Reportage / VIP’s voor het goede doel

Televisiepersoonlijkheid Irene Moors, wie kent haar niet? Op deze kille novemberdag zal haar aanwezigheid de in wezen niet zo vrolijke samenkomst ongetwijfeld opvrolijken. Zo’n honderdvijftig genodigden drommen rond borreltijd samen in een showroom op het industrieterrein in Doetinchem. Iedereen die Irene Moors aanklampt, krijgt beleefd antwoord. Jonge vrouwen die zich per rolstoel een weg door het geroezemoes banen en allemaal met een arm om de schouder van Irene op de foto willen, hebben voorrang. Een bleke twintiger in een zwart broekpak doet een wankele stap naar voren. ‘Mevrouw Moors, ik wil u even bedanken voor wat u voor ons doet. Ik heb dezelfde ziekte als Lonneke,’ zegt ze.

Zojuist werd uitbundig geapplaudisseerd voor Lonneke te Kamp (26), die aan borstkanker lijdt, niet lang meer te leven heeft, maar over een gigantische vechtlust beschikt. Ze is erin geslaagd haar passie voor de Afrikaanse republiek Gambia te combineren met de droom om een eigen bedrijf te runnen en de wetenschap dat ze na haar dood gecremeerd zal worden. Mede dankzij een financiële injectie van de Bart Foundation die haar uitriep tot ‘Bikkel 2009’ kon de startende onderneemster de firma Return BV oprichten. Lonneke handelt in uit glimmend ebbenhout vervaardigde houten urnen, op maat geleverd door een ambachtsman uit Gambia. Het initiatief past perfect bij de ter nagedachtenis aan BNN-pionier Bart de Graaf opgerichte Bart Foundation: jonge mensen met een ingrijpende ziekte of handicap helpen bij het verwezenlijken van hun ambities.

Irene Moors staat (samen met Guus Meeuwis en John de Mol) de Bart Foundation bij in de rol van ‘ambassadrice’, een onbezoldigde nevenfunctie die de afgelopen jaren aan een groeiend aantal bekende gezichten uit televisie- en showbizzland werd gekoppeld. Om twee uur die middag verliet de presentatrice haar woonplaats Heemstede; naar verwachting zal ze niet eerder dan tien uur die avond de sleutel thuis in het slot steken. Zelfs de verreden kilometers van haar retourtje Doetinchem zal ze niet bij de liefdadigheidsstichting declareren. Geld verdienen doet ze wel in Hilversum.

Behalve bij de Bart Foundation is Irene Moors ook ‘ambassadrice’ van het Rode Kruis. Ze werkte onbetaald mee aan televisiespotjes voor het Wereld Natuur Fonds (‘sta voor aap!’) en de Kindertelefoon. Vervolgens deden ook de stichtingen KiKa (‘kinderen kankervrij’) en Doe Een Wens (‘vervult de liefste wens van kinderen met een levensbedreigende ziekte’) een beroep op haar, maar ze kan niet óveral haar naam aan hangen. ‘Dus daar hebben we van gemaakt dat ik werd benoemd tot vriendin van KiKa en Doe Een Wens. Dat was ook goed.’

Voormalig topzwemster Inge de Bruijn werd de échte ambassadrice van KiKa. Doe Een Wens beschikt over een van de grootste ‘corpsen diplomatique’ van charitatief Nederland: Wendy van Dijk, Jacques d’Ancona, Edwin van der Star, Paulien Huizinga en Jamai.

Blinde golfer

Elk enigszins bekend mens in Nederland wordt tegenwoordig minimaal één keer per week benaderd met het verzoek zich voor een nobel doel in te zetten. ‘Van Tanzania tot Brazilië, maar als ik overal ambassadeur van word, dan zou ik mijn geloofwaardigheid verliezen,’ veronderstelt Irene Moors. Ze heeft bovendien haar gezin, dus ze kan er niet zomaar een week tussenuit knijpen om ondervoede schoolkindertjes in Zimbabwe op te beuren. ‘Maar toen Mirjam de Graaf me vroeg om ambassadeur van de foundation ter nagedachtenis van haar broer te worden, zei ik onmiddellijk ja. Ik heb Bart goed gekend. We zijn allebei van 1967, komen uit Haarlem en begonnen bij de televisie met een kinderprogramma.’

