordt opgenomen? ‘Sorry, zat helemaal onder in mijn tas,’ klinkt het dan als ik even later wordt teruggebeld.
Waarom worden die o zo modieuze maar ongelooflijk onhandige handtassen eigenlijk gemaakt? En waarom worden ze massaal aangeschaft? Omdat ze ze mooi vinden waarschijnlijk, of is het omdat vrouwen niet beter weten en het misschien wel gezellig vinden om al die troepjes in hun verplaatsbare nestje mee te zeulen? Het maakt het er voor ons mannen niet makkelijker op. Weten vrouwen vaak al niet hoe de tas onder controle te krijgen; wij kunnen er helemaal niets mee. Cabaretier (en oud-mimespeler) Eric van Sauers maakte ooit een hilarische sketch over ‘de handtas’. Zijn vriendin vraagt hem haar pinpas uit haar tas te halen. Van Sauers – bang voor haar toorn – begint steeds wilder en ongecontroleerder in de tas te grabbelen totdat hij, volstrekt radeloos, dan maar letterlijk de tas in klimt. Natuurlijk vindt hij de pas niet en de vernedering is compleet als zijn vriendin de pas later in een keer moeiteloos uit haar tas vist. De man en de vrouwentas: water en vuur. Harm Ede Botje
‘Goed Verstopt: de geheimen in de tas’ is tot 30 januari 2011 te zien in het Tassenmuseum, Herengracht 573, Amsterdam

Gerelateerd