<span data-mce-type="bookmark" style="display: inline-block; width: 0px; overflow: hidden; line-height: 0;" class="mce_SELRES_start"></span>
Dit verhaal is ook te beluisteren.

‘Ik wil wel in jouw uitzicht wonen,’ zei Simon Wijma (62) tegen zijn partner Marjan Borgers (52) toen er tegenover haar tiny house een plek vrijkwam. Wijma en Borgers wonen tegenover elkaar in twee tiny houses in het Groningse Ten Boer. De gemeente Groningen heeft veertig hectare grond ter beschikking gesteld die tien jaar bewoond mag worden. Het terrein wordt door Coöperatie Woldwijk beheerd; een verhuurcoöperatie waarvan de zestig tiny houses-bewoners lid zijn. Wijma’s huisje beslaat 45 m², Borgers heeft 30 m² tot haar beschikking. Er staat een slaapkeet naast voor als haar kinderen komen. ‘Het bevalt heel goed,’ zegt Wijma. ‘Vlak bij elkaar en toch eigen ruimte.’

Merlijn Doomernik (48) ging na zijn scheiding ‘birdnesten’: hij brengt twee dagen per week in het ouderlijk huis in de randstad door waar zijn jonge kinderen en zijn ex-partner wonen. Zijn ex wilde graag zoveel mogelijk bij de kinderen blijven, Doomernik wist van zichzelf dat hij daar minder geschikt voor was. Bovendien gunde hij het zijn kinderen om niet tussen twee huizen heen en weer te hoeven pendelen, zoals hijzelf vroeger deed. Door deze verdeling kon hij verder weg gaan wonen, op goedkopere grond dan die in de randstad, en heeft hij, ‘voor de prijs van een garagebox in Amsterdam-Noord’, in een Noord-Brabants vestingstadje een huis kunnen kopen dat uitkijkt op een rivier. Hij mist zijn kinderen de rest van de week, zegt hij, ‘maar het is een werkbare oplossing’.

Romaisa Sharmoun (33) woont sinds 2019 gedeeltelijk in een chalet in Dronten, verbouwt op een andere plek een stacaravan, en is van plan om beurtelings op die twee locaties te gaan wonen. Zo wonen bevalt haar ontzettend goed en scheelt ook nog eens een klap geld. De man met wie ze een latrelatie heeft, overweegt hetzelfde te doen. ‘Het enige nadeel blijft wel dat je je niet kunt inschrijven op die campingaddressen en daarom altijd bij een familielid ingeschreven moet staan,’ schrijft ze.

Tjeerd Kooy (47) ‘zwerft’ langs oppashuizen in Europa sinds de relatie met zijn partner in Arnhem ten einde kwam. Hij heeft drie kratten in zijn auto met spullen die hij altijd gebruikt, doorzichtig, zodat hij in één oogopslag ziet wat erin zit, en de overige acht staan samen met wat groot huisraad in een container. Kooy zoekt in Europa via een website oppashuizen met katten, en heeft zo het afgelopen jaar weken achtereen in Bazel, Zürich, de Franse Alpen en Polen doorgebracht. Hij is eigen baas en kan werken op afstand. Kooy heeft geen zin ‘om voor veertig vierkante meter 900 euro te betalen,’ bovendien houdt hij van onderweg zijn. Hij denkt erover om ergens een stukje agrarische grond te kopen, dat te ontwikkelen tot een klein natuurgebied, en er dan zelf te gaan wonen.

iedereen alleen

Sinds 1950 is het aantal mensen in Nederland dat alleen woont vertienvoudigd. Het komende jaar laat Annemiek Leclaire ervaringsdeskundigen en theoretici aan het woord over wat deze groeiende ‘singlisation’ voor invloed heeft op de inrichting van ons persoonlijke en gezamenlijk leven.

