Hulp nodig? Regel het zelf maar

Wonder- of bezuinigingsmiddel: de meningen lopen uiteen over de Eigen Kracht-conferenties, waarbij hulp eerst in eigen kring wordt georganiseerd. ‘De veerkracht van mensen blijkt enorm.’

Er is koffie, de stoelen staan in een kring. In het buurtcentrum aan de rand van Diemen zijn familie, vrienden, buren en haar mental coach Hans uitgenodigd. Roxana is nerveus. Ze hoopt maar dat iedereen komt, het is tenslotte wel hun vrije zaterdag. Liever zou ze hen niet lastigvallen, maar ze moet wel, zegt ze. ‘Alleen red ik het ook niet meer.’

Multiproblematiek, heet een verhaal als dat van Roxana in hulpverlenersland. Ze is 41, werkeloos zelfstandige en woont met haar twee jongste kinderen in een flat in de buurt. Een andere zoon woont bij haar ex-man, met de oudste heeft ze geen contact. Haar baan raakte ze kwijt toen ze na drie auto-ongelukken een whiplash kreeg. Ze begon voor zichzelf als ‘coach en counselor’ maar de schulden stapelden zich op. Bovendien lijdt ze aan wekedelenreuma, bij vocht en kou verstijven haar spieren. ’s Winters ligt ze soms dagenlang in bed.

En daar ging het mis, vorig jaar. Er waren dagen dat ze er niet in slaagde haar kinderen naar school te brengen. Hun afwezigheid werd gemeld aan de leerplichtambtenaar en zo belandde Roxana in het lokaal gezinsoverleg van de gemeente. Ze kon meedoen aan een schuldhulpverleningsprogramma en kreeg van het maatschappelijk werk een ‘assertiviteitscursus’. Maar daarmee is ze er nog niet. Met het oog op haar pijnklachten vroeg ze bij ‘de instanties’ om huishoudelijke hulp en kinderopvang. Daarop kwam nog geen antwoord. En zoals de gezinscoach later die ochtend uitlegt, als alle genodigden in de kring zitten: ‘Tegenwoordig moeten we eerst de hulp in het netwerk mobiliseren. De regering en de gemeente willen dat jullie het op eigen kracht doen.’

Liever ‘samenredzaamheid’

Eigen kracht: het begrip duikt op in tal van zaaltjes, raadszalen, overheidsdiensten en beleidsstukken. Bij het aantreden van zijn vorige kabinet kondigde premier Mark Rutte al aan dat hij de geluksmachine ging uitzetten, de overheid kon niet meer overal voor opdraaien. Leve de zelfredzaamheid, burgers in de penarie moesten vóór alles op hun eigen kracht worden aangesproken. Bij de PvdA klinkt inmiddels eenzelfde pleidooi – al spreken ze daar liever van ‘samenredzaamheid’ en ‘sociale veerkracht’. Vicepremier Lodewijk Asscher was in zijn tijd als wethouder Jeugdzaken in Amsterdam groot voorstander van zogeheten ‘Eigen Kracht-conferenties’: bijeenkomsten zoals die in Diemen, waar met familie en vrienden een plan wordt gemaakt om hulp in eigen kring te organiseren. Op zijn instigatie vindt bij jeugdzaken in Amsterdam tegenwoordig bij voorkeur eerst een Eigen Kracht-conferentie plaats, voordat er zwaardere zorg aan te pas komt.

De conferenties worden in het hele land georganiseerd door coördinatoren van de Eigen Kracht Centrale. Dat doen ze in opdracht van onder meer gemeenten, provincies of jeugdzorginstellingen. Sinds de oprichting in 2001 zette de stichting zo’n 7000 bijeenkomsten op touw. Tussen januari 2011 en afgelopen augustus steeg het aantal met liefst veertig procent, met dank aan de opmars van het Eigen Kracht-denken bij de overheid.

