Computercriminaliteit

Wat ze het liefste willen, is hem aanraken, omhelzen. Maar dat mag niet. Een glazen wand scheidt de ouders van hun zoon. Een dag eerder in de rechtszaal had Barbara aan een bewaker gevraagd of ze hem een hug mocht geven. Ook toen mocht het niet. Gelukkig had de Amerikaanse advocaat de jongen namens zijn moeder omhelsd. De ouders hadden stil geluisterd toen de rechter hun jongste zoon, de 22-jarige Nederlander David S., twaalf jaar cel opgelegde voor de handel in gestolen creditcardnummers.

Nu, de dag erna, zijn ze voor een laatste bezoek in de gevangenis in Seattle. Het is ijzig koud in de kamer. Wim en Barbara zitten verkleumd op hun stoelen, maar David lijkt het niet te merken, ook al is hij slechts gekleed in een oranje overall met korte mouwen. Hij is gewend aan de kou; ’s nachts heeft hij niet meer dan een dunne deken om zich in te wikkelen. Het gesprek verloopt haperend, deels omdat de microfoon in de glazen wand die hen scheidt soms uitvalt, deels omdat de jongen aan de andere kant van het glas zo anders is dan de zoon die een jaar geleden nog bij hen thuis woonde. Toen was David een rustige, wat introverte jongen, nu is hij extreem nerveus en angstig. Iedere keer als een bewaker langsloopt en een blik in de bezoekruimte werpt, duikt hij schichtig in elkaar.

Het is dan begin februari en David S. zit al drie maanden in een isoleercel, deel van een negen maanden disciplinaire straf voor het drukken op ‘de paniekknop’, ofwel: ‘het oneigenlijke gebruik van een beveiligingsapparaat’. Het regime in de Special Housing Unit van de SeaTac-gevangenis is zwaar. Het betekent drieëntwintig uur eenzame opsluiting in de cel en een uur per etmaal geïsoleerd ‘luchten’ in een grotere kamer; beperkte toegang tot schrijf- en leesmateriaal; één telefoontje van vijftien minuten per maand. Dat laatste recht is David S. ontnomen dankzij de ‘disciplinaire maatregel’. Hij lijdt onder de omstandigheden (zie kader ‘De onmenselijke isoleercel’).

Wim en Barbara kunnen met eigen ogen het effect van drie maanden totale isolatie zien. Het is af te lezen aan de holle ogen van hun zoon, de kilo’s die hij is afgevallen, de sporen van verwondingen aan zijn armen. Zelfmutilatie als gevolg van psychische problemen. Dat laatste zien de gevangenisautoriteiten als ‘insubordinatie’. Als de ouders terug zijn in Nederland, horen ze dat David als straf voor zijn zelfverwonding zeven maanden geen bezoek mag ontvangen. ‘Hij gaat dit niet trekken,’ schrijven Barbara en Wim in een e-mail.

Een ‘carder’

Het was anderhalf jaar eerder begonnen aan diezelfde Amerikaanse westkust. Op zaterdag 6 augustus 2011 belde de eigenaar van een Italiaans restaurant in Seattle ‘s ochtends met de politie. De restauranthouder maakte zich zorgen. Meerdere klanten hadden geklaagd dat hun creditcard was misbruikt nadat ze bij hem hadden gegeten. Hij vreesde dat iemand zijn bedrijfscomputer had gehackt. Dat telefoontje was het begin van een onderzoek naar creditcardfraude, uitgevoerd door special agent David Dunn van de Electronic Crimes Task Force, een onderdeel van de Secret Service – de oudste geheime dienst van Amerika is vooral bekend omdat ze waakt over de veiligheid van de president, maar van oudsher is de Secret Service ook verantwoordelijk voor de opsporing van financiële misdaad.