De ambassadeurs van de Bart Foundation vergaderen mee over de vraag welke ernstig zieke jongere aanspraak maakt op de titel Bikkel van het Jaar. Dit keer gaat Lonnekes urnenwinkel met de eer strijken, eerder vielen twee modeontwerpsters in de prijzen vanwege de op ‘rolstoelmeiden’ afgestemde kledinglijn die ze lanceerden. Irene Moors maakte via de stichting kennis met een blinde golfer en een skiër met één been. ‘Hoe ambitieus kan een mens zijn?’ vraagt ze zich af.

Bijna een activist

Ondanks de recessie zat het gemiddelde goede doel er nooit eerder zo warmpjes bij. De 836 instellingen die voldoen aan het keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) incasseerden in 2008 samen het recordbedrag 3,226 miljard euro, een stijging van 2,1 procent ten opzichte van het voorgaande jaar. Uit onderzoek in opdracht van organisatiebureau N-Sign bleek dat negen van de tien gepolste Nederlanders vertrouwd zijn met beroemdheden die hun reputatie benutten ten gunste van de liefdadigheid, al heeft veertig procent van de ondervraagden geen idee wat zo’n ambassadeur precies doet. Toch meent tachtig procent van hen dat BN’ers een ‘positieve bijdrage’ leveren aan het goede doel, hoewel één op de tien geënquêteerden tevens vermoedt dat ambassadeurs zich primair ter meerdere glorie van zichzelf voor de goede zaak inspannen. Ander onderzoek toonde dit jaar aan dat het voor tachtig procent van de gulle gevers niets uitmaakt of een beroemdheid aan het goede doel is verbonden. Volgens de studie onder auspiciën van pr-bureau Porter Novelli baseren vooral jonge donateurs beneden de vijfendertig jaar hun geefgedrag op een ‘cool imago’ van de begunstigde organisatie: ‘War Child is het meest coole goede doel van dit moment, mede dankzij de meest coole Nederlander Marco Borsato en een duidelijk persoonlijk verhaal.’

Sinds de zanger zijn lot in 1998 als ambassadeur aan War Child verbond, bezocht hij projecten in Ingoesjetië, Sierra Leone, Eritrea, Afghanistan, Oeganda en Colombia. ‘Mijn werk voor War Child is minstens zo’n grote passie voor me als muziek,’ verklaarde hij in een interview. Minister Bert Koenders (die met hem naar Colombia reisde) schaart Borsato niet langer onder de ‘sterrendiplomaten’, maar spreekt waarderend van ‘een ontwikkelingsman die ook zingt. Iemand met een grote kennis van ontwikkelingssamenwerking die zelf ook projecten uitvoert’. War Child-directeur Mark Vogt vindt dat ambassadeur Marco onderhand bijna een activist is geworden. ‘Hij is zo totaal en intens verbonden met ons werk. Ik was mee met die Colombia-reis. Marco had dat ticket uit eigen zak betaald en zat dertien uur naast me opgevouwen in het vliegtuig. Natuurlijk vlogen we economy, maar híj moest na aankomst op Schiphol meteen de studio in en zong daarna acht concerten in Antwerpen. Zoiets lukt alleen als je erg betrokken bent.’

De zanger maakte bij War Child vrienden voor het leven. Natuurlijk deden ze hun best om hem op te beuren na het faillissement van zijn onderneming. Vogt: ‘Toen hij voor een inhoudelijke bespreking naar kantoor kwam, hadden we hier grote vellen papier voor hem opgehangen in de trant van: Marco, zet hem op.’

Stevig prijskaartje

Bij andere organisaties wordt met bewondering gesproken over wat Marco Borsato en War Child voor elkaar betekenen. Daphne Bunskoek werd in televisiespotjes het gezicht van oneMen (‘komt op voor rechten en mensen in ontwikkelingslanden’), maar voor een antwoord op wat de stichting nu precies doet, verwijst ze naar het hoofdkantoor in Breda. Voor directeur Herman van Aken is Daphne ‘meer een beeldversterkende BN’er dan een ambassadeur’. ICCO-ambassadeur Jacobine Geel zou graag meer voor de ontwikkelingsorganisatie willen betekenen, maar heel veel meer dan vorig jaar een bezoek aan Oeganda zat er tot dusver niet in. Beelden van de reis zijn te vinden op de website van ICCO. ‘Liever hadden we daar natuurlijk een televisieprogramma over gemaakt, maar daar ontbreken de middelen voor. Als kind heb ik in Indonesië gewoond, ik voel me betrokken bij ontwikkelingssamenwerking. We gaan bekijken hoe we dat ambassadeurschap van mij in de toekomst gaan invullen.’

