Interview Maite Hontelé
Daar staat ze dan. Gele rok tot net boven de knie, kortgeknipt, geblondeerd haar. Ze is de enige vrouw op het podium in het centrum van Bogotá en, op bassist &#8216;El Loco&#8217; Quintero na, de langste van de zevenkoppige band. Háár band, die ze gedurende drie kwartier voortdurend stuurt door zwierige gebaren met de rechterarm en -hand te maken.
Vierduizend overwegend Colombiaanse toeschouwers kijken toe. Hier geen vrouwen gevuld met siliconen of mannen in glimmende overhemden, zoals in veel salsatecas. De enige pretentie van festival Salsa al Parque is goede muziek &#8211; buena rumba, zoals de Colombianen zeggen &#8211; en met die verwachting hebben de bezoekers deze zondagmiddag het steile, nauwe straatje richting openluchttheater La Media Torta beklommen.
Sommigen begeleiden Maite Hontelé daar met meegebrachte koebellen en maracas (sambaballen), anderen dansen in de gangpaden. Ze zingen het nummer &#8216;Las Cuarenta&#8217; massaal mee en als het concert ten einde loopt, schreeuwen ze otra! otra! (nog een! nog een!).&#8217;Gracias! Jullie geven me kippenvel!&#8217; hijgt Hontelé in de microfoon, buiten adem van het trompet spelen op 2600 meter hoogte. &#8216;Wat spreekt ze goed Spaans!&#8217; zegt een vrouw op de tribune vol verbazing.
Als haar optreden is afgelopen, verkoopt Hontelé zeventig cd&#8217;s, deelt ze handtekeningen uit, gaat ze op de foto met tientallen toeschouwers en incasseert ze evenzoveel kussen. Zij, Nederlandse in een Latijns-Amerikaanse machowereld, heeft zojuist laten zien hun muziek te begrijpen, dus willen Colombianen van jong tot bijna bejaard haar daarvoor bedanken.
Dat duurt een klein uur. Daarna, eenmaal in de kleedkamer, schreeuwt ze het uit van geluk. &#8216;Hiervoor ben ik muzikant geworden.&#8217;
Bizarre reacties
Een halfjaar eerder, op een zonovergoten terras in haar woonplaats Medellín, vertelt Hontelé (31) harder dan ooit te werken sinds de verhuizing naar Colombia. Ze ontdekte na aankomst in 2009 dat veel Colombianen zaterdag als een werkdag beschouwen en nam die gewoonte over. Repetities, trompetlessen, opnames, optredens regelen.
In 2003 reisde Hontelé voor het eerst naar het land, met de Rumbatá Big Band. In 2004 en 2008 volgden nog twee trips, de laatste keer met de Cubop City Big Band. Met welke band Hontelé er ook speelde, telkens gebeurde hetzelfde: haar trompetsolo&#8217;s maakten ongekende emoties los bij de Colombianen. Zoiets hadden ze nog nooit gezien.
Achter de tropische vrolijkheid van de salsa gaat een oerconservatieve mannenwereld schuil, waarin vrouwen nauwelijks worden geduld. Als dat wel gebeurt, zingen ze in het achtergrondkoortje. En ineens stond daar een lange blonde Nederlandse op een trompet &#8211; kracht- en dus macho-instrument bij uitstek &#8211; hún muziek te spelen. Hontelé: &#8216;De reacties waren bizar, er werden zelfs rozen op het podium gegooid.&#8217;
Aangemoedigd door dat enthousiasme besloot ze in 2008 een album te maken voor de lokale markt, met vijf Colombiaanse klassiekers. Omdat het in Colombia normaal is blanke mensen met mono aan te spreken, koos Hontelé voor de titel Llegó la Mona! (Het blondje is er!). Nadat ze tijdens de promotie daarvan verliefd was geworden op pianist Juancho Valencia, besloot ze te verhuizen.
In Medellín, met 2,2 miljoen inwoners de tweede stad van het land, wordt Hontelé inmiddels herkend op straat en voortdurend geïnterviewd. Ze trad er op tijdens het internationale jazzfestival, het jaarlijkse Bloemenfeest en in het Teatro Metropolitano. Sinds september presenteert Hontelé zelfs een radioprogramma: op de zender Latina Stereo praat ze à la Zomergasten met gasten over hun leven aan de hand van hun favoriete salsanummers.