De computer van het eethuis bleek inderdaad gehackt en het onderzoek leidde Dunn naar een verdachte, Christopher Schroebel, een 21-jarige drugsverslaafde uit de staat Maryland. Op diens computer vond de special agent tienduizenden creditcardnummers, alsook softwareprogramma’s waarmee gegevens konden worden gestolen. Schroebel werd in november 2011 aangehouden en de Secret Service ontleedde zijn harde schijven: de dienst wilde weten wie de kompanen van de verdachte waren.

Dunn vond aanwijzingen dat Schroebel een ‘carder’ was, een crimineel die creditcardnummers had gestolen en misbruikt. Ook had hij ontvreemde nummers willen verkopen via zogenaamde ‘cardingforums’, speciaal voor deze illegale handel opgezette websites. Op Schroebels computer stonden ‘chat-logs’, bestanden met internetgesprekken die hij met anderen had gevoerd. Een van de gesprekspartners viel op: iemand die het online-alias ‘Fortezza’ gebruikte en een grote naam leek in de criminele subcultuur. De nickname die Schroebel zelf gebruikte, was ‘Pookie’. In de internetgesprekken die het duo in de zomer van 2011 voerde, leek Fortezza tegenover Pookie te pochen over hoe hij een website met gestolen creditcardnummers (kurupt.su), met zesduizend leden – had gehackt. Hij beweerde een bestand van vijfhonderd megabyte te hebben gedownload en zei de buit graag te willen delen met Pookie. Ze zouden het groot moeten aanpakken. Fortezza had zelf ook websites en wilde samen met Pookie een nieuw cardingforum beginnen waarop ze de gestolen nummers zouden kunnen beheren en verhandelen.

Nice girls

Special agent Dunn verdiepte zich in de talloze chatsessies tussen beide verdachten en zag dat Fortezza op een gegeven moment aan Pookie vertelde dat hij in Nederland woonde. Toen de agent verder zocht, kwam hij uit bij de website www.maza.su, die werd beheerd door Fortezza en waarop onder meer honderddertig creditcardnummers uit Washington State stonden. Daarmee had Dunn ook in de mogelijke strafzaak tegen Fortezza de benodigde jurisdictie: er was een misdrijf gepleegd tegen Amerikanen. Vervolgens vroeg hij een collega op het hoofdkwartier in Washington om enkele van de Amerikaanse creditcardnummers te kopen. De undercoveragent kreeg er zeven in handen – in de justitiële stukken wordt overigens nergens duidelijk of en zo ja hoeveel hij voor de gestolen waar aan Fortezza heeft betaald.

De Secret Service had weliswaar een verdachte, maar het was nog steeds ‘slechts’ een virtuele crimineel. Wie was de fysieke persoon achter Fortezza? Dunn koos voor een rigoureuzere aanpak: hij ging undercover om Fortezza te verleiden meer informatie te geven (zie kader ‘Amerika ging te ver’). Dunn gebruikte daarvoor de naam Pookie, voorheen de online-identiteit van de gearresteerde Schroebel. Toen het hem als Pookie lukte om contact te leggen met Fortezza, leek deze blij weer te horen van zijn Amerikaanse kennis. Fortezza: ‘Hello, how are you, I thought you died. You should come to Romania, I am emigrating to that country, cheap appartments, nice girls, low tax.’

Dunn had beet. Urenlang chatte hij als Pookie met Fortezza, die opschepte over hoe hij andere sites had gehackt en hun ‘shit’ had verkocht. ‘But I am in need for vendors now. My stock is going down.’ En Fortezza benadrukte opnieuw weg te willen van waar hij woonde. Weg uit ‘this shit ass country’ om naar Roemenië te verhuizen en daar een nieuwe business op te zetten. Hij zei een miljoen gestolen creditcardnummers mee te nemen naar zijn toekomstige bestemming en nodigde Pookie uit om mee te gaan. ‘We can work on it in Romania. […?] Hahahaa. We build empire.’

