Pop / Blaudzun

De meeste popsterren zijn in levenden lijve kleiner dan je had gedacht, maar Johannes Sigmond, beter bekend als Blaudzun, is juist een stuk groter. Steviger ook. Groot hoofd, massief bovenlijf – niets van het fragiele dat je op grond van zijn gevoelige muziek en hoge zangstem zou verwachten. En waar je op het podium een mysterieuze, getourmenteerde artiest meent te zien, maakt hij daarbuiten een verrassend nuchtere indruk. Sigmond (38), zo merk je al snel, is een muzikant die precies weet waar hij mee bezig is.

Niet dat hij het succes van Blaudzun had zien aankomen, toen hij vijf jaar geleden zijn titelloze debuut uitbracht met kale, melancholische liedjes, summier ingekleurd met banjo’s en mandolines. Een plaat zonder enige hitpotentie, wist hij. Maar hij wilde het gewoon eens in zijn eentje proberen, zat als hij het was om zijn liedjes telkens weer over te leveren aan de oefenruimtedemocratie van de bands waarin hij speelde. ‘Je komt met iets puurs, iedereen vindt er het zijne van, en voor je het weet is de kern eruit gezogen. Inmiddels weet ik: hoe minder ruis er zit tussen de bedenker van een liedje en degene die het speelt, hoe mooier ik het vind.’

Sinds die tijd is Blaudzun gestaag uitgegroeid tot de populairste alternatieve artiest uit Nederland in jaren. Met elke cd werd zijn muziek grootser en meeslepender, steeds bereikte hij er meer mensen mee. Twee keer stond hij op Lowlands, zijn laatste clubtour was stijf uitverkocht. Op het grote publiek maakte hij een onuitwisbare indruk toen hij in De Wereld Draait Door op zijn banjo een akelig intense versie van de Tears for Fears-hit ‘Shout’ speelde (zie bladwijzer). Inmiddels is Blaudzun ook een bekende naam in België, wordt hij steeds groter in Duitsland en lijkt hij zelfs een voorzichtige voet aan de grond te krijgen in de Verenigde Staten. Komend weekend staat hij op Pinkpop.

Een mijlpaal? Ja, nou, dat zeggen ze. Hij weet niet zoveel van dat festival, want hij is er nooit geweest. Sigmond komt uit een religieus nest. Hij groeide op binnen de pinkstergemeente, dus met Pinksteren kon hij nooit. Dan waren er altijd religieuze evenementen waar hij naartoe moest. Muzikale evenementen, welteverstaan. ‘Kerk, God, geloof: dat wás muziek voor mij,’ zegt hij. ‘Daarom vond ik het tof om er met mijn ouders heen te gaan. De pinkstergemeente is geen kerk van orgels, maar van drumstellen en gitaren. Het is een van de weinige plaatsen waar je spelenderwijs leerde muziek te maken. De stap naar het podium was heel klein – als je drie akkoorden kon spelen, moest je al meedoen. Dan speelde je van dat typische EO-jongerendagrepertoire. Met een vleugje oude gospel en slappe aftreksels van de Borsato-sound, met veel halleluja erin. Maar ze gingen er wel altijd helemaal voor. En als de ouderen na de dienst aan de koffie gingen, maakten wij metal in de kelder.’

Het was de klassieke leerschool. Sigmond speelt tal van instrumenten en zingt naar eigen zeggen nooit vals. ‘Ik kan muziek gewoon niet wegdenken. En dat is de schuld van God, zeg maar.’ Maar het ouderlijk huis was ook een zeer muziekvriendelijke omgeving. Zijn half Indische vader speelde in indo-rockbandjes, en liet zijn instrumenten vrijelijk door het huis slingeren. Banjo’s, gitaren, ukeleles, mandolines – niet geheel toevallig de instrumenten waar hij nog steeds een voorliefde voor heeft. ‘Een soort speelgoed was het. Je maakte ze niet kapot, maar je mocht er alles mee doen.’

