<div class="lead">
Zelden in de geschiedenis is op een mediaorganisatie zoveel politieke druk uitgeoefend als de afgelopen maanden op RTL. En het moet gezegd: de commerciële televisiezender heeft die druk dapper doorstaan.
</div>
Het verhaal begint in het najaar van 2016 als de politieke redactie van RTL in gesprek raakt met VVD-spindoctor Kees Berghuis, tot 2015 zelf chef van de Haagse redactie, en Martin Bosma, de rechterhand van Geert Wilders. VVD en PVV staan sky high in de peilingen en dat moet volgens beide partijen consequenties hebben voor het Premiersdebat dat RTL traditioneel organiseert aan de vooravond van de Tweede Kamerverkiezingen. Zou het geen geweldige televisie opleveren om het debat te laten gaan tussen premier Rutte en zijn grootste uitdager Geert Wilders, is de suggestie die RTL aan de hand wordt gedaan. Zo’n battle of the giants is goed voor de kijkcijfers.
Bijkomend voordeel voor VVD en PVV is dat mogelijke andere kanshebbers op het Torentje (Sybrand Buma, Alexander Pechtold) voorlopig uit beeld blijven. Berghuis en Bosma kunnen wijzen op een precedent: bij de verkiezingen van 2006 beperkte RTL zich ook tot een duel tussen premier Balkenende en PvdA’er Wouter Bos, die toen de runner-up was. Het werd een spannende avond, met Bos die Balkenende het vuur aan de schenen legde over de vergroting van de inkomensverschillen, Balkenende die steun zocht bij moderator Frits Wester en Wester die de premier toevoegde: ‘Nee, meneer Balkenende, u zult het toch alleen moeten doen.’
Wat moest RTL in hemelsnaam aan met het voorstel van Rutte en Wilders? Hoofdredacteur Harm Taselaar, zijn adjunct Pieter Klein, nieuwe chef Den Haag Stephan Koole en boegbeeld Wester hielden krijgsberaad. Ze voelden niet veel voor het plan. In 2012 was overwogen alleen Rutte en Emile Roemer, die er toen nog van droomde de eerste SP-premier van Nederland te worden, voor het Rode Hoed-debat uit te nodigen. Uiteindelijk waren (op aandringen van Pieter Klein en van Kees Berghuis die toen nog bij RTL werkte) Diederik Samsom en Geert Wilders aan de lijst van geïnviteerden toegevoegd. We staan er niet best voor in de peilingen maar zijn wel de op één na grootste partij in de Kamer, had de PvdA als argument aangevoerd. En het wonder geschiedde: in De Rode Hoed zakte Roemer door het ijs.
Toen Rutte op vaardige manier de begrippen &#8216;eigen risico&#8217; en &#8216;eigen bijdrage&#8217; in de zorg door elkaar haalde, bleek de SP-leider niet precies te weten wat daarover in het verkiezingsprogramma van de VVD stond. Samsom, die aanvankelijk helemaal niet mee zou doen, stal juist de show. Zijn &#8216;eerlijke verhaal&#8217; over de steun aan de Grieken maakte diepe indruk op de vakjury (Jeroen Pauw, Marco Pastors en leiderschapsexpert Janka Stoker) en het kijkerspubliek.
Het Premiersdebat werd het begin van een zegetocht die de PvdA uiteindelijk achtendertig Kamerzetels zou opleveren. Het was de belangrijkste reden waarom RTL in 2016 het verzoek van VVD en PVV van de hand wees. Voor het premiersdebat zouden vier partijen worden uitgenodigd, werd besloten. Op basis van de Peilingwijzer van de Leidse universiteit zou begin februari 2017 worden bepaald wie de gelukkigen waren. VVD en PVV gingen tandenknarsend akkoord. Maar dan moest het wel bij vier partijen blijven.
<q class="pull-left">Het premiersdebat van 2012 werd het begin van een zegetocht die de PvdA uiteindelijk achtendertig Kamerzetels zou opleveren.</q>
Het Kerstreces was voorbij en het begon langzaam tot Taselaar, Klein, Koole en Wester door te dringen dat ze zich in een onmogelijke situatie hadden gemanoeuvreerd. PvdA-voorzitter Hans Spekman was woedend omdat zijn partij, die in de peilingen op de zesde plaats stond, buiten de boot zou vallen. De tweede regeringspartij had het recht op de televisie verantwoording voor het gevoerde beleid af te leggen, betoogde hij. Alarmerender was dat Tom Louwerse van de Leidse universiteit meldde dat CDA, D66, GroenLinks, SP en PvdA elkaar in de peilingen zo dicht op de hielen zaten dat hij geen uitsluitsel kon geven over de vraag wie van die vijf het meest in aanmerking kwamen voor een plekje aan tafel in De Rode Hoed.
Wekenlang hielden de RTL-bobo’s stug vast aan het geplande vierpartijendebat. Totdat Louwerse liet weten dat GroenLinks volgens de laatste cijfers ongeveer even groot was als CDA en D66. RTL had dus geen geldige reden meer om Jesse Klaver te passeren. De &#8216;Jessias&#8217; werd  uitgenodigd maar VVD en PVV beriepen zich op de afspraak uit het najaar. Wilders ging liever carnaval vieren, Rutte kwam ook niet. De commerciële zender besloot het hele debat af te blazen maar dat leidde weer tot protesten van CDA, D66 en GroenLinks. Zodat in De Rode Hoed nu Buma, Pechtold, Klaver, Asscher en Roemer zullen aanschuiven. Het Premiersdebat zal het niet meer heten.
Ironisch genoeg kregen VVD en PVV van een van de publieke omroepen, AVROTROS, wel hun zin. De battle of the giants vindt nu plaats bij EenVandaag. Twee dagen voor de verkiezingen kruisen Rutte en Wilders daar de degens. Terwijl RTL kan volhouden niet te zijn gezwicht voor de macht.