In de chats die Pookie (nu agent Dunn) had, gaf Fortezza zich meer en meer bloot. Hij vertelde Pookie zijn leeftijd en wanneer hij jarig was. Maar het was uiteindelijk een door Fortezza gebruikt e-mailadres – d.spears@gmx.com – waarmee de Secret Service succes boekte. Dunn was het adres tegengekomen in eerdere chatsessies tussen de cybercriminelen. Na een gerechtelijke bevel had GMX, de serviceprovider van het e-mailaccount, het bijbehorende mailverkeer vrijgegeven. Daarin vond de agent een bericht waarin ‘David S. uit Rotterdam’ werd genoemd, inclusief zijn adresgegevens.

In hun chatcontact werden Pookie (agent Dunn) en Fortezza (David S.) steeds concreter over hun plannen. Op 15 maart 2012 vertelde Fortezza dat hij vijf dagen later naar Roemenië zou vliegen. Blijkbaar was dat voor de Amerikaanse opsporingsinstanties het signaal om de verdachte op te pakken. Op 16 maart werd de Nederlandse David S. officieel beschuldigd van onder meer bankfraude en identiteitsdiefstal en gaf de rechter in de Verenigde Staten een aanhoudingsbevel af. Diezelfde dag stuurde de Amerikaanse afdeling van Interpol (de internationale politiesamenwerking) een arrestatieverzoek naar de collega’s in Roemenië, met de bedoeling om David S. te laten uitleveren aan de VS. ‘De Amerikaanse autoriteiten zijn bang dat als hij niet wordt gearresteerd bij aankomst in Roemenië, hij daarna niet op een andere manier zal kunnen worden gelokaliseerd,’ schreef Interpol vanuit Washington. ‘Hij vliegt met Austrian Air, vluchtnummer 7015, aankomsttijd 13.20 uur op dinsdag 20 maart.’

Tot over zijn oren verliefd

Dinsdag 20 maart had Barbara haar man Wim al vroeg naar de metro gebracht, waarmee hij op weg ging naar zijn werk als docent. Zelf werkt Barbara parttime in de gehandicaptenzorg. Toen ze terugkwam in hun huis in Spijkenisse, hoorde ze dat David onder de douche stond. Dat was vreemd, hij hoefde immers nog lang niet op? Toen haar zoon beneden kwam, vroeg ze waarom hij al uit bed was. ‘Ik ga weg. Ik vlieg vandaag naar Roemenië.’ Barbara schrok zich wezenloos en werd daarna woedend. Hij flikte het weer! Wat was er in godsnaam met haar zoon aan de hand? In februari van dat jaar was David ook al onverwachts naar Roemenië vertrokken en een week lang weggebleven. Hij had naar eigen zeggen op internet een meisje ontmoet. Sonia heette ze en hij ging haar opzoeken. Volledig overdonderd hadden de ouders hun volwassen zoon naar Roemenië zien gaan. Nooit had David dergelijk initiatief getoond. Ja, twee jaar eerder had hij met een vriend gekampeerd in Brabant. Na een paar dagen had hij naar huis gebeld en gevraagd of ze hem wilden komen halen. Hij had heimwee.

Toen David heelhuids terugkwam, waren de ouders opgelucht, maar ze hadden ook hun frustratie geuit. Ze eisten dat hij in de toekomst zijn plannen met hen zou delen en bespreken. Tegelijkertijd had Barbara ook gezien dat haar zoon tot over z’n oren verliefd was teruggekomen – iets wat ze nog niet eerder bij hem had gemerkt. En nu dit. Opnieuw dreigde hij op stel en sprong te vertrekken. Ze weigerde die dinsdagochtend in maart met hem te praten over zijn nieuwe plan, uit angst en woede. En in de ijdele hoop dat David van de reis zou afzien als hij merkte hoeveel verdriet hij veroorzaakte. Maar haar zoon leek vastbesloten. Bij zijn vertrek zei hij: ‘Mam, als je haar zou zien, zou je het begrijpen.’

