<p class="p1"><em>Datum: 26 mei 2016</em><br />
<em> Zaak: Heremietuil</em><br />
<em> Parketnummer: 09/837304-15</em><br />
<em> Verdachte: G. Wilders</em></p>
<p class="p1">De officiële naam van de zaak luidt: Heremietuil. Zo staat het vermeld wanneer het OM zijn korte statement deelt met de aanwezigen in de zaal. Het geprinte document meldt ‘Openbaar Ministerie’, witte letters op een zwarte balk, in het serieuze lettertype dat ook voor de misdaadserie <i>NCIS </i>wordt gebruikt.</p>
<p class="p2">Zaaknamen worden willekeurig gekozen door een computer. Van inhoudelijk verwantschap is dus geen sprake. Toch reageert een twitteraar op <i>Telegraaf</i>-verslaggever <a href="https://twitter.com/saskiabelleman">@SaskiaBelleman</a> dat het een code moet zijn. De vlinder met schutkleurige vleugels leeft namelijk in afzondering, ‘net als Wilders’.</p>
<h5>Mulisch, Eichmann, Wilders</h5>
<p class="p2">Mij doen de identiek gespiegelde vleugels van de vlinder denken aan de truc die Mulisch met een foto van Adolf Eichmann uithaalde. Mulisch zette een spiegel midden in het gezicht van Eichmann. Eerst blokkeerde de spiegel de rechterkant en bestond het hele hoofd uit de linkerwang, het linkeroog, de linkerzijde van de mond, het linkeroor, de linkerwenkbrauw en het linkerneusgat. De linkerkant twee keer gaf Eichmann een vriendelijk gezicht. Daarna blokkeerde Mulisch de linkerkant van het gezicht en vormde de rechterzijde het hele hoofd. Het spiegelen van de rechterkant maakt van Eichmann een onooglijk, bijna mismaakt mannetje. Met hangende oogleden, puntige oren en diepe groeven in het gezicht. Een gezicht als identieke vlindervleugels.</p>
<p class="p2">Ik volg Mulisch’ methode en print het hoofd van Wilders uit op A4-formaat. Met een vierkant spiegeltje breek ik zijn gezicht op. Als ik zijn rechterzijde spiegel en de linkerkant blokkeer, lijkt Wilders’ hoofd op de rug van een rog. De omlijning van zijn hoofd verdwijnt. Hij wordt een uitgespreid, zalmblank beest. Zijn oogleden lopen schuin af. Geen scherpe, wel een gestage hoek, als het dak van een bungalowhuis. De buitenste punten van zijn wenkbrauwen lopen in dezelfde hoek af, parallel aan de rimpels onder zijn ogen, terwijl zijn mondhoeken omhoogkomen alsof er in zijn wang een elastiekje zit dat bij de oren wordt strakgetrokken.</p>
<blockquote><p>Wilders’ wenkbrauwen staan vol verbazing, als omgekeerde en gespiegelde Nike-logootjes.</p></blockquote>
<p class="p2">Wanneer ik zijn linkerzijde verdubbel, verdwijnt het egale gezicht. De huid rond zijn ogen kreukelt en over zijn voorhoofd lopen diepe lijnen. Alles is bol: de wangen, de neus, de lippen, zijn kin. Een donkere schaduw kleurt de ruimte tussen neus en bovenlip. Zijn wenkbrauwen staan vol verbazing, als omgekeerde en gespiegelde Nike-logootjes. Het hangende ooglid is verdwenen, zijn blik is wakker en zijn donkergroene ogen schitteren amandelvormig. De suffe vriendelijkheid van zijn rechterzijde is ingeruild voor een maniakaal enthousiasme.</p>
<p class="p2">Maar waarom zocht Mulisch het kwaad in het gezicht van Eichmann? Waarom zou de waarheid – goed of kwaad – überhaupt daar te zien zijn? Waarom niet in de navel, ellebogen of handen?</p>
<h5>Heeft Wilders een bovengemiddeld grote mond?</h5>
<p class="p2">Het schijnt dat onze hersenen de handen als belangrijk focuspunt ervaren. In het brein is de somatosensorische cortex betrokken bij tast, temperatuur en pijn. Om enigszins helder te krijgen hoe de cortex verbonden is aan die delen van ons lijf die wel zichtbaar zijn – de ledematen –, hebben neurologen een kaart gemaakt waarbij de ledematen uitgetekend zijn op die plek in het brein waar de ervaring en motoriek van dat lidmaat tot stand komt.</p>
<p class="p2">De tekening toont de doorsnede van een brein, rondom zijn benen, vingers, monden getekend, alsof de ledematen de schedel vormen. De vingertoppen zijn groter uitgetekend dan de armen, omdat vingertoppen voortdurend tasten en voelen. Wie braille leest, heeft nog grotere vingertoppen. Oefening baart actieve neuronen. Als Wilders graag iets tussen zijn lippen steekt – een pen, een vingernagel –, zou zijn mond in zijn brein dan ook groter zijn dan gemiddeld? Zou een figuurlijk grote mond in de cortex terug te vinden zijn?</p>