Lees hier het eerste deel, over de opkomst van de ENS (de Eenverdiener die Niet Samenwoont) en hier deel twee, over de betekenis van ‘samen’ als je alleen woont. ‘Alleen leven zorgt voor uitdagingen die voor mensen met een partner niet te begrijpen zijn.’

de buffer verdampte

Volgens het ministerie van Volkshuisvesting zijn er ongeveer 437 duizend ‘huishoudens’ op zoek naar een betaalbare woning, en zijn er circa 47 duizend beschikbaar. Een landelijk tekort van vierhonderdduizend woningen dus, dat deels wordt veroorzaakt door de enorme stijging van het aantal alleenwoners. ‘Wat woningbouwvraagstukken betreft is de toename van het aantal eenpersoonshuishoudens bepalend voor de opgaven waarvoor we nu staan,’ zegt rijksbouwmeester Francesco Veenstra, onafhankelijk adviseur van de regering over de architectuur en de stedelijke omgeving van het rijksvastgoed. ‘In stedelijke gebieden is de helft van het aantal huishoudens al een eenpersoonshuishouden. Dat zal met de grote vergrijzingsgolf die ons te wachten staat verder toenemen,’ aldus Veenstra. ‘Koopwoningen zijn gemiddeld genomen niet meer toegankelijk voor dit soort huishoudens. Dat moet ons te denken geven. We moeten echt de waardeontwikkeling van woningen gaan temperen om de toegang tot de woningmarkt mogelijk te houden.’

Ga er maar aan staan, in deze tijd op één inkomen een plek vinden. Op sociale media plaatste ik een oproep: hoe komen alleenwoners met en zonder kinderen aan een huis?

Woekerprijzen en bureaucratie, dat zijn de redenen dat veel alleenwoners op de huizenmarkt in de problemen komen. Zelf haalde ik tijdens een zomerse week in 2018 mijn persoonlijke bezittingen uit ons gezinshuis. De vader van mijn kinderen en ik gingen uit elkaar, ik verhuisde naar een huurappartement verderop met twee slaapkamers. Ik had het gevonden via een Facebook-oproep; het werd me gegund, want het aantal gegadigden was groot.

‘Een liefdesrelatie is een economische eenheid, dat is het altijd al geweest,’ zei hij in een interview. ‘Dat is nu eenmaal het voordeel van dingen delen. Vrijheid kost geld.’

Terwijl mijn ex-partner en de kinderen op vakantie waren, liet ik de geschiedenis van ons gezin door mijn trillende handen gaan. Iedere tekening streek ik glad, ieder knutseltje pakte ik op. Eerst fotografeerde ik hoe alles erbij stond, en toen haalde ik tussen die spullen heel voorzichtig de mijne weg, als draden uit een vlechtwerk. Aan de kapstok, in de keuken, in de badkamer, in de boekenkasten, in de berging herschikte ik alles zo dat er geen gaten zouden vallen en het huis bij thuiskomst geen onttakelde indruk zou maken.

In de vier jaar dat ik mijn appartement boven de snackbar huurde, met uitzicht op platanen en de stadvogels die zich te goed deden aan het snackafval, ging de kale huur van bijna 1300,- naar bijna 1600,- euro per maand. De buffer die ik als zzp’er had weggezet, verdampte.

Ik moet vaak denken aan een uitspraak van demograaf Jan Latten over alleenwonenden. ‘Een liefdesrelatie is een economische eenheid, dat is het altijd al geweest,’ zei hij in een interview. ‘Dat is nu eenmaal het voordeel van dingen delen. Vrijheid kost geld.’

pure bureaucratie

Inge (41), een zzp’er die haar achternaam achterwege wil laten, huurt in de randstad een vrijesectorwoning waarvan de kosten elk jaar flink omhoogschieten, en zou daarom best willen verhuizen. ‘Maar dat lijkt haast onmogelijk wegens woningnood en allerlei regels,’ schrijft ze. ‘Ik betaal netjes elke maand mijn huur, maar als ik naar een goedkopere vrijesectorwoning zou willen doorstromen, kan dat niet, want dan voldoe ik niet meer aan de inkomenseisen. Pure bureaucratie, want ik kan het aantoonbaar wel degelijk betalen.’

Daar komt nog bij, mailt ze, ‘dat je als alleenstaande veel hogere kosten hebt dan als helft van een stel, omdat bijvoorbeeld bepaalde belastingen voor alleenwoners relatief veel hoger zijn.’