Tikje excentriek

Volgens zijn jongere broer Jakob, tevens bandlid en medecomponist van Blaudzun, was Johannes een vrij brave, dromerige jongen, die al op jonge leeftijd een tikje excentriek oogde. ‘Hij was altijd in het zwart gekleed, en die gekke brillen, daar loopt hij al vanaf zijn elfde mee rond. Die waren toen echt niet cool, kan ik je verzekeren. Mensen denken wel eens dat hij er heel erg zijn best voor doet, maar Johannes heeft Blaudzun de popmuzikant nooit verzonnen. Hij was altijd al zo.’

De broers deelden een kamer en vonden elkaar in ‘een noodzaak om mooie dingen te maken’. Ze klooiden dagenlang met een viersporenrecorder en een drumstel gemaakt van plastic dozen. Sommige liedjes die ze nu voor grote menigten spelen, vinden hun oorsprong in dat kamertje in het Gelderse Renkum. Best raar, vindt Jakob dat soms. ‘Toen hadden we er geen enkel doel mee. Het moest er gewoon uit. En van die kutliedjes van twintig jaar geleden raken mensen nu in tranen. Daar verkoop je zalen mee uit. Dat is toch een mooi verhaal?’

Ze waren close, en dat zijn ze nog steeds. Zoals toetsenist Tom Swart zegt: ‘Als je Johannes neemt, krijg je Jakob erbij. Je kunt niet om hem heen, en dat is alleen maar leuk.’ Jakob was wilder, ging meer uit, maar was tegelijkertijd een stuk verlegener dan zijn broer. ‘Ik hou niet zo van aandacht. Op het podium staan vond ik verschrikkelijk. Johannes niet, die is altijd exhibitionistischer geweest dan ik.’

En zo is het eigenlijk nog steeds. In zekere zin zou je Blaudzun een project van de gebroeders Sigmond kunnen noemen, want schrijven doet Johannes voornamelijk alleen, het arrangeren doen ze vaak samen. ‘En soms steelt hij ook gewoon van me,’ zegt Jakob lachend.

Maar Johannes is dus het gezicht. Zo spraken ze het af toen ze met Blaudzun begonnen. Hij wordt herkend, overal waar Nederlanders zijn. Tot in Barcelona toe, waar de broers soms hun toevlucht nemen om nieuwe songs te schrijven. Dan klinkt het op de Ramblas: ‘Blaud-zúúún!’ Alsof het een voetbalclub betreft en geen band. Jakob: ‘Ze zeggen hem wel eens: lenzen in en je haar in een staartje en niemand herkent je meer. Maar dat doet hij niet. Of hij ijdel is? Iedereen met zo’n uiterlijk is natuurlijk ijdel.’

IJzerenheinig

Het zou wel even duren voordat Johannes wist wat hij ermee aan moest, met die ‘kutliedjes’. Hij studeerde journalistiek aan de Christelijke Hogeschool Ede, waar hij al snel koos voor de audiovisuele richting. Omdat die opleiding ‘verre van zwaar’ was, bleef er tijd genoeg over voor een vrij lucratief bestaan als sessiemuzikant in het professionele circuit. Van het conservatorium, ook een optie, zag hij af. Waarom vier jaar studeren voor iets dat hij toch al deed? Als basgitarist en achtergrondzanger werd hij gevraagd voor studioklussen in Wisseloord, Bullet Sound en zelfs bij Arnold Mühren in Volendam. Hij zong bijvoorbeeld op een nooit uitgebracht Engelstalig nummer van Marco Borsato. Jingles deed hij ook. ‘Bij Duitse schlagers trok ik de grens. Dat is een enorme markt, daar had ik prima de huur van kunnen betalen, maar dan was ik wel doodongelukkig geworden.’

Behalve met het studiowerk was Johannes Sigmond tot voor kort ook succesvol in de televisiewereld. Hij bedacht formats voor de publieke omroep, waarbij hij de eerste serie vaak zelf regisseerde. Voor anderen een reden om zich stevig op de borst te kloppen, maar hij heeft het er niet graag over. Om welke programma’s het ging, zegt hij liever niet. ‘Omdat ik mijn handtekening er niet onder kon zetten. Niet dat er iets mis is met zulk werk, maar ik zag het niet als mijn carrière. Ik deed het gewoon naast mijn muziek, om geld te verdienen. En dat lukte aardig, moet ik zeggen.’