Surinaamse cateraar

In het Diemense buurtcentrum heeft Mirjam Herben, Eigen Kracht-coördinator van dienst, de vaste opzet van zo’n conferentie voor alle aanwezigen op een grote flipover gezet. Eerst is er het informatieve deel, waarin hoofdpersoon Roxana met hulp van de maatschappelijk werkster en de gezinscoach uitlegt waar ze precies ondersteuning nodig heeft. Herben schrijft de belangrijkste vragen op een groot papier: ‘Hoe komen de kinderen buiten als moeder ziek in bed ligt?’ ‘Hoe komt Roxana bij zorg of hulpverlening als ze niet meer kan rijden?’ en ‘Schulden: creatieve oplossingen’. Na de lunch zal het gesloten deel van de conferentie volgen: de hulpverleners vertrekken, Eigen Kracht-coördinator Herben wacht zo lang in het lokaal van de peuterspeelzaal. Het plan van aanpak moet namelijk echt vanuit het netwerk komen, zo luidt de filosofie van de Eigen Kracht Centrale. Maar bovenal blijft de regie over wat er gebeuren moet in handen van de deelnemers aan de conferentie. Zij kunnen de hulpverleners een rol in het plan geven, maar alleen op punten waar ze dat zelf noodzakelijk vinden. Tot slot van de bijeenkomst zal de Eigen Kracht-coördinator het plan met de opstellers doorlopen op onduidelijkheden. ‘Ik bel over een maand nog een keertje,’ zegt Herben, ‘daarna is het verder aan jullie.’

Ook dat is essentieel in het gedachtengoed van de centrale: de coördinatoren bemoeien zich niet met de inhoud of uitvoering van het plan. Het zijn geen professionele hulpverleners, maar burgers die na een korte training tegen vergoeding een aantal conferenties per jaar organiseren. In overleg met de hoofdpersoon brengen zij een netwerk bij elkaar. Dat kan nog een hele klus zijn, zegt Herben, terwijl de rest van het gezelschap zich op de lunch van de Surinaamse cateraar stort. Eerder regelde ze een conferentie voor een psychiatrische patiënt die per dag met een andere gastenlijst kwam. Bij het op touw zetten van zo’n bijeenkomst is het de kunst steeds ‘open vragen’ te blijven stellen, zegt Herben, zelf documentairemaakster. ‘Hulpverleners hebben vanuit hun vakkennis de neiging om voor iemand anders in te vullen wat goed is. Ik heb die kennis niet en richt me volledig op de behoefte van de hoofdpersoon. Je legt de verantwoordelijkheid steeds terug: wat heb je zelf nodig, wat werkt voor jou?’

Loket

Om misverstanden te voorkomen: ze zijn bij de Eigen Kracht Centrale niet ‘anti-hulpverlening’, benadrukt bestuursvoorzitter Fiet van Beek. Wel proberen ze in de twaalf jaar dat de centrale nu bestaat een ‘totaal andere manier van denken’ onder hulpverleners en beleidsmakers op gang te brengen. Van Beek, wollen vest, degelijk brilmontuur, ontvangt in het hoofdkantoor van de centrale, gevestigd op de bovenste twee verdiepingen van een voormalig weeshuis in Zwolle.

De afgelopen decennia is de jeugdzorg verworden tot een veel te complexe industrie die vooral probeert haar eigen aanbod te slijten, vinden ze bij de centrale. ‘In onze individuele samenleving wordt iedereen geacht voor zichzelf te zorgen,’ zegt Van Beek. ‘Zodra dat niet lukt, wacht een loket. We zijn veel te veel in de reflex van de verzorgingsstaat geschoten.’ Waarmee ze nogmaals niet wil beweren dat hulpverlening overbodig is. ‘Wij zeggen alleen: draai de volgorde om. Laat al die professionals in eerste instantie een stap terugdoen. Mogen mensen alsjeblieft zelf bepalen of ze van hun diensten gebruik maken, of dat ze het toch liever in eigen kring regelen?’