Toen de ouders van de eerste schrik waren bekomen, zochten ze ’s avonds een vriend van David op. Bij deze Gabriel hoopten ze een antwoord te vinden. Hij had slecht nieuws voor ze. Davids vriendinnetje Sonia had kort daarvoor gebeld: David was die middag gearresteerd. Sonia had hem opgewacht op het vliegveld van de provinciestad Cluj-Napoca. Toen ze hem met een kus begroette, waren van alle kanten politiemensen verschenen – Roemenen maar ook Amerikanen – en die hadden hem aangehouden. Pas de volgende dag kregen de ontdane ouders een bevestiging van het Nederlandse consulaat. Het nieuws stond toen al in de Roemeense kranten: op verzoek van de Amerikanen was David gearresteerd op verdenking van het hacken, stelen en verhandelen van creditcardgegevens. Hij zou in het bezit zijn van tienduizenden gestolen creditcardnummers en samen met andere criminelen illegale websites hebben gerund. De schok was groot voor Davids omgeving. Zij kende slechts een knappe, verlegen en ietwat ijdele jongen die drie keer per week in de sportschool was te vinden. Een hbo-student op zoek naar de juiste richting in het leven – hij was gestopt met zijn studie aan de Hogeschool Rotterdam en werkte één dag in de week bij een webdesignbureau. Weliswaar zat hij al sinds zijn dertiende urenlang achter een computer, maar de overige gezinsleden hadden nooit gedacht dat hij een hacker kon zijn. Ook broer Daniel, zelf webdesigner, wist van niets.

Asperger

Sinds de arrestatie zoekt de familie naar antwoorden. Ze vermoeden dat David door anderen is aangezet, uitgelokt om zich als hacker te bewijzen. David heeft een neiging om op te scheppen, zeggen Barbara en Wim. Hij zoekt naar erkenning. Als je hem complimenteert, bloeit hij op. Geef je hem een aai over z’n bol, dan gaat hij nog verder. David was een couveusekindje. Bij zijn geboorte had de arts al tegen Barbara en Wim gezegd dat hun zoon zich vermoedelijk wat langzamer zou ontwikkelen en tot z’n dertigste een paar jaar achterstand zou houden. Hij is gebaat bij planning, raakt uit balans als iets van het ene op het andere moment verandert. Het staat ook in het Amerikaanse justitiedossier: ‘De verdachte heeft obsessieve neigingen en vertoont symptomen van Asperger, hoewel die aandoening nooit officieel is gediagnosticeerd.’

Voor de familie bleef het de dagen na de arrestatie giswerk. Feit was dat David vastzat in Roemenië. Kort na de arrestatie zag Daniel dat David op het chatprogramma MSN verscheen. Hij zocht contact, maar Daniël vertrouwde het niet. Wie zat er aan de andere kant achter de knoppen? Achteraf zou blijken dat de Amerikaanse rechercheurs direct met David achter diens laptop waren gaan zitten. Het was een poging om zoveel mogelijk informatie over zijn onlinekompanen te vergaren voor bekend zou worden dat ‘Fortezza’ was aangehouden in Roemenië.

Wat was er gezegd in die eerste gesprekken met de Amerikanen? In ieder geval hadden ze zijn laptop bekeken en die stond klaarblijkelijk vol met compromitterend materiaal. De officiële versie van de aanklagers is dat David daarna meteen schuld bekende. Volgens zijn ouders werd hun zoon evenwel voorgehouden dat hij voor de FBI kon gaan werken als hij zich coöperatief zou opstellen. Toen hij hen vanuit zijn detentie belde, riep hij enthousiast: ‘Mam, ze willen dat ik kom werken in de VS!’ Maar daarvan is niets op papier terug te vinden.