Ze vraagt zich weleens af ‘hoe dat zich verhoudt tot artikel 1: gelijke behandeling en discriminatieverbod. In de politiek lijkt hiervoor geen enkele aandacht te zijn.’

Sociale huur biedt voor wie zonder partner een onderkomen zoekt tegenwoordig nauwelijks soelaas. Voor een sociale huurwoning moet je in minstens negentig gemeenten gemiddeld meer dan zeven jaar ingeschreven staan, bleek uit onderzoek van de NOS in 2021. In de vijf gemeenten met de langste inschrijfduur – Landsmeer, Wormerland, Haarlemmermeer, Diemen en Amstelveen – wacht je gemiddeld zelfs langer dan zeventien jaar, meldde het nieuwsbericht. Dat is nu vast alweer langer.

Froukje van der Ploeg, gescheiden, moet met haar dertienjarige kind vanwege de verkoop van het pand haar huurwoning uit. Inschrijven voor sociale huur is kansloos. De gemeente wilde onlangs wel een urgentieverklaring in behandeling nemen maar de ambtenaar gaf haar weinig kans. ‘Ze zei: “U bent sterk, u vindt wel een huis.” Haar collega die me belde, zei: “Hoe is het contact met uw ex, kunt u niet naar hem terug? Of uw kind?” Later hoorde ze dat er van de huidige veertienduizend urgentieverzoeken maar tweehonderd gehonoreerd kunnen worden. Ze heeft via Facebook nu een tijdelijke woning gevonden.

de thuisloze architect

Door het geringe aanbod en de hoge prijzen zwerven alleenwoners soms langdurig van de ene tijdelijke plek naar de andere; gaan van een logeerkamer bij vrienden een tijdje naar hun ouders, en komen dan hopelijk via een vakantiehuisje en de woning van een collega die op wereldreis is uiteindelijk dan toch terecht in een huur- of koopflat; enclaves van solisten waar singles, solodwellers en eenoudergezinnen elkaar in het trappenhuis ontmoeten.

Angie Abbink, die zich ‘de thuisloze architect’ noemt, had die mazzel niet. Dertien jaar geleden, nog voor haar scheiding, en de mijne, interviewde ik haar al eens over een onderzoek dat ze deed naar gezamenlijke woonprojecten voor ‘de razendsnel groeiende groep stedelijke singles, met de nadruk op eenoudergezinnen’. Ze wilde in navolging van steden als Londen of Auckland een volwassen ‘friends’-concept inzetten in bestaande bouw. Ze was te vroeg met haar idee, ‘het bleef steken in de weerstand van de gevestigde orde’.

De geblokkeerde doorstroom is een van de grootste kwesties op de woningmarkt. Er zijn vijf miljoen eengezinswoningen waarin met gemak vier of vijf mensen kunnen wonen.

Kort daarna raakte Abbink zelf verzeild in een langdurige heftige scheiding. Ze is nu ‘zo’n alleenwoner op drift, een onzichtbaar economisch halve-dakloze, die ondertussen al ruim drie jaar zwerft.’ ‘Van klein en fijn in Waterland tot een giga-villa in Haarlem-Zuid, van designschepen tot de zeventiende verdieping van een ivoren toren.’ Soms enkele maanden, soms enkele dagen, en heel soms wist ze op de dag zelf niet waar ze ging slapen, omdat ze ‘te druk was met rechtszaken en werk en vergeten was om iets te regelen.’

Nu haar 22-jarige dochter over is uit het buitenland slapen ze samen op een kamer van een kennis van de silent disco.

luxeproblemen

Ondertussen is er een groep alleenwoners wier huis door het uitvliegen van kinderen of de dood van hun partner te groot is geworden. Petra Kok is twaalf jaar gescheiden en woont met haar studerende kinderen van 21 en 19. Die gaan binnenkort uitvliegen. ‘Het huis is dan zeker te groot,’ mailt ze, ‘maar kleiner gaan wonen voor een hoger bedrag is niet aantrekkelijk’. Ze is haar opties aan het bestuderen. ‘Misschien kan ik voorsorteren op ouder worden en zorg: “tiny houses” in de eigen tuin verhuren aan vrienden met een gezamenlijk gebruik van de grote keuken en zo samen ons eigen “bejaardentehuis” creëren, eventueel met op den duur een gezamenlijke verzorger die in een van de kamers woont?’ ‘Ik weet het,’ schrijft ze: ‘Luxeprobleem in vergelijking tot de velen die geen betaalbare woning kunnen vinden.’