<p class="p2">De Amerikaanse neurochirurg Wilder Penfield (1891-1976) gebruikte deze ‘homunculus’-tekeningen om een pop te ontwerpen die de verhoudingen in het brein concreet verbeeldt. Hij toonde hoe ons lichaam eruit zou zien als de boel uitgroeide zoals het lijf in het brein wordt ‘ervaren’. Dit leidde tot een sculptuur waarbij de mond en vooral de handen enorm zijn, terwijl bijvoorbeeld de benen en torso klein afsteken.</p>
<p class="p2">Wilder – chirurg Penfield heeft in deze context zo’n toepasselijke voornaam dat ik het niet laten kan om hem amicaal aan te duiden – maakte als een van de eerste neurologen een onderscheid tussen de sensorische hersenschors en de motorische hersenschors en creëerde twee modellen. Het motormodel verbeeldt de ruimte die de ledematen in je hoofd innemen wanneer je deze beweegt en aanstuurt, het sensormodel toont de verhoudingen van de ledematen wanneer deze worden aangeraakt.</p>
<blockquote><p>Misschien vinden politici mensen die vanwege hun (geloofs)overtuiging geen handen wensen te schudden angstaanjagend omdat zij geen wereldse bevestiging behoeven.</p></blockquote>
<p class="p2">Er is dus een verschil in aanraken en aangeraakt worden. Het sensormodel heeft al behoorlijk grote handen, heuse joekels, maar bij het motormodel zijn ze echt enorm, monsterlijk haast. Bij het sensormodel is de onderlip groot en hangt de tong een beetje naar buiten, bij het motormodel is de mond wijd opengesperd en ligt de tong languit in de onderkaak. Wie zoent en gezoend wordt, mengt de twee modellen. Wie beleefd bedoelde handen schudt, mengt de twee modellen.</p>
<p class="p2">Misschien kus en schud je vooral om zeker te weten dat je allebei iets voelt, tegelijkertijd. Wie zich van zulke omgangsvormen onthoudt en de wederkerigheid verstoort, geeft eigenlijk aan geen wereldse bevestiging te behoeven. Misschien is dat wat Mark Rutte en andere politici zo angstaanjagend vinden aan mensen die vanwege hun (geloofs)overtuiging geen handen wensen te schudden: ‘In Nederland is het namelijk normaal dat je elkaar de hand schudt en gelijk behandelt.’</p>
<h5>Heuse knoeperds</h5>
<p class="p2">Wilders zelf had overigens bijzonder grote handen, heuse knoeperds. Zo is althans te zien op een foto uit zijn studentenjaren. Hij houdt met één hand een leren bal vast. Om zijn flinke, brede pink wringt een zegelring (een erfstuk van een kleiner familielid?). Hij staat op een sportveld. Achter hem zijn lege tribunes te zien.</p>
<div class="content-full-width">
<div class="overflow-hidden pt-3"><div class="contentpanel"><img class="contentpanel__image"
                                            height="1024"
                                            width="1005"
                                            src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/Enz.-2e-proef-1.jpg"
                                            alt="Enz."
                                    /><div class="contentpanel__content"><p><img decoding="async" class="size-image_1280 wp-image-390610" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/Enz.-2e-proef-11-1280x1209.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/Enz.-2e-proef-11-320x302.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/Enz.-2e-proef-11-640x605.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/Enz.-2e-proef-11-1280x1209.jpg 1280w" alt="Enz." width="1280" height="1209" /></p>
<p><img decoding="async" class="size-image_1280 wp-image-390607" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/Enz.-2e-proef-12-1280x784.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/Enz.-2e-proef-12-320x196.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/Enz.-2e-proef-12-640x392.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/05/Enz.-2e-proef-12-1280x784.jpg 1280w" alt="Enz." width="1280" height="784" /></p>
</div><div class="contentpanel__toggle pulse"><div class="plus"></div></div></div></div><div class="figcaption gallery-title"></div>
</div>
<p>&nbsp;</p>
<p class="p2">De neuroloog noemde zijn poppen ‘groteske wezens’. Zijn modellen hebben altijd een witte huidskleur. Zijn modellen zijn altijd mannetjes. Grappig genoeg is de piemel bij het motorische model zo goed als afwezig. De versie die in het Natural History Museum in Londen tentoongesteld staat is op een rotsblok geplaatst, alsof de 3d homunculus een soort romantische oerman is en niet een moderne verbeelding van theoretische kennis. Wilder creëerde een fantasiewereld voor de groteske wezens, ‘The Land of If ’ (‘Het land van als’). Zijn modellen hoefden nergens te wonen – ze belandden in het museum –, maar de neuroloog had een context nodig om de poppen tot leven te wekken. Het land van als werd niet verder uitgewerkt, maar het bestaat omdat het bedacht is.</p>
