Nazmiye Oral. Zehra. De Bezige Bij, 207 p., € 16,90
**1/2
door Eva Gerrits
Roman
Zehra, het romandebuut van Nazmiye Oral, bekend van de Volkskrant en De gesluierde monologen, opent met een intens bedoelde terugblik van de verteller op haar eigen geboorte: &#8216;Ik herinner mij de dag waarop ik stierf. Het was de dag waarop ik besloot te leven,&#8217; inclusief details over haar pas bevallen moeder: &#8216;Van onderen kapot. Rauw vlees, rood vocht dat uit haar droop.&#8217; Later wordt het Turkse meisje Zehra, de &#8216;ik&#8217;, verstoten. Ze vindt onderdak bij Havva, een vrouw met een passend beroep voor dit wat onevenwichtige, duistere sprookje: een lijkenwasser met een zesde zintuig. Die herkent &#8216;iets ouds&#8217; in Zehra en wijdt haar in in de geheimen van haar beroep. Veel vrouwelijkheid, verlies en verdriet, weinig diepgang en nuance: Zehra is eerder sentimenteel dan aangrijpend. En een steviger redactieronde had er nog wel wat uitgehaald. Hoe zit dit bijvoorbeeld landschaptechnisch? &#8216;Ik kroop uit de grot [&#8230;] De grot lag halverwege een heuvel en na één stap hield de aarde op. Ik stond aan de rand van een ravijn.&#8217;
Tjark Kruiger. Spiegelpaleis. Compaan uitgevers, 452 p., € 19,90
***
door Marjolijn Pouw
Roman
Evenaart Spiegelpaleis Elsschots Lijmen? Kruiger verwijst er ostentatief naar, maar gaat verder dan zijn voorbeeld. Hij laat zijn Boorman geen illusies verkopen, maar laster. In opdracht van het grootkapitaal bedenkt deze witteboordencrimineel campagnes om de concurrentie te vloeren. &#8216;Het woord is een machtige heerser&#8217; zegt hij met zijn afgod, de Griekse retoricus Gorgias, een vijand van Plato. Bender is een ontwikkelde, goed opgevoede man. Winst laat hem koud, als hoger doel streeft hij de vernietiging van godsdienst na, wat alle middelen moet heiligen. Maar ook al weet Bender zich als een ware sofist onder de verantwoordelijkheid uit te draaien voor het onheil dat hij over zijn slachtoffers afroept, uiteindelijk raakt hij in zijn eigen drogredenen verstrikt. Een meesterwerk is dit vermakelijke debuut niet, Kruiger weet geen maat te houden. Hij pepert je zijn eruditie in en herhaalt aldoor de flauwste grappen. Zijn Laarmanspendant Casimir heeft bovendien een Bokitostoornis.
Het Gilgamesj-epos. Athenaeum, 150 p., € 19,95
****
door Aart van Zoest
Klassieker
&#8216;Tegenwoordig neemt men aan dat Gilgamesj geleefd heeft in de 27e eeuw v.Chr.&#8217; Aldus vertaler Theo de Feyter in zijn inleiding. Eerbiedwaardiger ouderdom hebben we onder de epische helden niet voorhanden. Een must dus voor eenieder die nog historisch besef heeft. Het verhaal over de tirannieke koning van Oeroek (in Irak) is opgetekend op twaalf kleitabletten van ongeveer 2500 v.Chr. Aandachtsgebied dus voor archeologen, taalgeleerden, vertalers. De Feyter heeft alle drie deze kwalificaties. Zijn grootste verdienste: zijn vertaling is lezersvriendelijk, soms zelfs een tikje hedendaags jolig. Ook geleerdheid erbij, dat kan niet missen, maar altijd blijven vertaling en verklaring dienstbaar aan lekenbegrip. We leren dat Gilgamesj samen met een dierbare vriend vreselijke monsters overwint. De goden beslissen dat de vriend daarna moet sterven. Gilgamesj wil onsterfelijk worden. Edoch, de goden en zijn angst voor de dood blijven de baas. Gilgamesj moet de weg van alle vlees gaan, maar zijn epos overleeft. Alles in wonderlijk mooie en intrigerende verzen, die zicht geven op oeroude denkwijzen en rituelen.
