Amsterdam Fantastic Film Festival
Of je nu naar het westen, het noorden, het oosten of het zuiden trekt: overal tref je meer fantasie aan dan in Nederland. Meer sprookjes, meer magie, meer fantasy, meer sciencefiction, meer absurdisme. Nederland is een land van realisme, van nuchterheid, van journalistiek, documentaires en reality-tv. Geen gemakkelijk land om een festival van de fantastische film te organiseren. En toch viert het Amsterdam Fantastic Film Festival dit jaar zijn vijfentwintigjarig jubileum.
Het festival is in die periode gestaag gegroeid. Pas sinds 2000 duurt het een week, sinds vorig jaar anderhalve week. Het bezoekersaantal is sindsdien behoorlijk opgelopen: van zo&#8217;n zesduizend in 2002 tot twintigduizend vorig jaar. Ook het filmaanbod is vanaf 2000 gegroeid, vooral door de toename van op digitale camera&#8217;s geschoten producties. Directeur Phil van Tongeren ziet genoeg ruimte voor verdere groei: &#8216;Wij worden geen IDFA of Rotterdam, dat is ook nergens voor nodig. Maar ik kom zo vaak mensen tegen,die nog nooit van ons hebben gehoord. Of ik krijg te horen: &#8220;O, jij bent die jongen van dat horrorfestival.&#8221;&#8216; En dat is nu net wat het festival al jaren probeert duidelijk te maken: ze vertonen niet alleen horror.
Phil van Tongeren, die als journalist werkt voor Nieuwe Revu, filmblad Preview en cultfilmblad Schokkend Nieuws, is sinds het tweede jaar aan het festival verbonden en nam vorig jaar de directeurszetel over van oprichter Jan Doense. Volgens Van Tongeren denken mensen bij het festival ten onrechte alleen aan The Weekend of Terror, waarmee het festival ooit begon. Als &#8216;The Night of Terror&#8217; maakt het er ook nog altijd deel van uit. Die nacht trekt het traditionele publiek: de jongens tussen achttien en vijfentwintig die &#8216;hoer!&#8217; roepen bij elke vrouw die in beeld komt en juichen bij elke bloederige afrekening. &#8216;Sommige mensen mijden het festival, omdat ze denken dat ze uitsluitend bloed- en slachtwerk te zien krijgen,&#8217; aldus Van Tongeren, &#8216;maar dat idee is al een jaar of vijf achterhaald. Er draait natuurlijk horror op het festival, nog altijd zo&#8217;n veertig procent, maar we hebben ook films die interessant zijn voor mensen die graag naar het filmfestival van Rotterdam gaan.&#8217;
Daarom is dit jaar besloten de naam van het festival te veranderen. Het Amsterdam Fantastic Film Festival gaat voortaan door het leven als Imagine. &#8216;Nederlanders zegt het begrip fantastic niet zo veel. We hebben lang lopen dubben over een nieuwe naam. We dachten: een woord als &#8220;imagine&#8221; nodigt uit om jezelf iets voor te stellen, dat kun je breed invullen.&#8217;
Het klinkt behoorlijk vaag, maar het kan niet anders. Het festival is nu eenmaal een veelkoppig monster dat zich niet onder één noemer laat vangen. De afgelopen jaren zijn er in elk geval genoeg namen voorbijgekomen die een groter publiek aanspreken. Gasten als Terry Gilliam, Paul Verhoeven, en, vorig jaar Tim Burton. Of neem de publieksprijs, die regelmatig naar een bekende titel ging: The Silence of the Lambs (Jonathan Demme, 1991), Donnie Darko (Richard Kelly, 2001), Spirited Away (Hayao Miyazaki, 2001).
