<div class="lead">
De eerste verhalenbundel van Jamal Ouariachi smaakt Jeroen Vullings goed. Vooral als hij Roald Dahls gruwelijke verhalen naar de eenentwintigste eeuw brengt.
</div>
Na vier romans komt een schrijver aan met een verhalenbundel. Geen gevalletje van stop-de-persen, ben je geneigd te denken. Want hoe gaat dat? Er is voorlopig geen nieuwe roman voorhanden, maar omdat die laatste roman het goed deed, respons kreeg, moet de schrijver een aanwezigheid in de boekenwereld blijven. Gewoonlijk begint de uitgever diep te zuchten als een schrijver met het plan voor een verhalenbundel aankomt, maar wanneer die schrijver in het fonds een zogeheten targetauteur is, dan mag het weer wel. Dan mag hij eigenlijk zo gek doen als hij wil, pamfletje hier, theatermonoloogje daar.
Vervolgens moet die verhalenbundel er natuurlijk wel komen, dus dat wordt meestal duchtig sprokkelen: de bureaulades zijn tenslotte diep en geduldig en voor je het weet heb je met zo’n stelletje in opdracht of voor literaire tijdschriften geschreven verhalen een bundel bij elkaar. Zo zal het ook zijn gegaan bij Herinneringen in aluminiumfolie, de opvolger van Jamal Ouariachi’s met de BNG Literatuurprijs 2015 bekroonde roman Een honger. De bundel bevat tien verhalen van wisselende lengte, geschreven tussen 2011 en 2016. Maar twee verhalen verschijnen hier voor het eerst – al moet ik daarbij zeggen dat zeven van de acht al elders gepubliceerde verhalen nieuw voor mij waren.
Het verhalengenre en de door z’n diverse opdrachtgevers gestelde begrenzing in lengte pakt merkbaar gunstig uit voor Jamal Ouariachi (1978). Voor wie zijn romans gelezen heeft is dat geen nieuws: de keerzijde van Ouariachi’s forse literaire talent is zijn neiging tot oeverloos schrijven. Daarmee doel ik niet op z’n prettig weelderige stijl, maar op het feit dat z’n turf Een honger na scherper redigeren met zo’n tweehonderd pagina’s minder had toegekund. Met behoud en misschien zelfs vergroting van de zeggingskracht. In het verhalengenre krijgt hij godlof geen kans tot almaar uitdijen.
<h3>J.G. Ballard light</h3>
Zoals misschien uit deze inleidende woorden doorklinkt, begon ik met enige scepsis aan Herinneringen in alumniumfolie. Om dogmatische uitgeeftechnische redenen verschijnt er in de maand januari nauwelijks nieuwe literatuur – alsof het lezen zich aan een kalender houdt &#8211; en regent het in deze week opeens Nederlandstalige romans die de lezer toelonken. Waarom dan de voorkeur gegeven aan een bijeengescharrelde verhalenbundel, door een interessante auteur? Omdat al direct in Ouariachi’s bundel blijkt dat hier een schrijver gedurfd bezig is zijn palet te verbreden. Het (talig) experiment schuwt hij daarbij niet, en per verhaal lijkt hij een nieuwe, bedachte wereld op te trekken, een aanpak die ik zou willen typeren als: J.G. Ballard light. Uiteraard (in het licht van de vergelijking met Ballard) is in het verhaal ‘De brug’ een stedenbouwkundige de hoofdpersoon, en blijken zijn innovatieve strevingen niet bestand tegen de menselijke natuur. Dat voorspelbare slot doet ’t hem niet, de kracht van dat (te schematische) verhaal zit ‘m in de blauwdruk van een nieuwe wereld die Ouariachi hier ontvouwt.
Lovenswaard dat hij dat allemaal probeert, maar vaste grond onder de voeten krijgt hij pas in verhalen die in de traditie van Roald Dahls sinistere Tales of the Unexpected geschreven zijn. Ouariachi speelt in een paar verhalen in Herinneringen in aluminiumfolie handig de troef uit bij wie het perspectief blijkt te liggen: nam je eerst aan dat een man de verteller was, blijkt het een vrouw. Het leukst doet hij dat in ‘Keuze’. De eerste zin van dat verhaal luidt: ‘Cornald is altijd de eerste, meneer haantje-de-voorste.’ Cornald blijkt een doldriest aasetend insect. Na zijn valse start – het aas bleek nog te leven… – lezen we het gruwelijk Dahleske verhaal van die op het onbewoonde eiland stervende man.
