<div class="lead">
Was Breitner nou zo gefascineerd door zijn model Geesje Kwak? Nah, ze was vooral perfect om op te oefenen.
</div>
Breitner interesseerde zich geen klap voor Geesje Kwak. Althans, niet in de serie schilderijen, schetsen en foto’s waarvoor zij model stond. Die indruk geeft de kleine, maar fijne en serene presentatie in het Rijksmuseum, met onder andere dertien geschilderde versies van Breitners Meisje in kimono.
Akkoord, de zestienjarige hoedennaaister Geesje Kwak zag eruit als de onschuld zelf, Breitner zal daarvoor zijn gevallen toen zij hem opviel op straat. Juist haar even ongerepte als onopvallende gelaat was geschikt als perfect vehikel voor zijn schilderkunst. Zoals de non-descripte schoonheid van de modellen die nu op de catwalk lopen de aandacht niet afleidt van de kleren die ze dragen.
En Breitner zal haar ongetwijfeld bescheiden honorarium in vergelijking met dat van professionele schildersmodellen aantrekkelijk hebben gevonden – ondanks zijn succes klaagde hij voortdurend krap bij kas te zitten. Dat Geesje met haar zus naar Zuid-Afrika zou vertrekken en daar op 22-jarige leeftijd aan tuberculose zou overlijden, kon hij natuurlijk niet weten. Die biografie doet ons hart sneller kloppen en voedt de reputatie van de serie schilderijen van zijn ‘japansche vrouwtje’. Zoals haar tot de verbeelding sprekende achternaam dat doet. Maar met de werken zelf heeft die romantiek niets te maken.
Voor een peintre du peuple, een schilder van het volk, zoals Breitner zichzelf afficheerde, legt hij opmerkelijk weinig mededogen voor zijn onderwerp aan de dag. Voor empathie en compassie moet je in het Van Gogh Museum zijn, waar een tentoonstelling over prostitutie is te zien. Daar blinkt vooral de schilderende aristocraat Toulouse-Lautrec uit in empathie voor de onderklasse in de samenleving.
Breitner zoemt niet in op de zielenroerselen van Geesje Kwak, hij presenteert haar ook niet als zijn muze. Hij bekommert zich in de eerste plaats om schilderkunstige problemen. Om het palet, Breitner was een colorist, om de geometrische patronen op de Perzische tapijten, die zo mooi contrasteren met de bloemenmotieven van de kimono’s, om de compositie, de toets, de ruimte. Het onderwerp van deze serie is een broeierige, exotische sfeer, verpakt als een droom met Geesje die in haar witte of rode kimono soms als een wolk in het beeld zweeft.
<div class="info-box">
Breitner: Meisje in kimono. In Rijksmuseum tot en met 22 mei 
Lichte zeden. Prostitutie in de Franse kunst, 1850-1910. In Van Gogh Museum tot en met 19 juni.
</div>

Jhim Lamoree

Gerelateerd