<div class="wpg-element paragraph">
21-06-2008 Simon Kuper
Wie hier in Bern het Nederlands elftal het veld op ziet lopen, ziet alle andere Nederlands elftallen sinds 1974 meelopen. De spoken uit 1974, 1988 maar ook van een mislukt toernooi als 1990 zitten op de schouders van de spelers van nu. De vraag is daarom: in hoeverre staat dit briljante Oranje in de Nederlandse traditie, en in hoeverre vertegenwoordigt het een breuk?
Eerst het traditionele: meer dan andere nationale teams is het Nederlands elftal van het volk. Na de 4-1 tegen Frankrijk liep ik buiten het stadion in Bern een Britse oud-collega (inmiddels perschef van prins Charles) tegen het lijf. Hij omhelsde me, want het Nederlands elftal is ook van miljoenen buitenlanders, waarover later meer. We gingen bier drinken. Mijn vriend was gek op Oranje, maar iets zat hem dwars: waarom liepen de spelers na de wedstrijd een &#8216;ereronde&#8217; met hun kinderen op de arm? Dat deed je alleen als je het toernooi had gewonnen, vond hij.
Ik zei dat het geen ereronde was geweest. De spelers wilden simpelweg hun feest met de fans vieren, want in Nederland zijn spelers en fans allebei grootgebracht in dezelfde Oranjetraditie. Zij kunnen beter voetballen dan wij, maar verder is er geen verschil. Dat zag je na de vierde goal tegen Frankrijk, toen spelers en trainers arm in arm begonnen te hossen op een lied gezongen door de fans. De wedstrijd was toen nog niet eens afgelopen.
In andere landen is er meer verwijdering tussen spelers en fans. Het Engels elftal komt uit de arbeidersklasse, het Franse uit de banlieues, en het Spaanse team &#8216;vertegenwoordigt&#8217; miljoenen mensen die zichzelf niet bijzonder Spaans voelen. Het Nederlands elftal bestaat echter &#8211; in elk geval in de Nederlandse mythe &#8211; uit gewone Nederlandse jongens.
Daarom doet het Oranjelegioen niet aan persoonsverheerlijking. Je ziet zelden een fan met de naam van een nog actieve speler op zijn shirt. Hoogstens staat er een naam of spelersnummer uit het verleden: &#8216;Bergkamp&#8217;, of &#8217;14&#8217;. Het Oranjelegioen viert namelijk geen sterren, maar de Hollandse traditie. Het feit dat een aantal Nederlandse spelers op dit EK niet echt tot de wereldtop behoort (Engelaar, Van Bronckhorst, Ooijer), maakt dit helemaal tot een triomf van de Nederlandse traditie.
Omdat Nederland sinds 1988 bijna elk groot toernooi heeft gehaald, behoort het Oranjelegioen inmiddels tot het nationaal levensritme, net als Koninginnedag. Het Oranjelegioen dat nu Zwitserland bevolkt, feest daarom niet spontaan, maar citeert voorgaande Oranjelegioenen. Het is allemaal licht ironisch geworden. Dat hoor je als een fan op straat het &#8216;La laaaaaa&#8230;&#8217; van Aïda inzet. Hij zingt het meestal een toontje lager dan het hoort, als een soort grap, omdat hij een fan imiteert die eerder Aïda zong. Allemaal postmodern.
Veel Nederlanders vinden het legioen met zijn houding van &#8216;wij zullen de wereld even leren hoe je feest viert&#8217; gênant. Ik ken echter geen buitenlander die dat ook vindt. Een Zwitserse vriend liet mij bijvoorbeeld uitleggen waarom die Nederlanders zo &#8216;supersympathisch&#8217; waren. De blonde vrouwen helpen.
Ook deel van de traditie: de superieure techniek van onze spelers. Het was verbijsterend om te zien dat vijf Nederlandse voetballers technisch beter waren dan alle Italianen en Fransen behalve Ribéry. Je zag het aan de zeven doelpunten in de eerste twee wedstrijden. Om op dit niveau te scoren, heb je grote precisie nodig.
Nederlands voetbal blijft een Hollandse traditie. Slechts veertig procent van alle Nederlanders komt uit Noord- of Zuid-Holland of uit de stad Utrecht, maar die drie regio&#8217;s leverden in 1974 tien van de elf basisspelers, in 1988 zeven, en dit jaar negen. Er is een opvallend parallel met de &#8216;Nederlandse&#8217; schilders uit de Gouden Eeuw, die ook bijna allemaal uit Holland kwamen, de meest verstedelijkte en vernieuwende regio. Weliswaar komt het genie Arjen Robben zogenaamd uit het Gronings dorpje Bedum, maar de waarheid is dat hij van Mars is.
Dan de breuken met traditie:
Glorieus verliezen is niet langer het doel. Dat interesseert niemand meer.
Het Oranjelegioen heeft sinds de vrede met Duitsland (circa 2000) ook geen vijand meer. In de Nederlandse samenleving werden de &#8216;Marokkanen&#8217; de nieuwe Duitsers &#8211; het symbool van alles dat &#8216;on-Nederlands&#8217; is &#8211; maar niet in het voetbal.
En vleugelspelers zijn niet langer verplicht. Wellicht moet Robben straks met een andere vleugelspeler paren, want anders sterven ze uit.
Er rest één vraag: is de Nederlandse traditie van verliezen op penalty&#8217;s afgeschaft? Op drie van de laatste vier EK&#8217;s vloog Nederland er op strafschoppen uit. Het is wellicht zinvol om alle psychologen van Nederland nú op een chartervliegtuig naar Lausanne te zetten, want misschien is hier nog iets aan te doen.
</div>