Kinderen van Maori

De conferenties zijn geïnspireerd op Family Group Conferences, een alternatieve aanpak voor jeugdzorg die overwaaide uit Nieuw-Zeeland. Het is eind oktober als grondlegger Mike Doolan in Amsterdam is voor een congres van de centrale. De afgelopen jaren sprak hij talloze Nederlandse hulpverleners en ambtenaren toe, in die kringen wordt over hem gefluisterd als ‘de Eigen Kracht-goeroe’. In de lobby van zijn hotel verschijnt een op het oog bedeesde zestiger, een exemplaar van Pride and Prejudice van Jane Austen onder de arm. Hij is nu eenmaal geïntrigeerd door ingewikkelde familieverhoudingen, glimlacht Doolan. Als jongerenwerker in Nieuw-Zeeland zag hij hoe kinderen van Maori in groten getale in tehuizen belandden. Velen kwamen uit gezinnen die uit armoede naar de stad waren getrokken, traditionele familieverbanden raakten verstoord. Op zeker moment zaten de jeugdzorginstellingen voor zeventig procent vol met Maori-kinderen.

Van oudsher regelden Maori hun zaken zelf, bij problemen zaten ze net zo lang in een kring tot er een oplossing was. Doolan bedacht dat dit oeroude model wel eens uitkomst kon bieden voor de jeugdhulpverlening. Om de Maori geen uitzonderingspositie te geven, werd in de wet vastgelegd dat iedere Nieuw-Zeelander die in aanraking komt met jeugdzorg het recht heeft eerst zelf een plan te maken. De weerstand onder hulpverleners was groot, maar al snel bleek dat het systeem functioneerde, zegt Doolan. ‘Toen we met de conferenties begonnen waren er zevenentwintig jeugdzorgtehuizen, drie jaar later nog vier. Voor de meeste kinderen was in het eigen netwerk een oplossing gevonden.’

Op verzoek van de Eigen Kracht Centrale is het nodige onderzoek gedaan naar de werking van de conferenties. In 2011 zette een onderzoeksbureau de belangrijkste bevindingen op een rij. ‘Van alle afspraken die tijdens een conferentie worden gemaakt, wordt ongeveer tachtig procent door familie en netwerk zelf uitgevoerd. Bij iets minder dan twintig procent is hulp of steun nodig van professionals,’ schrijven ze. En: ‘De Eigen Kracht-conferentie presteert op zijn minst zo goed als de reguliere jeugdbeschermingspraktijk, ook op de langere termijn.’

Uit een onderzoek onder honderd Eigen Kracht-conferenties die de centrale organiseerde in opdracht van het Amsterdamse Bureau Jeugdzorg blijkt bovendien dat het aantal ondertoezichtstellingen terugloopt. In vierentwintig van de onderzochte gevallen dreigde zo’n juridische maatregel. In tweeëntwintig gevallen was de ondertoezichtstelling na de conferentie niet meer nodig, omdat familie en vrienden een alternatief plan bedachten. Overigens moet Bureau Jeugdzorg het plan in zo’n geval wel goedkeuren, benadrukt Van Beek, omdat de veiligheid van het kind in het geding is. ‘Het mooie is: dat gebeurt in zevenennegentig procent van de gevallen.’

Met zulke klinkende cijfers begrijpt ze dat mensen ‘nogal eens denken dat die centrale de boel wat oppimpt.’ Nonsens, volgens de voorzitter. ‘Als voormalig onderzoeker in de jeugdzorg bekijk ik die studies heel kritisch. Het ongeloof is nu eenmaal groot, vastgeroest als we zijn in ons beeld over disfunctionerende gezinnen. Die kunnen toch helemaal niets zelf? Pas als er een professional de leiding neemt, haalt iedereen opgelucht adem. Nou, de veerkracht van mensen blijkt enorm.’

De wens van Amanda

Veerkracht, samenredzaamheid: met dat soort dure woorden heeft ze weinig op. Ze doet gewoon wat ze kan. ‘Mieke’ is midden vijftig, ze wil liever niet met haar echte naam in de krant. In haar rijtjeshuis in een klein dorp in het oosten van Nederland wonen inmiddels twee kleindochters. Eentje van vijf, en afgelopen zomer trok ook puber ‘Amanda’ bij hen in. Miekes dochters, de moeders van de kinderen, zijn allebei ‘hartstikke borderline’, verzucht ze. ‘Maar de moeder van Amanda is ook nog zwakbegaafd en wil het zelf niet weten.’