Inmiddels is het niet meer nodig. Met het verschijnen, vorig jaar, van zijn derde cd Heavy Flowers is Blaudzun definitief een hit – zonder dat hij trouwens ooit een echte radiohit had. 3FM liet hem lange tijd links liggen, uitnodigingen voor quizjes en andere ‘leuke’ dingen op radio en televisie wimpelt hij altijd af. ‘Ik weet hoe het werkt, en ik doe niet mee.’ Want Sigmond doet niet aan leuk. Hij verschijnt alleen in de media als hij zijn muziek in de etalage kan zetten. De enige uitzondering, als groot wielrenliefhebber die zijn artiestennaam ontleende aan een lang vergeten Deense renner (zie kader), maakt hij voor praatprogramma’s over de wielersport.

Zijn eigen voorwaarden, die zijn essentieel. Zodra hij concessies gaat doen aan zijn muziek of zijn publieke imago, dan kan hij net zo goed teruggaan naar de televisieformats en de sessieklussen. Het is de reden dat hij weigert om ‘Shout’, het nummer waar de meeste mensen hem van kennen, tijdens een Blaudzun-concert te spelen. ‘Ik ben voor gek verklaard dat ik het niet als single heb uitgebracht. Maar voor je het weet ben je die man van dat ene liedje.’

Het is ook de reden dat hij, als hij bijvoorbeeld aanschuift bij DWDD, soms wat stuurs overkomt. ‘Doe eens even gezellig mee, joh,’ voegde Matthijs van Nieuwkerk hem toe in een uitzending over de 3FM Awards. Maar Sigmond volhardde ijzerenheinig in zijn overtuiging dat muziek geen wedstrijd mag zijn en weigerde een vrouwelijke favoriet aan te wijzen. Dit jaar won hij overigens zelf zo’n Award, en een Edison. Die hij allebei keurig ophaalde. ‘Want ik wil graag beleefd blijven. En een feestje is altijd leuk.’

Sigmond is getrouwd en heeft twee kinderen, maar zijn privéleven houdt hij buiten de schijnwerpers. Volgens Tom Swart werkt dat alleen maar in zijn voordeel. ‘In interviews mijdt hij bewust een aantal onderwerpen. Daardoor blijft er iets van mysterie rond hem hangen, en dat is goed. Hoe hij is, maakt uiteindelijk niet zoveel uit. De muziek en zijn stem spreken voor zich.’

Dat is het afgelopen jaar wel gebleken. Sigmond heeft een zekere ongenaakbaarheid om zich heen hangen, hij mist de aaibaarheidsfactor die zoveel Nederlandse artiesten kenmerkt, maar met zijn muziek ráákt hij mensen. Keihard vaak. Vooral sinds hij de nummers van Heavy Flowers is gaan spelen, die euforischer en opzwepender zijn dan zijn vroegere repertoire. Verbaasd constateerde hij dat hij opeens zoveel huilende mensen zag bij zijn concerten. ‘Daar moest ik echt even aan wennen. Onwillekeurig dacht ik: gaat het wel goed met die mensen? Is er iets? Maar op een gegeven moment kom je erachter: het is de muziek. Wíj doen dit.’

Het is langzaam gegroeid. Het zelfvertrouwen werd groter, de bezetting van zijn band eveneens, en tegenwoordig zoekt hij op het podium dat uitbundige bewust op. ‘Ik stop daar ook weer heel snel mee als ik merk dat het er niet is, maar vaak ontstaat er toch een soort vonk, iets wat lijkt op extase. Mijn broer en ik zeggen dan altijd dat de Heilige Geest op het podium is gekomen.’