Op vrouwenjacht
Terwijl ze soms zoekt naar de juiste Nederlandse woorden, vertelt Hontelé over het zondagse tafereel in haar ouderlijk huis. Ze werd geboren in Utrecht maar groeide op in Haaften, een gereformeerd dorpje in de Betuwe. Daar woonde Hontelé naast de dominee en de kerk. &#8216;Ons huis stond onder aan de dijk. Na het geluid van de klokken zagen we dan alleen die kousen langskomen, op weg naar de dienst.&#8217;
De, vooral culturele, afstand tussen dat tafereel en een carrière als salsatrompettiste in het tropische Colombia &#8211; door de eigen bewoners soms Locombia genoemd &#8211; lijkt te groot om te overbruggen. Maar in datzelfde Haaften was Hontelé ook een van de weinigen die haar vinger opstak toen de fanfare trompettisten zocht. Muziek kreeg ze altijd al voorgeschoteld. Haar moeder hield van klassiek, vooral Bach. Haar vader, ooit aangestoken door een Arubaanse buurman, verzamelde salsa en deelde nieuwe ontdekkingen graag met zijn dochter, een gewoonte die een bijzondere betekenis kreeg nadat hij naar Barcelona was vertrokken. Hontelé: &#8216;Ik was negen en kon zijn vertrek niet goed bevatten. De bandjes die hij opstuurde, vormden een belangrijke link tussen ons. Als ik die opzette, was ik bij hem.&#8217;
Terwijl de house en de &#8216;hakkers&#8217; (&#8216;wat vond ik dát erg&#8217;) hun intrede deden, bleef Hontelé bij haar eigen voorkeuren. Ze luisterde nooit naar de topveertig, op de bandjes in haar walkman stond altijd klassieke muziek of salsa. &#8216;Een vriendinnetje vroeg een keer of ze mocht luisteren. Ze vond die muziek ontzettend raar.&#8217;
Op haar veertiende meldde Hontelé zich aan voor een salsaworkshop in Utrecht. Ze was de jongste, maar had als autodidact al meer salsa gehoord dan alle andere muzikanten. Zo rolde ze als vanzelf in enkele Antilliaanse bandjes, die een goede leerschool bleken, vooral in uithoudingsvermogen. De feesten waar Hontelé moest optreden begonnen vaak om twee uur &#8216;s nachts en duurden tot zes uur &#8216;s ochtends. &#8216;Na onze optredens gingen de mannen van de band op vrouwenjacht. Ik was de enige blanke, het enige meisje, en zij moesten mij thuisbrengen. Dat betekende dus wachten.&#8217;Hontelé volgde toen al de vooropleiding van het conservatorium in Rotterdam. Latin stond niet op het programma, maar Hontelé overtuigde haar docenten ervan een opleiding op maat te maken. Ze studeerde af met een negen.
Angsten
Van die voorgeschiedenis heeft het handjevol backpackers in El Eslabón Prendido geen benul. Het is dinsdag en ze zijn afgekomen op de wekelijkse jamsessie van de legendarische salsatent in het centrum van Medellín. Met een biertje in de hand, gekleed in een blauwe spijkerbroek en witte tanktop, lijkt Hontelé op een van hen.
Dan, halverwege de avond, tovert ze een mondstuk uit haar broekzak en zet dat op een geleende trompet. De solo die volgt, verbaast de toeristen en zorgt voor gejuich bij de Colombianen. Heupen schieten van links naar rechts, zweetdruppels verschijnen op voorhoofden en overal zijn glimlachen te zien. La Mona begrijpt hun muziek, zij begrijpen haar spel. Succes gegarandeerd.
Hoe anders was dat in Nederland. Daar speelde Hontelé in bands als Bongomatik en Mala Vita. Of ze trad op met dj&#8217;s en in de Supperclub, waar ze met haar trompet over de bar liep. Ze zat op een gegeven moment in tien bands, maar bijna nooit speelde ze de traditionele &#8216;salsa dura&#8217; en &#8216;son cubano&#8217; waar haar hart eigenlijk ligt.De enige keer dat ze in Nederland ervoer hoe dat kon zijn, was tijdens het bezoek van de Buena Vista Social Club. De Cubanen zochten een trompettiste en kwamen bij Hontelé uit. &#8216;Pío Leiva (een van de bekendste Cubaanse componisten, red.) was mee en hij gaf me een enorm compliment. Ik kon niet geloven dat ik met de roots van de salsa stond te spelen. Dat wilde ik al mijn hele leven. Ik voelde toen dezelfde energie die ik in Colombia ook voel.&#8217;
Het plezier bij de jamsessie in El Eslabón Prendido en de omgang met de lokale muzikanten geeft het idee van iemand die eindelijk op haar plek is beland. Toch was de verhuizing naar Colombia verre van logisch. &#8216;Ik voerde altijd een soort strijd tussen ambitie en veiligheid.&#8217;
Ooit stuurde Hontelé een al ingevulde aanvraag voor een muziekbeurs in New York niet in, uit angst tegenover de beste trompettisten van de wereld te staan. De gok een album voor Colombiaans publiek op te nemen, nam ze voortgestuwd door de energie die de Colombianen haar gaven tijdens de eerste optredens.