Het is dan wel Dahl getransponeerd naar de eenentwintigste eeuw, waarin we bijvoorbeeld écht zien hoe kandidaten van een televisiedatingprogramma intiem met elkaar verkeren. In dat verhaal, ‘Come Together’, toont Ouarichi hoe moeiteloos hij zich kan inleven in zijn personages; ditmaal is dat een zwarte vrouw die haar date from hell beleeft met een racistische hi-tech-controlfreak.
<q class="pull-left">Ouariachi blijkt verzot op zo bloederig en gedetailleerd mogelijke dissectie – zijn bundel leest als een hompige anatomische les</q>Zoveel is duidelijk: zonder grand guignol gaat het niet bij Ouariachi. Zeker in vergelijking met die andere recente Dahl-volgeling Jerry Hormone, die aanmerkelijk minder barok schrijft, blijkt Ouariachi verzot op zo bloederig en gedetailleerd mogelijke dissectie – zijn bundel leest als een hompige anatomische les. Eerst krijgen we in ‘Herinneringen in aluminiumfolie’ al de situatie voor de kiezen dat een student Psychologie van zijn vriendin een meegepikt plakje hersenweefsel cadeau krijgt. Wat moet hij daarmee, is dan de vraag. Dat stukje bakken en oppeuzelen, of juist begraven? Het is tenslotte toch een stukje mens. Die vooral psychologische problematiek is nog maar kinderspel vergeleken met de horror in het broodje aap-verhaal ‘De Toeristenslager’ – op en top Tales of the Unexpected. Daarin verkeren twee argeloze toeristen in een wereldstad waar ze geen geloof hechten aan de urban myth waarin een kannibaal toeristen slacht en hun bestorven vlees en ander lekker eetbaars uit hun lichaam aan andere toeristen voorzet in een restaurant.
In dit tergend uitgesmeerde verhaal is Ouariachi op zijn best. Het is literair weliswaar minder fijnzinnig verteld dan hij op zijn best in zijn twee geslaagde romans laat zien, in Vertedering en Een honger. Maar die manier van schrijven in ‘De Toeristenslager’ beantwoordt geheel aan z’n wensenlijst met betrekking tot het korte verhalen-genre, waarmee hij zich in zijn nawoord ‘De schuld van de schrijvers’ vastlegt:
‘Ik pleit ervoor dat schrijvers de lezer weer geven wat hem of haar toekomt. Gewoon een goed verhaal. Ambachtelijk opgeschreven. Artistiek fascinerend. Experimenteel voor mijn part. Maar wel met feiten, details, actie, zintuigelijke indrukken, boeiende overpeinzingen. Niet dat verkrampte reductionisme waar je mensen mee wegjaagt. Niet dat kijk-mij-eens-diepzinnig-bijna-niks-zeggen. Als je daarnaar streeft, houd dan liever helemaal je mond of klap je laptop dicht.’
Jamal Ouariachi pleit hiermee in eerste en laatste instantie voor het vertellen. En voor het durven, zoals blijkt uit zijn smakelijk carnivore eerste verhalenbundel.
Ja, de eerste, want met Herinneringen in aluminiumfolie committeert hij zich onvrijblijvend aan dit rijke verhalengenre.
<div class="info-box">
Jamal Ouariachi, ‘<a style="font-family: inherit; font-weight: inherit; background-color: #f6f6f6; font-size: 1.125rem;" href="https://www.bol.com/nl/p/herinneringen-in-aluminiumfolie/9200000071852083/" target="_blank">Herinneringen in aluminiumfolie</a>’, Querido, 220 p., € 18,99
Van 14 tot en met 21 februari is het trouwens <a href="http://www.weekvanhetkorteverhaal.nl/" target="_blank">de Week van het Korte Verhaal</a>.
</div>
<div class="info-box">
Meer over literatuur? Neem <a href="https://www.vn.nl/service/vrij-nederland-nieuwsbrief/" target="_blank">de nieuwsbrief van Vrij Nederland</a>.
</div>

Gerelateerd