Na de arrestatie had David Roemeense advocaten toegewezen gekregen. Die kwamen na een week met alarmerende berichten. Het ging niet goed met David, hij was in het ziekenhuis opgenomen. Halsoverkop namen de ouders het vliegtuig. In Cluj-Napoca hoorden ze dat David bewusteloos op de vloer van zijn cel was aangetroffen. Hij had een urineweginfectie en leed aan astma-aanvallen. Ook zijn psychische gesteldheid verslechterde, hij probeerde zijn polsen door te snijden met glasscherven en belandde opnieuw in het ziekenhuis. Daarna werd David weer opgesloten in wat hij zelf een ondergrondse kerker noemde, waar de kakkerlakken over de muur kropen. Een maand later deed hij een tweede zelfmoordpoging. Het waren nachtmerriescenario’s voor Barbara en Wim. Gelukkig bezocht vriendin Sonia haar Nederlandse vriend regelmatig. Het tweetal leek oprecht verliefd, concludeerden de ouders. Het duurde ruim twee maanden voor David aan de VS werd uitgeleverd. Hij had die procedure kunnen aanvechten tot aan het Europese Hof. Maar de uitkomst was ongewis en de detentieomstandigheden in Roemenië waren zo beroerd dat Davids advocaten hem adviseerden akkoord te gaan met de gang naar Amerika. Dus werd hij begin juni op het vliegtuig gezet en landde 72 uur later op de luchthaven van Seattle, overgeleverd aan de Amerikaanse openbaar aanklager. Die zette hem van meet af aan neer als een grote crimineel. Uit de opsomming in de tenlastelegging doemt een beeld op van een sluwe hacker, een ‘extreem intelligente man’, eentje die anderen voor z’n karretje spant, gegevens van compagnons steelt en steeds zoekt naar de beste manier om zoveel mogelijk te verdienen. ‘Hij was een meester in het opzetten, ontwerpen en onderhouden van cardingwebsites.’ De opbrengst van zijn criminele handel: ten minste 126.000 creditcardnummers die op zijn computer en websites werden gevonden. En dat was nog maar het begin. David wilde zijn business verder uitbreiden als hij zich eenmaal in Roemenië zou hebben gevestigd.

‘Hack and plunder’

Het beeld detoneert op alle vlakken met de schets van de ouders. Maar ook Barbara en Wim geloven inmiddels dat David een gevestigde naam was in de hackersscene. Dat is namelijk niet alleen het verhaal van de Amerikaanse justitie, het wordt ook gestaafd door onafhankelijke deskundigen. De invloedrijke internetjournalist Brian Krebs wijdde eerder op zijn website krebsonsecurity.com meerdere artikelen aan Fortezza. Hij had zelfs contact gehad met de hacker. In een chatsessie zou Fortezza hebben gezegd dat hij ‘de scene wilde verlaten’, maar eerst nog een project wilde afronden: ‘to hack and plunder all of the other cardingforums.’

Dat laatste is David wellicht duur komen te staan. De beheerders van de Russische sites die hij had gehackt, hadden wraak op hem genomen door zijn volledige naam en adres online te publiceren – lang voordat de Secret Service via haar eigen research de gegevens boven tafel haalde. Maar Brian Krebs herkende niet de cybercrimineel uit de tenlastelegging van de openbaar aanklager, maar een ‘vriendelijke, grappige, intelligente’ jongen. ‘Wat ze niet zien is dat het [het hacken van andere cardingsites, red.] voor David een uitdaging was. Hij was er door geobsedeerd,’ zegt hij tegen Vrij Nederland. ‘Ze doen het omdat het een spannende intellectuele uitdaging is. Dat ze er ook nog wat mee verdienen is een bonus.’

In andere bewoordingen zal de Amerikaanse advocaat van David later in de rechtszaal hetzelfde zeggen: ‘Het klinkt als mensen die een computerspelletje spelen met als doel om te zien wie er overeind blijft en wie het onderspit delft.’ Zelf lichtte David in een brief aan de rechter een tipje van de sluier op over zijn motieven: ‘In mijn wraakzuchtige poging om andere hackers aan te pakken, werd ik uiteindelijk wat ik zelf haat.’