Sinds Amanda’s geboorte is het tobben, vertelt Mieke, terwijl haar kleindochter met vriend (‘die is nu ook kind aan huis’) in de keuken de afwas doet. ‘Als haar moeder weer eens ruzie schopte, zette ze Amanda in als onderhandelingswaar. Hoe vaak ik niet halsoverkop van vakantie ben teruggekomen omdat ze dreigde haar op het politiebureau te dumpen.’ Na veel trammelant kreeg jeugdzorg de voogdij over het meisje, ze kwam terecht in een pleeggezin. Daar liep ze tot twee keer toe weg.

‘Ik snap het best,’ zegt Mieke. ‘Het is een puber die veel meegemaakt heeft, zo’n meiske gooit d’r kop d’r tegen.’ Bij haar pleegouders kon Amanda niet meer terecht, en dus stelde jeugdzorg voor om haar in een ‘tienerunit voor zelfstandig wonen’ te plaatsen. Dat wilde Amanda absoluut niet, haar grootmoeder nog minder. ‘Amanda is geen kind om alleen te zijn, ze hangt de hele dag om je heen.’ Op initiatief van jeugdzorg en maatschappelijk werk kwam er een Eigen Kracht-conferentie. Van de zomer, in een buurthuis in Almelo. De hamvraag: ‘Waar kan Amanda wonen, en is iedereen het er mee eens?’ Haar pleegouders wilden dat ze naar de tienerunit ging, ook haar moeder zag Amanda liever niet bij grootmoeder Mieke in trekken. Maar uiteindelijk gaf de wens van Amanda de doorslag.

Prachtig, vindt Mieke, dat jongeren zo over hun eigen leven mogen beschikken. ‘Normaal beslist jeugdzorg alles en mag je er alleen achteraan huppelen.’ Met Amanda gaat het goed, ze heeft haar vriend, gaat weer naar school. Mieke heeft de wind er naar eigen zeggen flink onder, al vindt ze het best een hele zorg. Haar man is internationaal chauffeur dus ze staat er vaak alleen voor, bovendien heeft ze zelf ‘allerlei chronische ziektes’. Maar de kinderen houden haar fit, glimlacht ze. ‘Ik moet er zijn voor die meiskes. Als ik alleen ben, ga ik toch maar aan mijn eigen sores denken.’

‘Het risico is dat zo’n gemeente denkt: tsjakka! Wij schrappen de zorg’

Een welkome boodschap

Eigen Kracht-conferenties kosten gemiddeld een slordige vierduizend euro. Daarvan wordt onder meer de zaalhuur, catering en de coördinator betaalt, à raison van 45 euro per uur. De kosten komen voor rekening van de opdrachtgever, meestal de gemeente. Maar, haasten voorstanders van de conferenties zich te benadrukken: relatief vallen die bedragen in het niet bij de prijs van reguliere hulpverlening. Zo bleek in 2011 uit onderzoek in samenwerking met de TU Delft dat de inzet van Eigen Kracht-conferenties bij honderd ‘multiprobleemgezinnen’ in Amsterdam een besparing van wel 4,8 miljoen euro zou kunnen opleveren.

Eigen kracht bespaart, en dat is dezer dagen een welkome boodschap. Vooral voor gemeenten, die vanaf 2015 verantwoordelijk worden voor alle jeugdzorg – inclusief specialistische zorg zoals bijvoorbeeld jeugd-ggz en gesloten jeugdhulp. ‘De decentralisatie moet ertoe bijdragen dat de eigen kracht, het sociale netwerk en de voorzieningen in een gemeente beter worden benut,’ schrijven VVD en PvdA in hun regeerakkoord. ‘Het accent zal steeds liggen op participatie in de samenleving.’

Evelien Tonkens, bijzonder hoogleraar Actief Burgerschap aan de Universiteit van Amsterdam, stoort zich enorm aan de rondzingende Eigen Kracht-mantra. ‘Links gebruikt het in de trant van empowerment, voor de liberalen past het naadloos in hun pleidooi voor minder overheid. Maar het blijft een ongelooflijk vaag begrip. Bovendien is uit allerlei onderzoek bekend dat burgerparticipatie vooral is weggelegd voor hogeropgeleiden. Tegen de zwakkeren in de samenleving zegt de overheid nu veel te gemakkelijk: zoek het zelf maar uit. Hoe moet dat bij huiselijk geweld, bij probleemgezinnen die een al even problematisch netwerk hebben?’