Natuurlijk laat niet iedere BN’er zich altijd onbaatzuchtig voor het goede doel strikken. Maerten Verstegen, gepensioneerd medisch directeur van het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis in Nijmegen en een bekende naam onder fondsenwervers, herinnert zich hoe hij jaren geleden werd gebeld door een Bekende Nederlander die wilde helpen bij een inzamelingsactie. Helaas bungelde er wél een stevig prijskaartje aan dit aanbod, een bedrag dat volgens de beroemdheid zou worden terugverdiend zodra hij reclame ging maken voor het goede doel. ‘Ik noem geen namen, maar een aantal bekende Nederlanders vraagt geld als ze hun naam aan een goed doel verbinden,’ verzekert Verstegen. Ergerlijk vindt hij dat. De verzuchting van cabaretier Jan Jaap van der Wal over de samenzang van Nederlandse artiesten na de tsunami-actie was Verstegen uit het hart gegrepen: ‘Ik heb eens geteld hoeveel keren het woord ik in dat lied voorkomt. Dan vraag je je toch af: om wie gaat het nu eigenlijk?’

Halve ton aan gages

Goede doelen en bekende Nederlanders stellen elkaar regelmatig teleur. Bij het zorgcentrum voor chinchilla’s te Musselkanaal zijn ze nog altijd woest op ambassadrice Imca Marina, die het liet afweten bij de veiling en het benefietconcert waar ze de publiekstrekker zou zijn. ‘De kans dat wij op korte termijn een nieuwe ambassadeur vinden, is klein. De meeste bekende Nederlanders vervullen al diverse ambassadeurschappen,’ meldt het zorgcentrum op zijn website.

Het enthousiasme waarmee Marco Borsato zich op War Child stortte, is mede een gevolg van de weerzin tegen gratis optreden die hij opdeed bij een gala waar het opgeprikte bestuur op kosten van de organisatie uitbundig zat te tafelen. Borsato beperkte zich voortaan tot één goed doel waarvan hij zeker weet dat het goed zit.

Collega-zanger Lee Towers vertelde Vakblad Fondsenwerving dat hij, mits zijn agenda het toeliet, nimmer te beroerd was om een onbetaalde bijdrage te leveren. Tegenwoordig steunt hij bijna uitsluitend de Rotterdamse Daniël den Hoed-kliniek, waar kankerpatiënten worden behandeld. Soms wordt hij domweg ergens besteld: ‘Een of andere dansschool had iets georganiseerd en die had alvast maar tegen alle klanten geroepen dat Lee Towers de cheque in ontvangst kwam nemen. Dan word je ineens heel kwetsbaar. Ik heb toen maar de eer aan mezelf gehouden en heb die cheque toch in ontvangst genomen.’ Het verzoek om een benefietconcert in Alkmaar op te leuken, wees Towers van de hand. ‘In Alkmaar wonen Gerard Joling en Karin Bloemen, Volendam is om de hoek en dan moet ik uit Rotterdam komen opdraven?’

De zanger maakte mee dat de organisator van een goedbedoeld gala driekwart bekend Nederland mobiliseerde, wat vijftienhonderd euro aan inkomsten opleverde, terwijl voor een halve ton aan gages werd uitbetaald.

De glossy Miljonair kreeg het onlangs aan de stok met kijkcijferkoningin Yvon Jaspers (Boer zoekt vrouw), die zich voor de charity issue had laten fotograferen. Na afloop beweerde de presentatrice dat voorafgaand aan de fotosessie de hairstyliste zich dermate ondeskundig aan haar kapsel had vergrepen dat er duizend euro mee gemoeid zou zijn om het haar weer te fatsoeneren. Knarsetandend van ongeloof maakte Miljonair de som over op de rekening van het Ronald McDonald Kinderfonds, waar Yvon Jaspers ambassadrice is.

