José Saramago. Kaïn. Meulenhoff, 160 p., € 19,95
****
door Aart van Zoest
José Saramago, de Portugese Nobelprijswinnaar, schreef een roman waarin Kaïn, die zijn broer Abel doodde, hoofdpersoon is. Saramago&#8217;s Kaïn reist rond door het Oude Testament en laat de lezers meebeleven wat daarin allemaal met Gods goedvinden of op Gods bevel aan moreel onaanvaardbaars bedreven wordt. Abraham die bereid is zijn zoon te offeren. Het afslachten van de Midjanieten. De dood van de onschuldige kinderen in Sodom. Ook onwaarschijnlijkheden komen aan de orde. Kon Lot, dermate dronken dat hij niet in de gaten had dat hij het met zijn dochters deed, hem in die toestand wel omhoog krijgen? Dat het niet gaat vervelen, komt door Saramago&#8217;s originele stijl, zijn no-nonsensehumor. Hij biedt gniffelvoer voor atheïsten. Voor fundamentalistische gelovigen: zaken ter overdenking.
Peter Buwalda. Bonita Avenue. De Bezige Bij, 544 p., € 19,90
***
door David Duijnmayer
Bonita Avenue, de debuutroman van Peter Buwalda, draait om een vooraanstaande familie die de zaakjes ogenschijnlijk goed op orde heeft. In het centrum van die familie staat Siem Sigerius, rector magnificus van de Universiteit Twente, briljant wiskundige en voormalig judoka van olympisch niveau. Een man met het charisma van een godfather, die zijn enige echte zoon verstoten heeft en zijn stiefdochters uit een tweede huwelijk vertroetelt. Dat gaat natuurlijk goed mis. De trefwoorden: geweld, macht, jaloezie, psychoses, porno, wiskunde, toeval. Buwalda toont zich een uitstekende verteller, die 544 pagina&#8217;s lang veelvuldig heen en weer springt in de tijd en talloze zijsporen bewandelt, maar desondanks de vaart erin houdt. Het narratief mondt uit in een bruut gewelddadige passage, waarin een vader en zoon elkaar op leven en dood bevechten. Alleen al om deze huiveringwekkende vechtscène verdient deze roman gelezen te worden.
Gerbrand Bakker. De omweg. Cossee, 235 p., € 19,90
*
door Eva Gerrits
Een Nederlandse vrouw verlaat haar man na een schandaal op haar werk en slecht nieuws van de dokter. Ze belandt in Wales en huurt er een oude boerderij. Ze neemt zich van alles voor maar maakt niets af, leert mensen kennen maar knoopt geen banden aan. Ook niet met de jonge Welshman. Haar vlucht leek een uitweg, maar blijkt een opmaat voor het onherroepelijke einde.
In zijn vierde roman betoont Bakker zich opnieuw bekwaam in natuurbeschrijvingen. Zijn personages komen in die passages dan ook het meest tot leven. De afwikkeling van het verhaal stelt vergeleken daarbij teleur. Stukje bij beetje geeft Bakker het drama prijs, met cliffhangers en gezochte wendingen. Veel wordt niet benoemd maar de conclusie ligt steeds voor de hand; het show don&#8217;t tell-principe als trucje. Bakker beheerst zijn taal maar gaf De omweg geen vleugels. Daarvoor is het te overgeconstrueerd.
Richard Harvell. De klokken. Prometheus, 400 p., € 24,95
*
door Hans van den Bergh
Wie graag een historische roman leest die zich afspeelt in primitieve oorden vol modder en ongewassen mensen, kan zijn hart ophalen aan De klokken van Richard Harvell (vertaling Pim Lukkenaer). En wie houdt van een boek waarin je een begenadigd castraatzanger en diverse beroemdheden als Mozart en Gluck van dichtbij meemaakt, kan in dezelfde roman terecht. Het is alleen jammer dat die Harvell zo beroerd schrijft. Alles voltrekt zich steevast in de ultra-overtreffende trap. Klokken luiden zo hard dat ieders trommelvliezen scheuren. Een slechterik slaat de ik-verteller &#8216;als zijn woede overstroomde. Tranen omsluierden mijn ogen&#8217;.
Een sticker op de kaft suggereert dat dit boek een pendant is van Het Parfum van Süsskind omdat het hier draait om bovenmenselijk luisteren, zoals daar om geniaal ruiken. Alleen heeft Harvell ons niets te vertellen; het is een vat vol holle, volstrekt ongeloofwaardige bombast.
David Benioff. De duivel komt naar Orekhovo. Signatuur, 204 p., € 16,95
***1/2
door Bouke Vlierhuis
Een goed verhaal doet pijn. Weinig schrijvers weten dat zo goed als David Benioff. Als je een rol speelt in een van zijn verhalen ben je dan ook zo goed als zeker de sigaar. Maar in zijn verhalenbundel De duivel komt naar Orekhovo (vertaling Sandra van de Ven) zijn niet de intriges het belangrijkste. Zelfs het titelverhaal, dat speelt in de Tsjetsjeense oorlog, kent heel weinig harde actie. Benioff laat liever in detail zien wat er gebeurt als datgene wat er in het hoofd van zijn karakters zit, dat zorgvuldig gestapelde bouwsel van angsten, liefdes, plannen, herinneringen en ideeën over hoe de wereld in elkaar zit, in onzachte aanraking komt met de realiteit. Dat levert maar zelden een net, afgerond einde op. En niet alleen de hoofdpersonen staren in verbijstering naar de flarden van alles wat ze ooit voor lief namen, ook de lezer blijft verpletterd achter.
Paul Auster. Sunset Park. De Arbeiderspers, 256 p., € 19,95
**
door Kristien Hemmerechts