Intussen dreigt ‘eigen kracht’ vooral een dekmantel voor bezuinigingen te worden. ‘Je ziet dat de politiek in bezuinigingspaniek om zich heen kijkt: wat kunnen we nou eens verzinnen om dat verhaal in een vriendelijk vaatje te gieten? Dan is eigen kracht een perfect, ongevaarlijk begrip.’

Want de gemeenten moeten dan wel extra taken uitvoeren, tegelijkertijd wordt er enorm in de budgetten gesnoeid. Het enthousiasme waarmee de Eigen Kracht-conferenties in het hele land worden ‘uitgerold’ stuit dan ook op weerstand bij veel zorg- en hulpverleners. ‘Eigen kracht prachtig, maar eeuwige fout in #jeugdzorg is één methode tot Haarlemmerolie verklaren. Was het maar zo simpel,’ twitterde Marleen Barth, voorzitter van ggz-Nederland en PvdA-senator. Aan de telefoon zegt ze: ‘Het risico is dat zo’n gemeente denkt: tsjakka! Mensen kunnen het kennelijk in eigen kring oplossen? Hupsakee, wij schrappen de specialistische zorg. Dat zou absoluut niet mogen gebeuren.’

Alleen maar over besparingen

Tja, zegt Fiet van Beek, bestuurder van de Eigen Kracht Centrale. Ze is blij dat het zo ‘gonst van eigen kracht’ in Nederland, maar daardoor ontstaat ook allerlei begripsverwarring. ‘Ik lees hele columns over eigen kracht waarin het woord “regie” niet voorkomt. Dat is voor ons juist de essentie: zet burgers aan het roer, laat ze met hun naasten een plan voor de toekomst maken voordat professionals er bovenop springen.’ En dat lukt volgens Van Beek ook prima bij complexe problematiek. ‘Als een coördinator maar lang genoeg doorvraagt, heeft iedereen een oom, buurvrouw of oude schooljuf die zich betrokken voelt. Er is altijd wel iemand in de groep die zo’n gesprek in goede banen kan leiden, ook als het over heel heftige gebeurtenissen gaat.’ Natuurlijk, zegt Van Beek, zal er tot in de eeuwigheid hulpverlening nodig zijn. ‘Wij zeggen niet dat je al die instanties morgen moet opdoeken, alleen dat de vraag van de burger het aanbod zou moeten bepalen.’

De gretigheid van politici die de Eigen Kracht-aanpak als een ‘jas voor hun bezuinigingen’ zien, baart ook haar wel zorgen. ‘Ik ontmoet wethouders die het alleen maar over besparingen hebben. Ze willen wel het resultaat, maar niet het proces. Het punt is: mensen gaan heus geen verantwoordelijkheid voor hun eigen leven nemen omdat de wethouder dat zegt. Het werkt alleen als ze de regie werkelijk krijgen, en ook de hulpverlening zich niet stiekem toch met de inhoud van het plan gaat bemoeien.’

Niet toevallig klinkt juist vanuit de jeugdhulpinstellingen nog altijd de felste kritiek op de conferenties. Waarom moet dat plan per se zonder hulpverleners gemaakt worden? Vindt de centrale soms dat ze hun werk niet goed doen? En waarom worden de conferenties per definitie bij die centrale ingekocht, met dure catering en zo’n coördinator die meteen na de bijeenkomst uit beeld verdwijnt? ‘Als de afspraken niet nagekomen worden, komt het toch weer op ons neer,’ zegt een Amsterdamse hulpverlener. Om er haastig aan toe te voegen dat ze niet met haar naam in de krant wil, de Eigen Kracht-conferenties zijn immers het paradepaardje van Bureau Jeugdzorg en de gemeente Amsterdam. ‘Zij zijn onze opdrachtgevers, daar wil je geen bonje mee.’

Erik Gerritsen, bestuursvoorzitter van Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam en voormalig gemeentesecretaris, wuift alle bezwaren weg als ‘professionele weerstand’. ‘Onderzoek heeft uitgewezen dat hulpverleners het netwerk van hun cliënten onderschatten. En uiteindelijk is het vooral een kwestie van iets minder arrogant zijn. Ook als hulpverlener heb je de wijsheid niet in pacht.’