Volgens rijksbouwmeester Veenstra is deze geblokkeerde doorstroom een van de grootste kwesties op de woningmarkt. ‘Er zijn vijf miljoen eengezinswoningen waarin met gemak vier of vijf mensen kunnen wonen,’ zegt hij. ‘Een deel daarvan wordt bewoond door empty nesters, of oudere mensen die hun partner verloren hebben. Voor deze groep geldt meestal dat ze pas bereid zijn hun woning te verlaten als ze een kleinere woning kunnen vinden in de buurt.’

In plaats van de hyperfocus op honderdduizenden nieuwe huizen voor nieuwe gezinnen, wat nu op de overheidsagenda staat, moet je zijns inziens ook investeren in een aanbod van kleinere appartementen in de buurt van al bestaande wijken. ‘Verdichting’ heet dat in vaktermen. En ‘inbreiding.’ ‘Woonwijken uit de jaren vijftig en zestig zijn vaak heel weids opgezet, met veel loze, ongebruikte openbare ruimte.’

Dat zorgt meteen voor een kapitaalinjectie in de markt. ‘Veel babyboomers hebben hun ruime, eigen woning al lang en breed afbetaald. Als zij zouden kunnen doorstromen, komt er vastzittend kapitaal vrij.’ Hij rekent voor: ‘Iemand die in 1970 een woning heeft gekocht, heeft de hypotheek in 2000 afbetaald, en heeft dus in 2023 al snel zo’n drie ton kapitaal voor de woningmarkt.’

En passant waarschuwt hij voor iets anders: als over een jaar of vijftien al die ruime huizen door de dood van seniore babyboomers in één klap op de markt komen, gaat dat de huizenprijzen mogelijk zodanig drukken dat een deel van de Nederlandse koophuizen minder waard wordt dan het bedrag waarvoor ze gekocht zijn.

‘Ik heb genoeg kamers maar te weinig voordeuren,’ zei de directeur van een woningbouwvereniging laatst tegen Veenstra. Ook in de huursector zouden er volgens de rijksbouwmeester maatregelen moeten komen om de doorstroom te bevorderen. Niet met dwang natuurlijk, vrijwillig, en dan ook de verhuiskosten vergoeden.

‘Heel veel sociale huurwoningen hebben een woonkamer en drie slaapkamers, daar kun je met z’n vieren wonen.’ Er zijn volgens Veenstra genoeg huurders die wel willen, maar niet in aanmerking komen voor een passender huis voor hun leefsituatie. Hij las recent over een oudere vrouw met een gezinsflat die binnen dezelfde corporatie van woning wilde wisselen met een alleenstaande moeder met twee kinderen. ‘Het was niet mogelijk. Ze moesten dan allebei opnieuw in het roulatiesysteem.’

‘Misschien hoeven we wel niet zoveel te bouwen,’ zegt de rijksbouwmeester. ‘Het is een verdeelvraagstuk. Splitsen, versnellen, opleveren, transformeren van bepaalde woningen. Dat gaat veel sneller dan het realiseren van nieuwe woningen.’

duurzamer dan iets nieuws bouwen

Wie ik ook spreek over bouwen voor de toekomst, iedereen zegt: ‘We moeten op een heel nieuwe manier over wonen gaan nadenken.’ Tjeerd Kooy, de ‘zwerver’ uit het begin van dit verhaal, is met zijn bedrijf ROgeo ‘bij de geldkant van de meeste grote woningbouwlocaties betrokken’. We kunnen volgens hem veel meer creatieve scenario’s bedenken dan bouwen, bouwen, bouwen. ‘Er zijn al heel veel vierkante meters woonoppervlak,’ zegt hij. ‘Het gaat erom die creatiever te benutten. Mensen die veel ruimte in huis hebben, willen misschien wel een deel splitsen of verhuren. Dat moet belastingtechnisch aantrekkelijker worden, en vereist flexibilisering zodat inwonende mensen zich daar kunnen inschrijven.’