BN’er met een roze strik

Sportvrouw Barbara de Loor loopt zich als onbezoldigd ambassadrice het vuur uit de sloffen voor de Hartstichting, waar de directeur met een afvloeiingsregeling van zeven ton vertrok. Paul van Vliet steunt sinds jaar en dag belangeloos Unicef, waar de directeur afscheid nam met een gouden handdruk ter waarde van drieënhalve ton. Waarom zou een BN’er in een wereld waar cynisme en ondankbaarheid elkaar ontmoeten, zich nog langer inzetten voor het goede doel? Presentatrice Anita Witzier werd ambassadrice van het Reumafonds omdat ze zelf aan reuma lijdt. Jack van Gelder meldde zich negen jaar geleden bij CliniClowns met de woorden: ‘Hallo, met Jack van Gelder. Ik wil iets voor jullie doen.’ Voetballer Nigel de Jong (Ajax, Nederlands Elftal) klopte aan bij de Nierstichting met het aanbod om daar ambassadeur van te worden: zijn moeder is nierpatiënte. Televisiepresentatrice (Eigen Huis en Tuin) Quinty Trustfull is ‘bijna dagelijks, in elk geval wekelijks’ in de weer voor Pink Ribbon, een fonds dat geld inzamelt om wetenschappelijk onderzoek naar borstkanker mogelijk te maken. ‘Mijn moeder is vijf jaar geleden aan die ziekte overleden,’ legt ze uit. ‘Voordat ze dood ging, spraken we af dat ik me zou gaan inzetten voor andere borstkankerpatiënten, ook omdat ik met m’n bekende gezicht een groot publiek kan bereiken. Zonder mijn persoonlijke betrokkenheid zou dat ambassadeurschap een andere lading hebben. Ik wil méér zijn dan een BN’er met een roze strik om die het leuk doet als fotomoment op een gala. Ik stort me er compleet in.’

Goed TV

Natuurlijk valt in een sector waar ruim drie miljard per jaar binnenkomt ook een kleinigheid te verdienen. Volgens de norm van het Centraal Bureau Fondsenwerving mag een kwart van de inkomsten worden gebruikt voor bureau- en verwervingskosten. (De meeste fondsen zitten daar zo’n tien procent onder). De ‘infomarkt’ die het Vakblad Fondsenwerving jaarlijks in Rotterdam organiseert, informeert vijftienhonderd professionele fondsenwervers over efficiënt webdesign, moderne telemarketing en slimme direct mail. In een zaaltje legt directeur Dennis Brussaard van het Hilversumse filmproductiebedrijf ContentDivision uit dat tegenwoordig geen medium méér impact heeft dan televisie. Het bedrijf hielp de afgelopen vijftien jaar vijftig goede doelen aan een documentaire, die desgewenst kant-en-klaar bij een geïnteresseerde zendgemachtigde wordt afgeleverd. ContentDivison filmde Marco Borsato voor War Child in Afghanistan en Humberto Tan voor het Rode Kruis in Congo. ‘Wij spreken de taal van het goede doel,’ verzekert Brussaard. Het maken van een televisiedocumentaire is niet goedkoop, ‘maar een paginagrote advertentie in De Telegraaf kost u ook tachtigduizend euro. Een televisie-uitzending levert minimaal duizend nieuwe donateurs op.’ Komt bij dat het digitale themakanaal Goed TV tegenwoordig vierentwintig uur per etmaal louter uitzendingen ten bate van het goede doel herhaalt.

De beursgangers krijgen een krantje in handen gedrukt van de firma Xplore uit Hoevelaken, makelaars die het goede doel en de bekende Nederlander op elkaar afstemmen. Citaat: ‘Het aanschrijven van een manager of publiciteitsagent is inmiddels verleden tijd. Met de juiste contacten en via sleutelfiguren in de grachtengordels en op de Gooise matras heeft Xplore ondertussen een gedegen rijtje van BN’ers voor korte of langere periode aan organisaties weten te binden.’

Orange Babies

Voormalig wielerkampioene Leontien van Moorsel is zéér begaan met goede doelen waaraan ze stelselmatig een deel van haar Ladies Rides doneert. Wie zin heeft, mag zich in het zweet fietsen op de twee hometrainers die deelnemers aan de vakbeurs laten kennismaken met het zo gezonde spinning. Leontien vertelt graag over haar zegenrijke werk, maar dan grijpt haar sponsor in en dringt aan op volledigheid. ‘Wij hebben Leontien uitgenodigd en betalen haar kosten. Als u schrijft dat haar aanwezigheid mogelijk werd gemaakt door Roteb, dan heb ik daar vrede mee.’