Sommigen vinden hem een Eigen Kracht-fundamentalist, grinnikt hij. In zijn organisatie heeft hij de conferenties verplicht gesteld, ieder team heeft een target, voor volgend jaar staan er in totaal achthonderd in de planning. Van kritiek dat hij daarmee aan target-hunting doet, waardoor geen zorgvuldige afweging gemaakt wordt of een conferentie wel zinvol is, trekt hij zich niets aan. ‘Zo lang er in Amsterdam zo’n tienduizend kinderen in hun veiligheid bedreigd worden, vind ik achthonderd conferenties lang niet genoeg.’ Maar, geeft hij toe: hard wetenschappelijk bewijs dat de conferenties ook op langere termijn succesvol zijn, is er niet. In Nederlandse studies zijn deelnemers tot maximaal negen maanden na de bijeenkomst gevolgd. ‘Voorlopig is het nog een beetje een geloofskwestie. Maar op basis van onze ervaringen in de stad zie ik ook de langetermijnresultaten met champagne tegemoet.’

Als de overheid de burger aanspreekt, moet zij zelf ook beter haar best doen

Meer onderzoek

Lodewijk Asscher ging in zijn tijd als wethouder Jeugdzaken al even voortvarend te werk. In april dit jaar boekte hij door de inzet van Eigen Kracht-conferenties een verwachte besparing van zeven miljoen in, voor de begroting van 2013 haalde hij vast een paar miljoen weg bij de zogenaamde ‘residentiële plaatsen’ oftewel woonplekken voor kinderen. Door de inzet van meer conferenties neemt de behoefte aan dit soort opvang vanzelf af, is de verwachting op het stadhuis.

Die ingreep heeft uiteraard tot de nodige wrevel over de conferenties en de centrale geleid, zegt Marienne Verhoef, lid van de Raad van Bestuur van Spirit, een van de jeugdhulpinstellingen die een aantal van haar huizen moet sluiten. ‘We onderschrijven de Eigen Kracht-methodiek van harte, maar het zou goed zijn als beter werd onderzocht welke jongeren en gezinnen gebaat zijn bij een conferentie. Nu wekt de politiek de indruk dat die een middel tegen elke kwaal zijn.’

Bestuurder van de centrale Fiet van Beek zegt de onrust in de jeugdhulpinstellingen te begrijpen. ‘Veel professionals zijn bang de controle te verliezen. Na het drama rondom het vermoorde meisje Savannah zag je bijvoorbeeld een enorme piek in het aantal uithuisplaatsingen. Maar naar onze overtuiging is een illusie te denken dat hulpverlening veiliger situaties kan creëren dan een hele kring van mensen. Als je als hulpverlener samenwerkt met een groep familie en vrienden deel je de zorg, en wordt die alleen maar steviger.’ En in principe kan een conferentie in iedere situatie werken, zegt Van Beek. ‘Het enige wat telt, is of je een krachtig netwerk bij elkaar kunt krijgen.’

Je voelt je schuldig

In het Diemense buurtcentrum lijkt dat tijdens de conferentie van Roxana, die hulp nodig heeft bij de zorg voor haar gezin, ook precies de vraag die in de lucht hangt. Latifa en Nadia, wier kinderen bevriend zijn met die van Roxana, willen best af en toe bijspringen, maar bekennen dat ze niet zo van verplichtingen houden. ‘In onze Marokkaanse gemeenschap doen we niet anders dan voor elkaar zorgen, waarom moet je dat nou in een plan vastleggen?’ zegt Latifa. Volgens Nadia werkt zo’n plan pas als het niet alleen maar eenrichtingsverkeer is. ‘Na een tijdje ga je je toch afvragen hoe sterk de vriendschap is.’ Buurvrouw Vanessa gaat ‘niks toezeggen’, ze moet om zichzelf denken. ‘Ik ben heel lang depressief geweest en heb ook nog een eigen gezin.’