Lokaal wemelt het op dit gebied van de initiatieven. Zo maakt Kitty van der Made-Bogaerts met MijnWoongenoot matches tussen voornamelijk alleenstaande senioren en jongeren.

Standaardhuizen in standaardwijken zijn door de diversificatie van de leefvormen allang geen oplossing meer voor de woonvraagstukken van deze eeuw. De vraag is of de markt het blijft winnen van wat noodzakelijk is.

Bouwkundige José Spaandonk, begeleider van complexe bouwopgaven, is door een wooncorporatie in Heemskerk betrokken bij het opnieuw inrichten van een woonblok uit de jaren zestig. Ze pleit er hartstochtelijk voor niet te slopen maar het gebouw van binnenuit te herstructuren zodat er kleinere eenheden ontstaan, ‘met kamers voor starters op wat nu de zolders zijn, en seniorenwoningen op de begane grond waar nu de bergingen zitten’. ‘Het is duurzamer dan iets nieuws bouwen,’ zegt ze, ‘en gaat een stuk sneller.’

Standaardhuizen in standaardwijken zijn door de diversificatie van de leefvormen allang geen oplossing meer voor de woonvraagstukken van deze eeuw. De vraag is of de markt het blijft winnen van wat noodzakelijk is. Zo zijn de percelen waar Coöperatie Woldwijk de tiny houses van onder meer Simon Wijma en Marjan Borgers beheert, gewilde grond voor projectontwikkelaars die reguliere stadswijken willen bouwen rondom de sterk uitdijende buurstad Groningen. De pioniers van de coöperatie hopen dat de gemeente progressief zal blijven denken. Wijma: ‘Hier creëer je gezamenlijkheid, natuurwaarde, mogelijkheden voor alleenwoners die weliswaar een kleine portemonnee hebben, maar die samen voor de voorzieningen kunnen zorgen zoals energieopwekking, onderhoud en moestuinen.’

‘Friends houses’

Het type onderkomen dat echt de toekomst heeft, juist door de toename van het aantal mensen dat alleen leeft, is wat in de bouw wel ‘gedeelde woontypologieën’ wordt genoemd. Bijvoorbeeld de ‘friends houses’, een appartement waar meerdere volwassenen huur en voorzieningen delen. Jasmijn Aartsen (25) woont met twee anderen in een huurhuis in Tilburg, waarbij er één de hoofdhuurder is, en zij legaal onderhuren. ‘Deze manier van samenwonen bevalt mij heel goed,’ schrijft ze. ‘Ik vind het fijn om met anderen te wonen en zo meer contact te hebben.’

Voor volwassenen die eigenlijk liever zelfstandig zouden wonen, moet dit overigens geen onvermijdelijke situatie worden door de perverse prikkels van de markt, waarschuwt rijksbouwmeester Veenstra. ‘Makelaars die appartementen opkopen, en huurders die voorzieningen moeten delen alsnog de hoofdprijs laten betalen.’

Woningbouwvereniging Gelderland maakte woongroepen in een voormalig Arnhems klooster en twee belendende villa’s. Kitty Arends (46) verhuisde daar in 2013 naartoe vanuit een sociale huurwoning, omdat ze meer gezamenlijkheid zocht. Het complex is verdeeld in clustertjes waar kleine groepjes de keuken en de sanitaire voorzieningen delen. Omdat ze werkzaamheden in en om het pand onderling verdelen, kan de huur laag blijven. Arends vond er precies de gezelligheid die ze zocht als ze na een werkdag thuiskwam. ‘Het thuisgevoel verzachtte het ongemak van voorzieningen delen,’ vertelt ze.