Maar het aanbod in een paar woorden samenvatten, lukt ook Van Tongeren niet. &#8216;De filmselectie is eigenlijk nattevingerwerk. Als ik er gemakkelijk vanaf wil zijn, zeg ik: we draaien horror, fantasy, sciencefiction en dingen die je cult kunt noemen. Wat het verder is, laat ik aan de fantasie van de vraagsteller over.&#8217;
Nederhorror
Met die opsomming van genres ben je er echter niet. Want net als het festival, hebben ook die genres te kampen met vooroordelen. Zo denken de meeste mensen bij &#8216;horrorfilm&#8217; louter aan zombies en slasherfilms. Ook de Nederlandse horrorfilms die een paar enthousiaste jonge makers enkele jaren terug &#8211; eindelijk &#8211; van de grond kregen, films als Dood Eind (2006) en Sl8n8 (2006), getuigden van weinig fantasie. Van Tongeren: &#8216;Die films waren sterk geënt op Amerikaanse voorbeelden: met een stel tieners die in een busje ergens in the middle of nowhere in de problemen raken. Ik denk dat mensen dan toch liever naar de duurdere Amerikaanse originelen gaan. Wij vertonen een hoop films die bijna niks hebben gekost, behalve dat iemand heel lang heeft zitten werken aan het scenario.&#8217;
De (fantasieloze) Nederlandse maker zou een voorbeeld kunnen nemen aan de Britse horrorfilms in het programmaonderdeel &#8216;Anarchy in the UK&#8217;, die vaak zeer realistisch zijn &#8211; en in die zin niet fantastic &#8211; en sterk geworteld in de eigen, Britse verhoudingen. Films als Eden Lake (James Watkins, 2008), over de terreur van hangjongeren, en Mum &#038; Dad (Steven Sheil, 2008), over de spanning met immigranten.
Van Tongeren heeft met zijn festival, in alle bescheidenheid, een hoger doel: &#8216;Het klinkt een beetje hoogdravend, maar ik vind het teleurstellend, de toestand van de fantastische film in Nederland. Ik vind het daarom zo leuk om te laten zien: mensen, het gaat om het scenario! Als je heel weinig geld hebt en je begint net, probeer dan in godsnaam al je energie in het scenario te steken. Om een voorbeeld te geven: ik zag laatst de nieuwe film van François Ozon, Ricky, met de vliegende baby. Ik zou het erg leuk vinden als er een Nederlandse regisseur was die zoiets raars durfde te maken, een film waarbij je je een beetje ongemakkelijk voelt. Is het nou een fantastische film of is het toch een sociaal-realistisch drama?&#8217;
De fantastische vijf
Vijf persoonlijke favorieten van directeur Phil van Tongeren uit vijfentwintig jaar festival. Vijf films die gezamenlijk laten zien waar het festival voor staat.
Blood Simple (Joel en Ethan Coen, 1984)
&#8216;The Weekend of Terror had in 1985 de première van Blood Simple in huis, het debuut van twee maffe Amerikaanse broers. Kom, hoe heten ze ook al weer?&#8217;
Henry: Portrait of a Serial Killer (John McNaughton, 1986)
&#8216;Sommige films spelen hard to get. Henry spande de kroon, maar was de inspanning meer dan waard. Het morbide hoogtepunt van de editie van 1991.&#8217;
Galaxy Quest (Dean Parisot, 1999)
&#8216;De terechte winnaar van de publieksprijs van 2000 toonde aan dat je niet altijd je neus hoeft op te trekken voor een gelikt ogende Hollywood-productie.&#8217;
Perfect Crime (Álex de la Iglesia, 2004)
&#8216;Goed voorbeeld van de vitaliteit van de Spaanse genrecinema. In 2008 liepen de Spanjaarden vervolgens met alle festivalprijzen weg. Nederlandse filmmakers: laat dit een les zijn!&#8217;
5 Centimeters Per Second (Makoto Shinkai, v2007)
&#8216;Japanse animatie in de voetsporen van grootmeester Hayao Miyazaki tijdens het AFFF van 2008. Voor de fijnproevers, want dromerig, en zonder gewelddadige uitbarsting.&#8217;
Imagine: 25th Amsterdam Fantastic Film Festival, 15 t/m 26 april in bioscoop Tuschinski, Amsterdam. Op maandag 20 april geeft regisseur Cory McAbee een gratis masterclass over zijn sciencefictionfilm voor de mobiele telefoon ‘Stingray Sam’. Voor meer informatie, zie imaginefilmfestival.nl
Voor links en trailers: zie www.vn.nl

Een veelkoppig monster