Cyrille Offermans. Dood van een leraar. Cossee, 313 p., € 19,90
***
door Marjolijn Pouw
Roman
Het pad van een leraar gaat niet over rozen: incompetente bestuurders, onbegrepen onderwijsvernieuwingen, ellebogende vakgroepvoorzitters, ziekmakende vergaderingen, ouderavonden, gebrek aan middelen en dan die pubers nog. Offermans schrijft met liefde over hen; ze zijn nog onaf. Zijn leraar is voor het vak geboren, maar verruilt het onderwijs na een jaar voor de uitgeversbranche. Niet vanwege de dood van een collega &#8211; een treurige, geïsoleerde man die geen orde kon houden &#8211; en de leraar in hem sterft niet af. Zijn pupillen gaf hij opdrachten &#8216;die hen als gelegenheidsdetectives diep in de syntactische en semantische finesses van een spannende tekst lokten.&#8217; Hij wilde &#8216;spoorzoekers&#8217; van ze maken: &#8216;precieze, gevoelige lezers, niet tevreden met vage praatjes, slappe verklaringen en van buiten geleerde frasen.&#8217; Want schrijven is &#8216;balanceren op de grens van weten en niet-weten.&#8217; Het boek heeft er het vrije, verkennende karakter van. Dat is ook de zwakte, bij alle opdrachten verdwijnt helaas de spanning.
Graham Swift. Was je maar hier. Bezige Bij, vertaling Paul van der Lecq, 383 p, € 19,90
**1/2
door Hans van den Bergh
Roman
Komt de boerenroman weer terug? In Nederland is daar Gerbrand Bakkers Boven is het stil, maar ook in Groot-Brittannië is de agrariër bezig met een literaire comeback. In Was je maar hier van Graham Swift staat het platteland in Devon centraal, maar niet als een van de actuele realiteit geïsoleerd milieu. Integendeel. De grimmige boeren zonder verbale gaven, op de rand van het failliet door de opeenvolgende koeienepidemieën (GKZ en MKZ), staan eerder symbool voor het verkommerde Britse wereldrijk. Het gaat om een bewuste analogie want &#8216;Tom&#8217; &#8211; de jongste zoon van de hoeve &#8211; gaat in het leger en komt om in de vruchteloze strijd rond Basra (Irak).
Swift is een begenadigd stilist, maar het tempo waarin de moeizame ontwikkelingen zich voltrekken ligt wel heel laag. Ook reageert de hoofdpersoon wat al te bot, passief en wereldvreemd op elke tegenslag.
Het verhaal blijft spannend dankzij een aantal onopgehelderde raadsels waar we echter aan het slot helaas mee blijven zitten. Wil de boerenroman ook voor de stadse boekenkoper aantrekkelijk blijven, dan moeten we kunnen rekenen op flitsender dialogen, intrigerender personages en meeslepender avonturen.
Matthijs Kleyn. Vita. Prometheus, 237 p., € 16,95
*1/2
door Marte Kaan
Roman
Wil een vrouw dood. De overeenkomsten met Kluuns bestseller dringen zich (te) sterk op: hippe grootstadjongen in een snelle wereld (televisie) worstelt met liefde en dood. Geen terminale kanker dit keer, maar een depressie met een sterke doodswens. De hoofdpersoon, dertiger Hylke, houdt tegen de klippen op van zijn door hevige stemmingswisselingen getergde liefje Vita en ontlaadt de spanning door hard te werken en uit te gaan. De apotheose is tragisch maar voorspelbaar. De stijl is als een kroegbabbel: onderhoudend, soms geestig, sympathiek. Daarom vergeef je de verteller veel en weet zijn lot, of eerder dat van de beklagenswaardige Vita, je te raken. Maar dat heeft meer te maken met de problematiek dan met de literaire kwaliteit.

Marte Kaan

Aart van Zoest

Hans van den Bergh

Marjolijn Pouw

Gerelateerd