<div class="lead">
<p>Waarom is het eigenlijk zo erg als leraren een kind een jaartje extra in de kleuterklas houden? Kennelijk denk het ministerie van Onderwijs nog altijd dat kleuters volledig maakbaar zijn.</p>
</div>
<p>Niemand heeft het beter voor met onze kindertjes dan Sander Dekker. De staatssecretaris van Onderwijs maakt zich grote zorgen om kleuters die groep 2 overdoen omdat ze nog niet aan het echte werk in groep drie toe zijn. Op de drempel van wat vroeger de overstap van kleuterschool naar lagere school was, nu dus van groep 2 naar groep 3, wordt maar liefst 10 procent van de Sems en Julia’s terugverwezen om nog een jaartje door te kleuteren. Zonde van de tijd en het kind, vindt procesmanager Dekker, die zo’n ongeveer zesjarig halffabricaat het liefst binnen de standaardtermijn van acht jaar door de basisschool jast. Het is dan ook niet onbegrijpelijk dat sommigen binnen het onderwijs achter Dekkers noodkreet een verborgen bezuinigingsagenda vermoeden.</p>
<p>Maar kom, laten we Dekker niet meteen verketteren en de zaak eerst van zijn kant bekijken. Dekkers zorgen betreffen vooral, zoals dat in ambtelijke poëzie heet, &#8216;herfstkinderen&#8217;. Dat zijn jongens en meisjes die geboren zijn tussen 1 oktober en nieuwjaarsdag. Die hebben wel al ruim anderhalf jaar kleuterschool achter de rug, maar zijn rijkelijk jong voor de harde wereld van groep 3. Dus komen ze in een aantal gevallen nogmaals in groep 2 terecht, zodat ze, als ze in augustus van het jaar daarna wel doorstromen, juist relatief oud zijn. In de denkwereld van Dekker, zijn ministerie en de onderwijsinspectie riekt zulke – excuseer het jargon – &#8216;kleuterbouwverlenging&#8217; al gauw naar &#8216;blijven zitten&#8217; en daar is iedereen natuurlijk enorm tegen.</p>
<p>Uit onderzoek blijkt namelijk volgens het <a href="https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/rapporten/2016/09/12/doorstroom-van-kleuters/Handreiking_Doorstroom_Kleuters_-_Juni_2016_.pdf" target="_blank">rapport</a> <em>Doorstroom van kleuters</em> dat dit &#8216;zittenblijven&#8217; de leerling doorgaans geen permanent voordeel oplevert, en dat kleuters die groep twee overdoen het daarna wel beter doen, maar na verloop van tijd &#8216;vaak&#8217; toch weer een achterstand oplopen. 3 procent van hen blijft zelfs later nog eens zitten.</p>
<p>Hoe gek of zorgelijk is dat eigenlijk? De bedoeling van zittenblijven, om even mee te gaan in de terminologie van Dekker, is toch om een kind de kans te geven een hopeloos geworden achterstand te neutraliseren, niet om hem of haar een permanente voorsprong te geven? Het gaat toch juist om tijdelijk &#8216;beter doen&#8217; en daarna gewoon meedraaien? Dat dat laatste lang niet altijd goed blijft gaan, is ook niet gek, want de groep &#8216;zittenblijvers&#8217; omvat niet alleen de wat speelsere net-even-wat-langer-kleinblijvertjes, maar ook bijna alle kinderen met vertraging door allerlei serieuze problemen. Dat die op de lange termijn doorgaans niet met alleen maar een jaartje respijt geholpen zijn, spreekt vanzelf. Overigens is volgens het rapport de fractie die later nogmaals – maar dan dus echt – blijft zitten niet groter dan drie op de duizend leerlingen. Dat is, om een idee te geven, even zeldzaam als eeneiige tweelingen.</p>
<p><q class="pull-right">Ook Dekkers rapport gewaagt weer onverdroten van &#8216;ambitieuze doelstellingen&#8217; – voor kleuters!</q></p>
<h5>Maakbare kleuters</h5>