Dat beeld wordt onderschreven door Dan Clements, een Amerikaanse internetondernemer die zich heeft toegelegd op het vergaren van verdwenen data, zoals creditcardgegevens. Ook hij heeft meerdere keren gechat met Fortezza en hield een tijdlang diens cardingsite kurupt.ru nauwkeurig in de gaten. Hij zegt nooit te hebben gezien dat Fortezza of Xakep (een van de andere aliassen die David gebruikte) daadwerkelijk zelf kaarten verhandelde. Sterker nog, volgens Clements was David er juist op uit om de criminelen een hak te zetten. De Nederlandse hacker heeft op een gegeven moment zelfs een bestand met duizenden creditcardnummers aan Clements gegeven, met de bedoeling dat de ondernemer die zou doorspelen aan de Secret Service. Clements: ‘Hij was een van die jongemannen die zijn opgegroeid met een toetsenbord in bed. ’s Nachts was hij James Bond at the keyboard.’ Volgens de internetondernemer is David een ‘grote vis’ voor het Amerikaanse Openbaar Ministerie. ‘De meeste van die jongens wonen in landen waar ze onaantastbaar zijn, waar ze niet worden uitgeleverd. Dus David was een buitenkansje.’

Afschrikmiddel

Voor hoofdaanklager Jenny Durkan was David meer dan een buitenkansje, hij was een afschrikmiddel. ‘Cybercriminelen moeten niet denken dat we ze niet zullen opsporen en berechten ook al zitten ze in een ander land. Ze moeten zich realiseren dat ze de binnenkant van een Amerikaanse cel zullen zien,’ zegt Durkan tegen Vrij Nederland. Van deze aanklager viel geen milde straf te verwachten: ze is voorzitter van de Commissie Cybercrime van Federale Aanklagers. Dat merkte Allen Ressler, de Amerikaanse advocaat die David kreeg toegewezen, toen hij met het OM onderhandelde over een zogenaamde plea, een lagere straf in ruil voor een schuldbekentenis. ‘Het was twaalf jaar, take it or leave it,’ herinnert Ressler zich.

Zo’n 95 procent van federale strafzaken komt nooit voor een jury maar wordt met een dergelijke plea bargain afgehandeld. De draconische straffen die op een ‘guilty’-uitspraak van een jury kunnen volgen, plus de astronomische kosten van juridische bijstand in de procesvoering, maken dat een verdachte bijna altijd eieren voor z’n geld kiest en schuld bekend in ruil voor een lagere straf.

Niettemin heeft medeverdachte Chris Schroebel, die ook een plea tekende, vijf jaar minder cel gekregen dan zijn partner in crime David. Aanklager Kathryn Warma, die de zaak tegen David voerde, geeft in een gesprek met Vrij Nederland toe dat in een ‘samenzwering’ alle partijen, in dit geval de ‘dief’ (Schroebel) en de ‘makelaar’ (David) dezelfde straf behoren te krijgen. Maar er speelden andere elementen mee, waarover ze niet in details wil treden. Ze noemt wel de mate waarin een verdachte met het OM meewerkt en het ‘deterrent’ element: de straf als afschrikmiddel. Wat niet meewoog voor de strafmaat, was de vraag of David daadwerkelijk geld heeft verdiend aan zijn cardingforums. ‘Dat geld is niet traceerbaar want hij en z’n kompanen gebruikten een onlinebankdienst en die transacties zijn niet te traceren,’ vertelt Warma. ‘We weten wel dat hij zijn winst gebruikte om zijn reizen te financieren en van plan was om een appartement in Roemenië uit te rusten met computers.’

De ouders zeggen nooit iets te hebben gemerkt van toegenomen inkomsten bij hun zoon. Ze beheren zijn bankrekening en weten dat hij het eerste ticket naar Roemenië zelf heeft betaald; het tweede ticket – businessclass – is volgens Barbara en Wim door iemand anders gekocht. Ook bezochten de ouders het appartement dat David en Sonia zouden huren in Cluj-Napoca. Het bleek een troosteloos flatje zonder enige luxe, voor een maandprijs van minder dan honderd euro.

In het strafdossier van David staat: ‘Er is geen bewijs van de daadwerkelijke schade, behalve dat er door twee slachtoffers een restitutieverzoek is gedaan ter hoogte van 2500 dollar.’