&#8216;Die energie heb ik gebruikt om mijn angsten weg te drukken. Daarna, tijdens de promotietour, zag ik in dat mijn carrière kon zijn zoals ik altijd had gedroomd. Maar soms stel ik ineens allerlei vragen bij dit avontuurlijke leven. Een baan van negen-tot-vijf zou eigenlijk beter bij me passen. Ik neem alleen telkens beslissingen die zoiets voorkomen.&#8217;
Half september gebeurde dat voor de laatste keer, toen Hontelé &#8216;inbrak&#8217; tijdens het vragenrondje na een lezing van Rubén Blades. De Panamese salsaster, dichter en ex-minister van Cultuur is een muziek-icoon van Latijns-Amerika. Op YouTube is te zien hoe een zenuwachtige Hontelé zich vermant en als eerbetoon een stukje uit een van Blades&#8217; oudste hits speelt.
Hontelé vindt zichzelf niet technisch virtuoos, maar probeert vooral een goede sound uit haar trompet te krijgen. Hontelé: &#8216;Ik kom altijd op spirituele termen als ik wil vertellen wat ik daarbij voel. Añoranzas, heimwee. Veel muziek in Latijns-Amerika heeft vrolijke melodieën met iets triests, alle emoties die het leven biedt.&#8217;
Tijdens de korte serenade voor Blades komen ze allemaal voorbij en de meester knikt goedkeurend. &#8216;Maite weet te ontroeren, dat is belangrijk in de muziek,&#8217; zegt Blades. Vier dagen later staat ze als special guest op het podium tijdens Blades&#8217; concert in Bogotá. Dertien mannen die tot de beste salsamuzikanten van Latijns-Amerika behoren, geven Maite Hontelé uit Haaften de ruimte om drie solo&#8217;s te spelen.
Dit keer geen rozen op het podium, maar het enthousiasme bij publiek en band is enorm. Hontelé: &#8216;Zo&#8217;n blonde vrouw uit Nederland levert altijd een reactie op. Als mensen dan horen dat ik met ballen speel, zijn ze om.&#8217;
Cocaïne en guerilla
Haar succes in Colombia leverde Hontelé vorig jaar een uitnodiging op voor het North Sea Jazz Festival. Ze bracht in 2010 ook haar tweede album uit: Mujer Sonora, &#8216;the new sound of old school salsa&#8217;. Dit najaar neemt ze nog eens vijf nummers op, om in december haar derde cd af te hebben. Op YouTube heeft Hontelé inmiddels ook een videoclip gelanceerd (La Vida Tiene Sabor &#8211; &#8216;Het leven is te gek&#8217;).Zo hoopt ze na Medellín ook de rest van Colombia te veroveren. Dat moet gebeuren vanuit een studio in Laureles, de middenklassewijk waarin ze woont en waar vandaag niets duidt op dat andere Colombia: het land van cocaïneproductie, de guerrillabeweging Farc en andere gewapende groepen.
Tijdens de wandeling van terras naar studio vertelt Hontelé dat een bende-oorlog in enkele achterstandswijken er vorig jaar even voor zorgde dat het geweld dichtbij kwam. Maar de angst voorafgaande aan het eerste bezoek in 2003 heeft plaatsgemaakt voor een nuchtere constatering: &#8216;Je moet je aan bepaalde regels houden. In sommige buurten kom je niet, omdat de bendes er de baas zijn. Verder zijn er vrij grote plattelandsregio&#8217;s waar je niet heen kunt, omdat de guerrilla er zit.&#8217;
Vreemd genoeg valt Hontelé ook om die reden zo in de smaak bij de Colombianen. &#8216;Dat een buitenlander hun muziek speelt &#8211; en Colombia dus niet slechts kent van drugs en geweld &#8211; betekent veel voor ze. In Nederland vinden ze wat ik doe minder opzienbarend, maar hier zijn ze trots. Als artiest geef je iets, en je krijgt meteen iets terug. Kracht, inspiratie, al mijn zintuigen gaan open. Ik sta soms keihard te lachen op het podium.&#8217;
Maite Hontelé treedt in december op in Nederland: 9/12, De Doelen, Rotterdam; 17/12, RASA, Utrecht; 18/12 KIT Tropentheater, Amsterdam

Gerelateerd