<p>Wat echt de rillingen over de rug doet lopen, is dat op het Ministerie nog altijd de overtuiging heerst dat kleine kinderen compleet maakbaar zijn, alsof het <a href="http://cogprints.org/1148/1/chomsky.htm" target="_blank">allang overleden behaviorisme</a> van de in 1959 al door Noam Chomsky afgeserveerde Burrhus Skinner nog regeert. Alles draait om efficiënte leerwegen en het voorkomen dat kinderen dingen &#8216;twee keer doen&#8217;. Geheel tegen de oorspronkelijke bedoeling in, erkent ook het ministerie, is juist daardoor groep 2 inmiddels danig &#8216;verschoolst&#8217;. Maar ook Dekkers rapport gewaagt weer onverdroten van &#8216;ambitieuze doelstellingen&#8217; – voor kleuters!</p>
<p>Anno 2016 lijkt tot Den Haag nog altijd niets doorgedrongen van de fundamentele verschuiving van biologische ontwikkeling naar culturele overdracht die plaats heeft in de loop van de groei van een kind. Lesprogramma’s en protocollen zijn allemaal tot je dienst vanaf een jaar zes. Niet voor niets is dat overal ter wereld grosso modo de leeftijd waarop het &#8216;echte&#8217; lesgeven begint. Maar kleine kinderen doen daar domweg niet aan. Wel werken ze zich, zoals elke jonge ouder weet, onstuitbaar van hondsvroeg in de ochtend tot gekmakend laat in de avond het schompes om allerlei essentiële vaardigheden onder de knie te krijgen. Dat is wat wij volwassenen &#8216;spelen&#8217; noemen.</p>
<p>Tot die vaardigheden behoort taal evengoed als bijvoorbeeld lopen. Het ene kind komt wat vlotter op de been dan het andere, maar lopen leren ze allemaal, zonder dat je daar als ouders of buitenwereld veel invloed op hebt. Met taal, het meest fundamentele onderwerp op school, is het precies zo. Net zoals er kinderen zijn die tot schrik van hun ouders met 18 maanden nog niet lopen, om dan ineens op te staan en de kamer door te wandelen of ze nooit anders gedaan hebben, bestaan er kinderen die eindeloos vrijwel geen woord uitbrengen, om dan ineens te gaan praten als Brugman, waaruit blijkt dat ze al die angstige maanden lang wel degelijk gewoon hun taalvermogen ontwikkelden. Die ontwikkeling verloopt volgens een vast programma – eerst losse woorden, dan tweewoordszinnetjes, op zeker moment komen de voornaamwoorden, en zo voort tot ze zo rond hun zesde à zevende zelfs lijdende zinnen kunnen maken en begrijpen.</p>
<h5>Startpakket</h5>
<p>Dat is allemaal biologie waar geen ouder of school iets aan kan veranderen. Zo lang kleintjes maar een enigszins behoorlijk taalaanbod krijgen, leren peuters en kleuters vanzelf de structuur en grammatica van niet één, maar zo nodig zelfs twee of drie talen. Wat je daar als ouder of school aan kunt toevoegen is vooral veel met het kind kletsen. Dat is echt belangrijk, want behalve de grammatica moet zo’n hummel zich ook nog per taal een startpakket van zo’n tienduizend woorden eigen maken. Ook daar zijn ze biologisch op voorbereid – er zijn periodes dat ze wel veertig of vijftig woorden per dag oppikken – maar ze moeten ze natuurlijk wel een keer horen.</p>
<p>Voor kinderen uit geïsoleerde, taalzwakke gezinnen kan de kleuterschool op dat punt een dijk van een verschil maken. Maar voor de rest kun je peuters en kleuters maar het beste een rijke omgeving bieden met volwassenen die uitstekend Nederlands spreken, en verder hun gang laten gaan. Ze hebben hun handen vol aan hun eigen, biologische lesprogramma’s, die spelenderwijs werken en zich toch niet laten opjagen of omgooien. Dus als een ervaren kleuterjuf denkt &#8216;laat Thomas maar een jaar doorkleuteren&#8217;, vertrouw ik haar eerder dan Dekker met zijn rapport.</p>


Gerelateerd