Onder het motto ‘Wie wordt Mr. Of Mrs. Charitas 2009?’ is Caroline Tensen op de vakbeurs present met een aangepaste variant op ‘Eén tegen honderd’. Drie fondsenwervers kunnen elk duizend euro winnen (vanzelfsprekend voor het goede doel dat ze vertegenwoordigen) als ze het juiste antwoord weten op vragen als: welke bekende ex-voetballer is ambassadeur van de Sponsorloterij? (Johan Cruyff) Hoe heet de nieuwe ambassadeur van Dance4Life? (Doutzen Kroes) Wat is de geboortedatum van Caroline Tensen? (31 maart 1964)

Twintig jaar geleden maakte Caroline Tensen haar eerste buitenlandse reportage voor de Postcodeloterij. In Brazilië filmde ze projecten die op de nominatie stonden om financiële steun uit Nederland te ontvangen. ‘In die tijd lieten we vooral zien hoe érg het overal in de wereld was, maar tegenwoordig brengen we liever in beeld wat wél is gelukt.’ In de beginjaren deelden zo’n twintig fondsen in de opbrengst van de Postcodeloterij. Nu zijn dat er zevenenzestig. En omdat Caroline ambassadeur van de Postcodeloterij is, willen alle aangesloten goede doelen niets liever dan dat ze acte de présence komt geven als daar aanleiding toe is. ‘Dat werd lastig,’ verzucht de presentatrice, ‘want als ik bij al die clubs mijn gezicht laat zien, wordt dat ongeloofwaardig. Zo ben ik ook ontzettend voor de beesten, maar als ik voor de beesten ga, dan vraagt men zich af: waar hoort ze nou bij?’ Toen haar acht jaar geleden werd gevraagd om ambassadeur van Orange Babies te worden (voor hulp aan hiv-geïnfecteerde zwangere vrouwen en baby’s in Afrika), stemde ze direct toe. ‘Het is mooi dat dit mijn pad kruiste,’ vindt ze. ‘Natasja Froger, Suzanne Klemann en Fiona Hering zijn gelukkig ook ambassadeur. Mensen die een gala organiseren om de opbrengst aan Orange Babies te schenken, zien graag een bekend persoon op het podium verschijnen om het bedrag in ontvangst te nemen. Gewoon een bedrag overmaken vinden ze niet leuk.’

Uit eigen zak betaalden de ambassadeurs reizen naar de projecten van Orange Babies in Afrika. ‘Mijn grote droom is daar ooit een televisiereportage over te maken, maar dat is duur,’ zegt Caroline Tensen.

In zaken

De bekende Nederlander gaat nu ook op het zakelijke vlak iets voor de Derde Wereld betekenen. Het bedrijf Return to Sender van Katja Schuurman past in de vennootschappen die Floortje Dessing (Nukuhiva) en Cindy Pielstroom (Globalicious) voor het goede doel oprichtten. ‘Eerlijke handel met de Derde Wereld’ staat voorop.

Katja Schuurman kwam een interview met zichzelf uit 1996 tegen waarin ze zei dat ze ‘iets met ontwikkelingssamenwerking’ wilde doen. Amnesty International, de Lepra Stichting of het Rode Kruis konden altijd een beroep op haar doen, maar toen ze vijf jaar geleden voor BNN op reis was in India zag ze ineens mogelijkheden voor een meer structurele leniging van de nood. ‘De producten die ze daar maken, kunnen we in Nederland verkopen. De winst sturen we naar dat land terug en wordt voor educatie en training gebruikt,’ legt Katja Schuurman uit. Na een moeizame start betrekt Return to Sender nu artikelen van twintig producenten in vijftien landen. Sinds twee jaar heeft de Hema de spullen in de verkoop. daarnaast is er een ‘speciale collectie relatie- en kerstgeschenken voor de zakelijke markt’. In het najaar van 2010 komt Net 5 weer met een Return to Sender-achtig programma, volgens de maakster ‘iets meer dan vroeger afgestemd op het grote publiek’, maar wél met behoud van de boodschap en vanzelfsprekend met inachtneming van de reglementen van de Reclamecodecommissie. De onderneming past volgens Katja Schuurman niet meer in de categorie goede doelen, maar is meer handel met een goed verhaal. Minister Koenders stelde haar wat dat betreft gerust: ‘Hij zei dat ontwikkelingssamenwerking eerst erg was gericht op gezondheidszorg en onderwijs, maar tegenwoordig meer over werkgelegenheid gaat. Hij prees de manier waarop binnen ons concept ontwikkelingshulp en bedrijfsleven hand in hand gaan.’

‘Ik wil meer zijn dan een BN’er’