<blockquote><p>Ik vind een foto van Geert waarop hij een klein blond meisje kust. Ze lijken elkaar op de mond te kussen.</p></blockquote>
<p class="p2">Voor het bestuderen van Geert Wilders’ handen moet ik veel verschillende plaatjes bekijken waarin zijn handen vooral toevallig aanwezig lijken. Hij heeft geen pianovingers. Zijn handen lijken een klein beetje op die van zijn advocaat: breed bij de basis. Hij draagt geen ringen. Zijn wijsvinger lijkt langer dan zijn ringvinger, of zijn vingers zijn even lang. Ik kan het niet goed zien, want er zijn weinig foto’s waarop de wijs- en ringvinger even recht in beeld zijn. Meestal staat hij alleen met geheven wijsvinger op de foto.</p>
<p class="p2"><i>Oh my</i>. Ik vind een foto van Geert waarop hij een klein blond meisje kust. Ze lijken elkaar op de mond te kussen. Het blonde meisje draagt een jasje met paarse bloemen. Om haar nek zit een roze sjaaltje en haar twee staartjes zijn vastgezet met roze elastiekjes, onder haar oksel klemt ze een lichtroze knuffelbeest. Achter al haar roze is het blauw van een overhemd te zien, de stof strak gespannen over het harde vest van een beveiliger.</p>
<h5>Nooit een klein stukje gezicht</h5>
<p class="p2">De foto staat op <a href="https://www.turks.nl/">Turks.nl</a> en wordt weinig verrassend gebruikt om Wilders als pedofiel weg te zetten. Ik kijk niet naar het meisje, ik kijk naar Wilders die kust. Zijn getuite lippen. Ik zie Wilders bijna dagelijks; in de krant, online, op televisie. Soms zie ik hem van redelijk dichtbij gefilmd of gefotografeerd, maar het betreft dan altijd nog een portret. Als zijn lijf er niet op staat, is zijn gezicht in z’n geheel te zien. Nooit zie ik slechts een heel klein stukje van zijn gezicht. Nooit alleen een rimpel, een plooi, een haar.</p>
<p class="p2">Nu Wilders met getuite lippen op de foto staat, trekt dat detail de aandacht. Het detail is duidelijk gesitueerd, maar wanneer je inzoomt en je focust, kan het detail loskomen van zijn context en kunnen er nieuwe betekenissen ontstaan.</p>
<blockquote><p>Een gefragmenteerde kijk op de werkelijkheid leidt vaak tot een veel werkelijker perspectief.</p></blockquote>
<p class="p2">Details zijn niet alleen intiem, ze kunnen een kantelend effect hebben in een discussie. Neem het debat rondom Zwarte Piet. In plaats van vast te lopen in een welles-nietes over het racistische karakter van Zwarte Piet, kun je de-escalerend in gesprek gaan over de verschillende, losse elementen van de figuur Zwarte Piet. Je kunt gemakkelijker los over de pruik, de lippenstift of de oorbellen discussiëren dan over het geheel. Wat impliceert d e lippenstift? Zou een andere pruik met stijl paars haar ook kunnen?</p>
<p class="p2">Deze vorm van de-escalatie klinkt misschien oneigenlijk of als afleiding van waar het werkelijk over gaat. Maar dat is niet per se zo. Dit uit elkaar halen, dit ontkluwen, toont juist hoe alle elementen met elkaar verweven zijn, wat elk deeltje zelf en in het geheel betekent. Deze gefragmenteerde kijk op de werkelijkheid leidt vaak tot een veel werkelijker perspectief. Geen enkel label is immers definitief. Gestifte lippen alleen betekenen niets. Oorbellen alleen betekenen niets. Het zijn de combinaties die betekenis genereren.</p>
<p class="p2">Een tijdje geleden bezocht ik mijn oom en tante in Groningen. Ik zie hen zelden, maar ken hen al zolang ik leef. Meestal tref ik ze op familiebijeenkomsten, meestal in saaie bungalowparken. Nu zag ik hen in hun eigen stad, in een café waar ze samen graag kwamen. Er viel licht binnen door het hoge raam van de brasserie, de zon scheen op het gezicht van mijn tante. Ineens zag ik dat ze stralende ogen had. Haar huid leek zacht en haar lippen roze. Ik dacht: wat is ze mooi. Aantrekkelijk haast. Om nieuwe betekenissen te creëren is knip- en-plakwerk noodzakelijk. Maar wel het soort knip- en plakwerk dat niet alleen je eigen waarheid bevestigt.</p>
<p class="p2">Ik google ‘Geert Wilders kussen’. Helaas vind ik alleen een cartoon waarop Wilders met Poetin zoent.</p>
<div class="info-box">
<p><em>Enz. </em>van <a href="https://www.vn.nl/auteur/simone-van-saarloos/">Simon(e) van Saarloos</a> wordt uitgegeven door Atlas Contact en <a href="http://www.atlascontact.nl/boek/enz/">komt 14 mei uit.</a></p>
</div>