Zonder ruzie

Toen zijn zus onlangs een Blaudzun-concert bezocht, zei ze na afloop dat er eigenlijk niets veranderd was sinds de tijd dat ze haar broer in de pinkstergemeente op het podium zag staan. Dat was even schrikken, want eigenlijk wil hij niets meer met de kerk te maken hebben. Anders dan zijn broer, die het geloof op zijn vijftiende resoluut afzwoor, was dat voor Johannes een geleidelijk proces. ‘Ik heb nooit zomaar de deur dichtgesmeten. Ik ben erin geboren en er heel natuurlijk uit vertrokken. Zonder ruzie, ook niet met mijn ouders. Misschien ben ik uit beleefdheid iets te lang gebleven, ik was al in de twintig. Ik vind het net als iedereen heel naar om mensen pijn te doen. Daar ben ik slecht in.’

Het was vooral het geloof in het leven na de dood waar hij niet langer in mee kon gaan. ‘Ik heb daar natuurlijk wel een tijd in geloofd. Dat je op een begrafenis kwam en wist: ach, die zien we wel weer eens, ergens. Achteraf vind ik dat je een kind zoiets niet mag wijsmaken omdat het een soort neptroost is. Een keiharde leugen eigenlijk. Het hiernamaals is de kurk waar het geloof op drijft, en ik kan soms jaloers zijn op mensen die de wereld door die bril bekijken. Maar het is een beetje als in die film The Matrix: als je eenmaal dat pilletje hebt geslikt, dan weet je dat het niet waar is, en kan je niet meer terug.’

Maar toch: je kunt de man wel uit de kerk halen, maar haal de kerk maar eens uit de man. Zijn zus, beseft hij inmiddels, had wel een punt. Het verschil tussen een grote rockshow en een religieuze happening is volgens hem sowieso vaak kleiner dan je zou denken. ‘Een concert van Coldplay is goed te vergelijken met de EO-jongerendag,’ lacht hij. ‘En ik kan het weten.’ De gemeenschapszin die ontstaat als je samen zingt, die zoekt hij nu op tijdens zijn optredens. ‘Het zal bij mij nooit alleen maar gaan om euforie of goedkope blijdschap, maar zingen met een groep mensen die voor je neus staat, dat is heel gezond, en heel fijn om te doen.’

De aantrekkingskracht van zijn muziek moet ook te maken hebben met de thema’s die hij bezingt – iets waar hij niet altijd grip op zegt te hebben. Zware thema’s zijn het, steeds weer. ‘Ik vind mijn muziek soms wel wat seksloos, en dat vind ik jammer, omdat ik ontzettend van seks en mooie vrouwen hou. Dat is nog een laatste stapje dat ik zou willen zetten. Maar ja, muziek voelt voor mij soms bijna als een sacrament. Dat is een groot woord, maar ik zing nu eenmaal over liefde, leven en dood. Over alle grote dingen dus. En ik denk dat dat altijd zo zal zijn.’

Ongetwijfeld zijn die thema’s een deel van de reden waarom Blaudzun heel regelmatig verzoeken krijgt om privéconcerten te geven in de huiskamers van ongeneeslijk zieke mensen. Te veel om ze allemaal te doen, maar vaak zegt hij toe – ook al ziet hij er meestal huizenhoog tegen op. ‘Het gaat die mensen niet om Blaudzun. Ik heb nooit het gevoel gehad dat ze graag een bekendheid in hun huiskamer wilden hebben. Het gaat ze om de liedjes. Ze vragen altijd heel specifiek: kun je “Solar” spelen, of “Heavy Flowers”? Als mensen zoiets heftigs voelen bij iets dat ik geschreven heb, en ze liggen op sterven, dan is het heel moeilijk om daar nee tegen te zeggen. Ik voel me verantwoordelijk, als een soort van beheerder van het lied. Het liedje is de baas in dit soort gevallen. En dat is ook het enge, omdat ik het liefst de baas ben over alles. Maar goed, het zijn natuurlijk ook waardevolle ervaringen. Ik bedoel: je vergeet zo’n avond je hele leven niet.’

