De oppositie is failliet, de gewone Russen lijden onder de sancties, en de voortdurende propaganda hitst iedereen op tegen het Westen. Duister bericht uit de autocratie van Poetin: ‘Wij Russen zijn nog bereid om voor een idee te sterven.’

Op 20 november, een donderdag, stond ik vroeg op; ik wandelde op mijn gemak naar het Rode Plein en stond even later bij de Alexandertuinen, aan de voet van het Kremlin, turend door de spijlen van het majestueuze hek. Er lag nog geen sneeuw; wel was het koud. De erewacht paradeerde, met muisgrijze bontmutsen op. Hoogwaardigheidsbekleders; patriarch Kirill. Ook was er wat volk opgetrommeld. Er klonk fijne muziek van het leger, zou Reve zeggen. Daar verscheen Poetin. Hij kwam me in zijn zwarte demi-longue jas ieler voor dan ooit.

Even later viel een zijdeachtig, rozerood doek naar beneden en werd tsaar Alexander I op een granieten sokkel onthuld. Naar hem zijn de beroemde tuinen vernoemd. Zijn standbeeld was een van de eerste die in het...