Ondanks de onduidelijkheid over Davids financieel gewin kwam het OM op een schadepost van drieënzestig miljoen dollar voor de ‘slachtoffers’. De wet bepaalt dat de gemiddelde schade bij de diefstal van een creditcard uitkomt op vijfhonderd dollar; dat vermenigvuldigd met de 126.000 kaarten die David ten laste werden gelegd, heeft geleid tot het extreem hoge bedrag. Daarbij is niet van belang geweest dat veel van de creditcardnummers al lang niet meer werkten – ze waren verlopen of na de diefstal geblokkeerd. Uiteindelijk deed het er ook niet toe: David had schuld bekend en was akkoord gegaan met de voorgestelde straf. De rechter bevestigde de plea en legde hem twaalf jaar cel op. Tegen David zei hij: ‘Ik denk niet dat je ooit een huis zou zijn binnengelopen, een wapen had getrokken en dan de bewoners had beroofd…. Heb je je ooit gerealiseerd dat dit in feite is wat je de slachtoffers hebt aangedaan?’

David zit nu al meer dan vier maanden in isolatie. Hij kwam voor het eerst in de Special Housing Unit van de SeaTac-gevangenis terecht toen hij in augustus 2012, geconfronteerd met de uitzichtloosheid van een lange straf, zestig pillen innam. Een zelfmoordpoging die werd afgestraft met vijf dagen in de isoleercel, waar hij naakt aan een bed vastgeketend lag, zoals hij in een brief aan zijn ouders schreef. David belandde er in november opnieuw toen hij een alarmbel indrukte. Zijn advocaat vindt het onbegrijpelijk dat zijn cliënt zo wordt afgestraft. ‘Hij heeft psychische problemen en isolatie verergert dat. Hij is geen gevaarlijk persoon. Als hij niet met de buitenwereld kan communiceren, treft hem dat extra sterk. Hij kent niemand in dit land.’ De ouders hopen op een spoedige terugkeer naar Nederland (zie kader ‘Terug naar Nederland’). Moeder Barbara vatte haar emoties in één zin samen: ‘Het is alsof je kind terminaal is en je kan er niet naar toe.’

De onmenselijke isoleercel

De isolatieafdeling van de SeaTac-gevangenis waar David zit heeft een slechte naam. Onlangs klaagden twee gedetineerden dat ‘hun fysieke gezondheid ernstig was verslechterd en hun mentale gezondheid ook had geleden als gevolg van de eenzame opsluiting’. De rechter in Seattle die over de klacht moest oordelen ‘zag geen reden om hun beweringen niet te geloven’.

Deze vorm van detentie staat internationaal ter discussie. In 2011 riep de speciale VN-rapporteur inzake marteling de leden van de Verenigde Naties op om het langdurig plaatsen van een gevangene in een isoleercel af te schaffen. Gevangenen die langer dan vijftien dagen geïsoleerd vastzitten, kunnen mentale en fysieke schade oplopen, concludeerde de rapporteur.

Vorig jaar zomer hield het Amerikaanse Congres een hoorzitting over eenzame opsluiting. Tachtigduizend van de 2,3 miljoen gevangenen zit vast in een isoleercel, soms jarenlang. Volgens senator Richard Durbin, die de hoorzitting voorzat, zijn gewelddadige en gevaarlijke gedetineerden voor wie deze detentievorm oorspronkelijk was bedoeld, nu de uitzondering. Craig Haney, een academicus die al meer dan dertig jaar de psychische gevolgen van eenzame opsluiting onderzoekt, getuigde dat vijftig procent van de zelfmoorden in gevangenissen plaatsvindt in isoleercellen. Incidenten van zelfmutilatie komen veel voor en sommige gedetineerden lijden voor de rest van hun leven aan ernstige psychoses. Ze zijn letterlijk gek gemaakt.