Nu de doorstroom van nieuwe, jongere huurders is toegenomen, neemt die geborgenheid af en heeft ze van een van haar eigen kamers een keukentje gemaakt.

zelf iets gaan bouwen

Een andere ‘gedeelde woonvorm’ is Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO), waarbij een groep bewoners een coöperatie vormt die zelf een architect en een aannemer in de hand neemt. Dat scheelt de kosten van een projectontwikkelaar, en levert maatwerk op. ‘Waar komen al die alleenstaande vrouwen vandaan?’ vroeg Sergio Meije zich af toen de inschrijving opende op de bouwgroep die hij had opgericht.

Op zijn 27ste woonde Meije, afgestudeerd als bouwkundige, bij zijn ouders in Amsterdam-Zuidoost. Hij zocht een eigen woning, maar had geen zin zijn starterssalaris weg te gooien aan een hoge huur. ‘Misschien moet je zelf iets gaan bouwen,’ had architect Hans Oudendorp geopperd bij wie hij in dienst was. Diens kantoor had in en om Amsterdam al meerdere CPO’s van de grond getild. Meije verzamelde namen van mensen die geïnteresseerd waren, schreef zich in op een kavel op het Amsterdamse Centrumeiland, en verenigde de krachten met een lerares die betaalbare woonruimte zocht voor haar gezin.

Zes jaar later staat er een U-vormig blok met dertig verschillende woningen, een gemeenschappelijke ruimte met een logeerkamer en een gezamenlijk dakterras. De lerares woont met partner en kinderen in een van de stadswoningen op de begane grond, Meije in een van de vijf startersappartementen van vijftig vierkante meter die in 2019 voor honderdzevenentachtigduizend euro te koop kwamen. De brede veranda’s die voor de huizen van het energieneutrale complex langslopen, dienen ook als balkon, waardoor er altijd wel aanloop is als hij de brede deuren van zijn appartement open heeft staan. Als hij zin heeft op met een deken op de bank TV te kijken, doet hij ze dicht.

Wie (dan eindelijk) een huis heeft, geeft dat niet zomaar op, ook niet om te gaan samenwonen. Relaties zijn onbestendiger geworden, mensen kijken wel uit.

Ik ben een van die alleenwonende medebewoners waaruit de helft van Meije’s pand bestaat. Mijn ex-partner en ik hadden ons gezinshuis tijdens het begin van corona te koop gezet en kregen daardoor ondanks de krapte op de markt in een half jaar tijd slechts één bod, onder de vraagprijs, – waar we ja op zeiden, want er stonden twee financieringen op omvallen. Het bod kwam van twee voormalige buurmannen die het huis in meerdere appartementen wilden splitsen. Dit tot bezorgdheid van de omringende buren die niet alleen bouwoverlast vreesden (en kregen), maar ook meer bewonersgeluid en parkeerdruk. ‘Zo, heb je je huis aan die huisjesmelkers verkocht?’ vroeg een overbuurman verontwaardigd, toen ik tijdens de verhuizing eind 2020 met mijn lege tassen van de papierbak terugkwam.

Als ik nu langs ons oude huis fiets, dat met een extra verdieping en een dakterras is opgehoogd, zie ik vaak jonge mensen met vrienden aan een picknicktafel voor de deur. Laatst hing er voor het raam een slinger met de naam van een pasgeboren kindje.

Tussen de particuliere paleizen op ‘mijn’ nieuwe eiland, privéhuizen van soms vijf verdiepingen hoog waar soms maar twee of drie mensen wonen, die, als de zelfbewoningsplicht na vijf jaar voorbij is, ongetwijfeld lucratief gesplitst gaan worden, staan woonblokken met een hoge mate van gemeenschappelijkheid. Zo wonen we naast Wooncoöperatie De Warren, een gemeenschap van meer dan vijftig jonge mensen die appartementen huren van hun eigen coöperatie, en op elke verdieping door gemeenschappelijke ruimtes eigen woongroepjes vormen. Een eindje verderop komen flexwoningen waar gescheiden ouders zij aan zij met statushouders komen te wonen.

nog iets dat geschiedenis heeft

Wie (dan eindelijk) een huis heeft, geeft dat niet zomaar op, ook niet om te gaan samenwonen. Relaties zijn onbestendiger geworden, mensen kijken wel uit. Veel alleenwoners hebben bovendien helemaal geen trek meer om met iemand rekening te houden. Het wemelt van de berichten in mijn mailbox met zinnen als: Samenwonen? Dat nooit meer!