Het liefst gaat hij erheen met de hele band en doet hij net of de huiskamer een ‘fokking popzaal’ is. Maar meestal kan dat niet – te klein, te veel gedoe. Dan komt hij met toetsenist Tom Swart, of met zijn broer, of beiden. ‘Pittig, écht pittig,’ vindt Jakob zulke sessies. ‘Het zijn de enige optredens waar ik tegenwoordig nog echt zenuwachtig van word. Maar ik vind het wel belangrijk. Wij hebben die muziek gemaakt, zij worden er zo door geraakt dat ze zelfs in zulke nare omstandigheden graag die liedjes willen horen. Tja, daar stap je niet zo makkelijk overheen.’

Hij vertelt over een thuisconcert bij een grote fan die nog geen twee maanden later zou overlijden. ‘Zijn kinderen waren erbij, die zaten hun vader te knuffelen terwijl wij speelden. Ik wist echt niet waar ik moest kijken. Het was aan de ene kant heel fijn om te doen, maar mijn god: wat een zwaarte. En dan die teksten van mijn broer, die zeker niet de vrolijkste zijn – die versterkten de boel alleen maar.’

Geknakte bloemen

Verval, en de schoonheid daarvan, dat is een thema dat Johannes Sigmond bezighoudt. Niet voor niets maakte hij twee jaar geleden een documentaire over de Ronde van Lombardije, de laatste ronde van het wielerseizoen, die bij strijklicht gereden wordt en ook wel de ‘klassieker van de dode bladeren’ wordt genoemd. Verval is ook het hoofdthema van Heavy Flowers, en dan met name van het titelnummer. ‘Het gaat over dingen die op hun mooist zijn en die dan ineens stoppen, voorbijgaan, zoals nét geknakte bloemen. Wat als metafoor natuurlijk heel veilig is. Maar in zo’n huiskamer, bij een stervende en zijn familie, krijgt het plotseling een heel andere lading. Als je het recht voor je ziet, is het snoeihard. Ik schrok echt van mijn eigen tekst. What the fuck, dacht ik. Moet ik dit zinnetje nu…?’

Toch zong hij het: We become, these dying hours, heavy flowers. Light my day, light my way. Sigmond realiseerde zich dat die letterlijke betekenis er altijd al in had gezeten, al had hij dat zelf niet in de gaten. En hij raakte er nog meer van overtuigd dat een liedje een ‘levend organisme’ is. ‘Het gaat zijn eigen weg. Elke keer dat je het speelt, leeft het weer verder. Door waar je het speelt, door de reactie van het publiek. Er gebeurt meer mee dan ik ooit had kunnen bedenken toen ik het schreef.’

Op de vraag waarom hij denkt dat de dood steeds weer terugkomt in zijn teksten, valt de zanger even stil. Dan stroopt hij langzaam de mouw van zijn rechterarm op en toont een litteken van zo’n twintig centimeter. Hij vertelt hoe hij op zijn vijfde op een Duitse camping onder een caravan terechtkwam die over hem heen reed. ‘Ik herinner me er niet veel van, behalve het gevoel, via mijn ouders, dat het echt bijna fout ging.’ Het litteken is aan het vervagen, en dat vindt hij jammer. ‘Ik wil er een tattoo van maken, zo’n rits, als een aandenken. Het had ook klaar kunnen zijn, toen al. Niet dat ik iets gemist zou hebben, want dan ben je toch dood, maar ik moet daar vaak aan denken. Want dichter bij de dood ben ik zelf nooit geweest.’

Wel bij die van anderen. ‘Ik heb een grote familie, en iedereen die in onze kerk kwam hoorde daar ook bij. Ik heb het gevoel dat ik tussen mijn tiende en mijn veertiende ongeveer elke week aan een graf stond. Tegenwoordig doen ze de kist sneller dicht en laten ze kinderen er niet zo makkelijk bij. Maar bij ons was het normaal dat de doden werden opgebaard en dat je ging kijken. In de jaren dat je gevormd wordt, hakte dat er enorm in. In elk geval bij mij.’