‘Amerika ging te ver’

De manier waarop de Amerikanen David hebben opgespoord, roept vragen op. Eerder heeft staatssecretaris Fred Teeven van Veiligheid en Justitie in antwoord op Kamervragen laten weten dat er in de zaak van David S. ‘geen opsporingshandelingen’ zijn gedaan in Nederland . Maar hoe zit het dan met de undercoveroperatie van de Secret Service, waarbij de verdachte (‘Fortezza’) via uitlokking zo ver ging om creditcardnummers te leveren? ‘Dergelijke acties zouden op zijn minst moeten worden getoetst aan de Nederlandse wet,’ zegt Davids Nederlandse advocaat Bart Stapert.

Deskundigen onderschrijven zijn woorden. ‘Vanuit Nederlands perspectief zou er toestemming van de bevoegde autoriteiten nodig zijn voor zo’n dekmanteloperatie,’ vindt de Tilburgse hoogleraar Recht en Technologie Bert-Jaap Koops. ‘Tenminste, als die gericht is op een verdachte in Nederland.’ Zijn Leidse collega Jan-Jaap Oerlemans is dezelfde mening toegedaan: ‘Mits vaststaat dat de opsporing op Nederlands grondgebied plaatshad. En dat is moeilijk in cyberspace. Amerikanen lokken natuurlijk vaker criminelen uit. Daar wordt door andere landen met argusogen naar gekeken. Het is niet netjes, maar het is de realiteit.’

Hoe ‘Nederlands’ is de zaak tegen David S.? De Amerikanen zullen er zich weinig van aantrekken. Voor hen is het bewijs rechtmatig vergaard. Ook voor David S. maakt het voor zijn proces geen verschil: hij is al veroordeeld. Maar toch hoopt advocaat Stapert op een reactie vanuit Den Haag. ‘De minister moet aan de bel trekken bij zijn Amerikaanse collega. Er zouden afspraken moeten worden gemaakt over de toekomst. En als compensatie zou hij de Amerikanen moeten vragen of ze in het geval van David tot een snelle afhandeling van een terugleveringsverzoek kunnen komen.’

Terug naar Nederland

Waarom hebben de Amerikanen niet aan Nederland gevraagd om Davids aanhouding? Vermoedelijk vanwege de internationaal geldende afspraken. Bij een uitlevering vanuit Nederland geldt automatisch dat de verdachte hier zijn straf mag uitzitten. Nu David vanuit Roemenië is uitgeleverd, vervalt die garantie. Voor de Amerikaanse justitie is de hacker uit Spijkenisse een trofee in hun strijd tegen cybercrime. Hij dient navenant te worden behandeld en daarbij past geen mildere straf die na een terugkeer naar Nederland onvermijdelijk zou volgen. Toch zal de verdediging van David er alles aan doen om hem hier te krijgen. Binnenkort doet zijn Nederlandse advocaat een WOTSverzoek (Wet Overdracht Tenuitvoerlegging Strafvonnissen). Wil dat slagen, dan moet het aan beide kanten van de oceaan worden gehonoreerd: de Amerikanen moeten David laten gaan, de Nederlanders moeten hem willen hebben. Dat vereist nogal wat diplomatiek manoeuvreren.

‘Wat helpt is dat de rechter in het vonnis expliciet heeft gemeld dat het voor David beter is als hij terugkeert naar Nederland,’ zegt Davids Nederlandse advocaat Bart Stapert. ‘De Amerikanen zijn er veelal voorstander van dat iemand eerst de helft van zijn straf in de VS uitzit. Als de Nederlanders minister van Buitenlandse Zaken of de minister van Veiligheid en Justitie laat merken dat ze hem graag willen, kan het zijn dat David boven op het stapeltje komt en al binnen een jaar terug is.’ Aanklager Durkan vertelde Vrij Nederland dat ze daartegen geen bezwaar zal maken. ‘Een plaatselijke aanklager behoort dat niet te doen en bovendien vertrouw ik het robuste gerechtelijke systeem in Nederland.’

Gerelateerd