Bovendien blijkt het nog niet eenvoudig het vertrouwen in de verzorgingsstaat zomaar af te schudden. Goede vriend Remko, handelaar in BMW-onderdelen, benadrukt dat hij eigenlijk vindt dat de overheid Roxana zou moeten helpen. ‘We doen het als vrienden graag, maar uiteindelijk springen wij tijdelijk in de gaten die de gemeente laat vallen.’ Ook Roxana zelf zegt dat ze liever ondersteuning van de instanties krijgt. ‘Het is toch prettiger als hulp een zakelijke transactie is. Je voelt je schuldig als je zoals ik niet veel terug kunt doen.’

Het plan dat vier uur later gepresenteerd wordt, is op het eerste oog weinig spectaculair. Er is een belboom bedacht en afgesproken wie helpt met schoonmaken, boodschappen doen en koken. Een scepticus zou zeggen dat dit voor vierduizend euro een wel heel duur to do-lijstje is. Toch zou dat wel eens een verkeerde inschatting kunnen zijn, zegt Eigen Kracht-coördinator Mirjam Herben. Het maken van een plan is ‘vooral het begin van een proces’: ‘Van het pure feit dat iedereen komt, gaat al veel steun uit. En vergis je niet: als Roxana haar kinderen deze winter weer niet naar school brengt, staat jeugdzorg op de stoep en is ze nog verder van huis.’

Tig brieven

Een maand later is Roxana inderdaad heel tevreden over het verloop van de conferentie. De meeste mensen uit haar netwerk kenden elkaar niet, nu mailen ze met elkaar via het online Eigen Kracht-systeem. Haar buurvrouwen brengen de kinderen naar school als ze een slechte dag heeft, ze voelt zich minder bezwaard om hulptroepen te bellen. ‘Bovendien,’ zegt Roxana, ‘geeft het heel veel rust dat al die mensen nu weten wat er met mij aan de hand is.’

Alleen de schulden, dat blijft een probleem. De materie is te ingewikkeld om aan haar vrienden uit te leggen en ze is niet tevreden over de hulp van de gemeente. ‘Ik heb al tig brieven gestuurd, maar het schiet niet op. Ik ben het overzicht langzamerhand volledig kwijt.’

En hier gebeurt natuurlijk iets geks, zeggen de sceptici. Prachtig dat de overheid de burger op zijn eigen kracht aanspreekt, maar dan moet zij zelf ook beter haar best doen. En de burger niet doodleuk – al dan niet als gevolg van bezuinigingen – aan zijn lot overlaten als blijkt dat hij ondersteuning nodig heeft die hij niet in zijn netwerk kan organiseren. ‘Anders geef je als gemeente vierduizend euro uit aan een conferentie die uiteindelijk tot een hoop frustratie leidt, omdat burgers alsnog vastlopen en dan misschien zelfs weer duurdere hulp nodig hebben,’ zoals een ambtenaar het formuleert.

Intussen stomen de conferenties in het hele land op. Behalve bij jeugdzaken worden de bijeenkomsten inmiddels al ingezet rondom zware ggz-gevallen, dementie of uithuiszettingen door woningbouwverenigingen. Ook in Amsterdam zal het aantal conferenties de komende jaren waarschijnlijk verder groeien. Asschers opvolger Pieter Hilhorst is volgens velen een ‘nog radicalere fan’ van het model dan zijn voorganger. In een steunbetuigingsfilmpje op de site van de centrale noemt hij de conferenties een ‘wonder’ van de door hem zo bepleitte samenredzaamheid.

Ze vindt het fijn dat Asscher en Hilhorst zo enthousiast zijn, zegt Fiet van Beek droogjes, maar denk niet dat het aan een lobby van de centrale te danken is dat beide PvdA’ers op zulke prominente plekken terecht gekomen zijn – zoals door boze Amsterdamse hulpverleners wel gefluisterd wordt. ‘Wij proberen onze visie te verspreiden, maar dat is het. We zijn een stichting zonder winstoogmerk, willen absoluut geen multinational in conferenties worden. Als er meer clubs komen die ons gedachtengoed oppikken, met behoud van de rol van een onafhankelijke coördinator en besloten tijd voor de familie, dan juich ik dat alleen maar toe.’

Gerelateerd