Paul Theroux. The Lower River. Penguin Books, 336 p., € 18,-
***
door Kristien Hemmerechts
Roman
Paul Theroux&#8217; recentste roman The Lower River kan worden omschreven als een hedendaagse versie van Heart of Darkness, Joseph Conrads novelle over het donkere hart van Afrika, dat blanke mensen verzwelgt. Bron van alle kwaad is het geld van diezelfde blanke man. Conrad nam de handel in ivoor op de korrel, Theroux richt zijn pijlen op de hulporganisaties. Hij noemt ze consequent &#8216;het Agentschap&#8217; om hun anonimiteit en macht in de verf te zetten. Hoofdpersonage Hock kende het dorp in Malawi als een paradijselijke plek. Veertig jaar later is onschuld vernietigd door leugen en corruptie. Voor wie, zoals ik, veel in Afrika reist, is deze voorstelling schokkend en beperkt. Afrika is noch het paradijs, noch de hel. The Lower River is uiteraard fictie en Theroux is een ervaren verteller, maar ook in fictie wordt het misschien tijd om de clichés plaats te laten ruimen voor een genuanceerder, menselijker beeld.
Stefan Heym. Vijf dagen in juni. Van Gennep, vertaling Jaap Walvis, 396 p., € 19,90
***
door Aart van Zoest
Roman
In juni 1953 deed zich iets opzienbarends voor in Oost-Duitsland, de toenmalige Deutsche Demokratische Republik (DDR). Toen in een fabriek &#8216;normverhoging&#8217; werd verordonneerd, (wat betekende: meer werken voor hetzelfde geld, of anders gezegd: loonsverlaging), is er een staking uitgebroken. Staking in de natie van boeren en arbeiders? Dat mocht niet zijn, maar deed zich toch voor. Het was een zeer korte staking, want ze werd onmiddellijk neergeslagen door de Sovjetbezettingsmacht, met instemming van de communistische leiders van het land. Maar de volksopstand was een zaak van mensen: niet alleen van de met onrecht geconfronteerde fabrieksarbeiders, maar ook van idealisten die het tot partijbons hadden gebracht en vaak niet alleen met slechte bedoelingen waren behept, maar ook met gewetensconflicten. Heym geeft al die mensen in deze historische situatie met felle politieke en individuele problematiek op meesterlijke wijze vlees en bloed. De lezer krijgt helder zicht op een wirwar van overwegingen, twijfels, aanvechtingen van mensen, hoog en laag, in een treurig-armoedig land, met name in Oost-Berlijn. Heyms fictie bevat veel non-fictie: historische personen, plaatsen en gebeurtenissen. Het knapste is dat de schrijver, hoewel de afloop bekend is, zijn roman toch een authentieke spanning weet te geven.
Richard Ford. Canada. Bloomsbury, 418 p., € 12,99
***
door Kristien Hemmerechts
Roman
Wie van nostalgie houdt, vindt zijn gading in de nieuwe roman van Richard Ford. Hoofdpersonage Dell blikt terug op gebeurtenissen van een halve eeuw eerder: zijn ouders pleegden een bankoverval, zijn zus liep weg van huis, hij werd door een vriendin van zijn moeder naar Canada &#8216;ontvoerd&#8217; om aan het weeshuis te ontsnappen. Deel één reconstrueert het kluwen van feiten dat leidt tot de bankoverval; deel twee vertelt over Dells eerste maanden in Canada. Die zijn niet rooskleurig. Nochtans zal Dell er de rest van zijn leven slijten. &#8216;Canada was beter dan Amerika. Iedereen wist het behalve de Amerikanen. (…) Je kon normaal zijn in Canada.&#8217;
Ford schrijft met feilloos gevoel voor ritme en voor het veelzeggende detail. Deel één is ijzersterk; twee lijkt erbij gesleurd. Aan het slot geeft Ford de lezer wijze raad: je hebt een grotere kans op geluk als je op een goede manier met verlies omgaat. Wees niet cynisch.

Kristien Hemmerechts

Aart van Zoest

Gerelateerd