In Sunset Park (vertaling Ton Heuvelmans) schetst Paul Auster zijn gebruikelijk sombere beeld van de toestand in de Verenigde Staten en in New York, &#8216;die reusachtige, onbewoonbare stad&#8217;. Mensen zijn uit hun woningen gezet omdat ze de lening niet konden afbetalen, &#8216;uitmesters&#8217; slepen achtergelaten spullen weg en krakers worden door politieagenten hardhandig uit de leegstaande panden verjaagd. Auster introduceert een handvol personages en vertelt uitgebreid over hun pogingen om te overleven. We volgen vooral de intelligente Miles, die zich niet altijd kan beheersen. Niet de kredietcrisis, maar hijzelf verknalt zijn kansen. &#8216;Hij vraagt zich af of het de moeite waard is te hopen op een toekomst als er geen toekomst is.&#8217; Heel wat passages zijn overbodig uitgesponnen en kunnen worden beschouwd als een bijzonder lange aanloop naar het adembenemende slot.
Herman Brusselmans. Trager dan de snelheid. Prometheus, 236 p., € 17,95
*1/2
door Dries Muus
Hoofdpersoon Louis Tinner kwamen we eerder tegen in De man die werk vond. Daar was hij een nerveus, door angstaanvallen geteisterd wrak. Nu heeft-ie een rijke vrouw, voert hij het ene lulgesprek na het andere, en volgen we zijn krankzinnige associatieve gedachtestroom. Hij besluit dichter te worden. Natuurlijk gaat het allemaal nergens naartoe. Het genre: tragi-komische, plotloze roman, typisch Brusselmans, maar dan zonder de regelmatige schaterlach of de aanstekelijke treurigheid. In De man die werk vond werd Tinners aftakeling even dwingend als hilarisch beschreven. In Trager dan de snelheid is het een beetje als in een droom: omdat toch alles kan gebeuren, kijk je nergens van op. Tinners bizarre acties en beledigingen zijn zo willekeurig dat ze nauwelijks effect hebben. Je voelt de hele tijd dat Brusselmans je aan het lachen wil maken, maar daar geeft hij zelden aanleiding toe.
Andrej Longo. Tien. Van Gennep, 168 p., € 9,90
***
door Carolina Lo Galbo
Maak kennis met het leven in Napels. Met Papilú, die zo&#8217;n mooi vriendinnetje heeft dat het hem bijna fataal wordt. Met de criminele vader die zijn zoontje Diego tot zijn ontsteltenis hoort zeggen: &#8216;Ik wil net zo worden als jij.&#8217; Andrej Longo schetst in een paar pennenstreken tien levens in de bedompte Napolitaanse steegjes. Waar de Camorra de dienst uitmaakt en het dragen van een identificatieplaatje om je nek even vanzelfsprekend is als een spuitende junk in je portiek. Longo baseerde zijn verhalen op krantenknipsels en presenteert ze aan de hand van de tien geboden. Wat geforceerd, maar het geeft de verhalen over het katholieke Napels een extra, ironische, lading. &#8216;Gij zult geen onkuisheid doen&#8217; vertelt over een dertienjarig meisje dat zwanger is van haar vader. Uiteindelijk wijst ze hem de deur. Er is hoop, lijkt Longo tussen de regels door te willen zeggen. Al is het een glimp.
Jannie Regnerus. De ent. Contact, 188 p., € 16,95
**
door Marte Kaan
De ent, de debuutroman van beeldend kunstenaar en schrijver Jannie Regnerus, gaat over stilstand. Rixt groeit op in een landschap waar de rechtlijnigheid van het noordelijke landschap de aard van de bewoners verbeeldt, traag voorbij trekkende wolken onderstrepen het gebrek aan beweging in haar leven. Vanuit het slaapkamerraam zijn de populieren van het kerkhof te zien waar Rixts ouders al jaren contributie voor betalen. &#8216;Zolang de dood en zij belemmerd uitzicht op elkaar hebben, komt er van leven niets terecht.&#8217;
Met dit soort onderkoelde opmerkingen zet Regnerus Rixt neer als een eigenzinnig personage dat zich weet te ontworstelen aan haar versteende bestaan: ze gaat naar een kunstacademie honderden kilometers verderop.
De symboliek ligt er soms érg dik bovenop, maar dat is de schrijfster vergeven omdat haar beelden van originaliteit getuigen.
Andrew Porter. De theorie van licht en materie. De Bezige Bij, 223 p., € 18,90
**
door Hans van den Bergh
Met Andrew Porter (1972) zou er een nieuwe ster zijn verschenen aan het Amerikaanse firmament van korte verhalen-schrijvers. De theorie van licht en materie (vertaling Joop van Helmond) werd alweer vergeleken met werk van Raymond Carver en John Cheever. Maar dan is Porter onmiskenbaar het zwakkere broertje. Hij is het typische product van de Writers Workshop in Iowa: zijn tien verhalen beginnen telkens met een intrigerende openingszin; het dramatisch hoogtepunt wordt met bestudeerde nonchalance versluierd en de ontoereikendheid van liefdesrelaties staat steevast centraal. Het decor is de treurige middenklasse in riante buitenwijken. Een enkel gegeven springt eruit, zoals het titelverhaal waar Porter met behendig wisselende tijdsperspectieven de lezer weet in te spinnen.

Carolina Lo Galbo

Dries Muus

Kristien Hemmerechts

Marte Kaan

Aart van Zoest

Hans van den Bergh

David Duijnmayer

Fictie

Klaar met Nederland

Columns van de week

Teun van de Keuken en Amber Wiznitzer

De stemmen van Vrij Nederland

Gerelateerd