Toen kon hij zich nog troosten met het idee van het hiernamaals. Nu biedt hij zelf die troost, met zijn muziek. Al is dat natuurlijk niet hetzelfde. ‘Ik heb geen antwoord op de dood. Nou ja, ik vind het op de een of andere manier wel prettig dat de natuur niet stopt. Dat vind ik zo mooi aan het symbool van die geknakte bloemen. Een zonnebloem laat aan het eind van het jaar die zware kop hangen, stort ineen, maar volgend jaar staat er gewoon weer een zonnebloem. En misschien dat je als mens dan ook op een bepaalde manier… Ach, weet ik het. Ik vind dat gewoon wel een geruststellende gedachte.’

Wielrennen

Blaudzun is vernoemd naar de Deense wielrenner Verner Blaudzun, een tijdgenoot van Joop Zoetemelk. Hij won zilver in de ploegentijdrit tijdens het WK van 1967. In 1976 behaalde hij op de Olympische Spelen in Montreal brons op hetzelfde onderdeel. Zijn zoon, Michael Blaudzun, reed tot 2008 nog in het peloton. Hij was onder meer in dienst van de Rabo-ploeg. Met hem heeft Sigmond sinds kort contact, via e-mail. ‘Ik geloof dat hij het wel grappig vond dat er een heuse band naar zijn vader was vernoemd.’

Wielrennen en muziek hebben volgens Johannes Sigmond niets met elkaar gemeen. Voor hem is fietsen in eerste plaats een familieding. ‘De opa van mijn moeders kant deed het, net als mijn vader en mijn ooms. Het eerste televisiefragment dat ik me herinner is dat Steven Rooks Luik-Bastenaken-Luik won. Ik mis bijna niks. Grote wedstrijden neem ik op, dan kijk ik ze ’s nachts.’

Vorig jaar maakte Sigmond Il Lombardia, een documentaire over de Ronde van Lombardije. De film is terug te zien op de website van Holland Doc. Zelf fietst hij nog zo’n twee keer per week, en als het even kan, gaan de fietsen mee in de tourbus. ‘Maar het is meer om een beetje fit te blijven en het hoofd leeg te krijgen. Of ik talent had? Mijn broertje wel, die kon echt hard fietsen. Ik ging vooral hard bergop. Tijdens de clubtour van afgelopen najaar hadden we een fiets op een rolband in de bus staan. Je drinkt veel, gaat laat naar bed – dan is fietsen een goede remedie. Maar ja, op zo’n ding is het echt vreselijk. Het doel van fietsen is toch vooruitkomen. Maar als ik tegelijkertijd een serie op dvd kijk, dan houd ik het net een uurtje vol.’

Bladwijzer / Online bron

DWDD; Shout

Twee jaar geleden speelde Blaudzun in De Wereld Draait Door het nummer ‘Shout’ van het Britse duo Tears for Fears. ‘En iedereen wist opeens wie ik was.’ Johannes Sigmond had niet lang nagedacht over die keuze. ‘De redactie belde ’s middags of ik die avond kon komen. Ik pakte mijn banjo en dacht toevallig aan dit liedje. Ik googelde de tekst nog even en ’s avonds speelde ik het.’

Het lijkt een doorsneepophit uit de jaren tachtig, ‘Shout’, ook door de eenvoud, maar dat is het bij nadere bestudering toch niet. Tears for Fears, de groepsnaam geeft het al weg, baseerde zich in de eerste jaren van zijn bestaan in zijn teksten volledig op de primal scream-theorie van Arthur Janov. Als je je angsten maar zou uitschreeuwen, zo luidde die, dan zouden ze op den duur vanzelf verdwijnen. ‘Shout’ is een aanmoediging om te schreeuwen. Ofwel: to let it all out.

Blaudzun heeft ‘Shout’ verder alleen nog gezongen in De Melkweg, tijdens de concertversie van de DWDD Recordings. Sigmond: ‘Deze zomer is De Wereld Draait Buiten en de organisatoren willen graag dat ik het daar zing. Prima, maar dat is de laatste keer. Ik ben echt bang dat zo’n liedje je gaat achtervolgen. Dat je op een gegeven moment bijna niet meer de keuze hebt om het niet te spelen.’

Ga naar vn.nl/blaudzun

Gerelateerd