‘Dit is dus van mij,’ zei een van de respondenten tegen Joke Terlaak Poot tevreden toen ze vanuit haar tuin naar de gevel van haar huis keken. Terlaak Poot doet promotieonderzoek naar ‘hoe mensen van hun huis een thuis maken, en dan met name alleenstaanden’. ‘Belangrijke elementen van je thuis voelen zijn ruimtelijke en sociale controle,’ vertelt ze op basis van de interviews die ze deed. ‘Ik bepaal wie hier naar binnen komt en wanneer,’ zei een van de mensen die ze sprak. Terlaak Poot vermoedt dat dit verlangen naar een eigen ruimte te maken kan hebben met de toegenomen maatschappelijke drukte en het ‘gigantische aantal prikkels’. Thuiskomen is dan: ‘helemaal zelf kunnen bepalen wie en wat er binnenkomt,’ zoals een van haar gesprekspartners dat noemde.

Het omgekeerde kan ook: dat een huis geen thuis meer is zodra je ergens alleen gaat wonen. Zo was er een respondent die voor de allereerste keer een eigen huis kocht, na de overdracht de sleutel omdraaide, verweesd in de lege woning rondliep en drie maanden niet meer terugkwam.

‘Er staat nog niets dat geschiedenis heeft,’ verklaart Terlaak Poot. ‘In objecten zit een verhaal: de theepot van je moeder, foto’s van mooie momenten aan de muur; ‘belonging’ zit in al die zichtbare en onzichtbare dingen. Hier was nog geen enkele emotionele associatie, zo’n plek moet dan nog helemaal toegeëigend worden, niet alleen door de ruimte aan te kleden met dierbare voorwerpen maar ook door mensen te ontvangen.’

een ruimer idioom

Ik herken die ‘shock’ die Terlaak Poot beschrijft. Na de vooroplevering van mijn nieuwe huis eind 2022 fietste ik aangedaan naar huis. De casco ruimte had ineens symbool gestaan voor een casco toekomst. Hier kwam ik zonder partner, de man na de vader van mijn kinderen was plots overleden, hier zouden mijn kinderen uitvliegen. Alle verliezen uit het verleden keken me die middag in die lege woning aan. Ik had een associatie met de verhuizing van mijn grootmoeder toen ze na de dood van mijn grootvader alleen naar een appartement vertrok, en niet lang daarna stierf.

Dit soort associaties zijn de reden dat ik aan deze lichtjes overweldigende, weids meanderende, hogelijk associatieve serie over alleenwoners begon: om naar een ruimer idioom op zoek te gaan, om nieuwe scenario’s te verzamelen voor een leefvorm die op een dag mogelijk dominant is in onze samenleving.

‘De opkomst van alleenwonen is een transformerende sociale ervaring. Het verandert de manier waarop we onszelf en onze meest intieme relaties begrijpen.’

Nu ik na 24 jaar weer alleen woon, zonder partner en kinderen, komt er af en toe een tintelende lichtheid over mij heen, het gevoel van vrijheid, van nieuwe mogelijkheden. Misschien pak ik binnenkort wel mijn rugzak voor een korte reis.

De ‘thuisloze architect’ Abbink gaat daarin nog veel verder: ‘Ik heb met overwegend veel plezier gezworven,’ mailt ze me. ‘Nu nog steeds. Het zwerven en alles wat erbij kwam kijken heeft mij nieuwe inzichten gebracht op meerdere vlakken. Na intensief ontspullen en me bevrijden van alle “verplichtingen” ben ik zo vrij als een vogel en weet ik niet meer of ik wel de matrix weer in wil duiken nu ik die noodgedwongen heb weten te ontsnappen… Maar wat dan? En waarom? En hoe? Of maakt het uit en blijf je leven van dag tot dag met wat je aangereikt wordt?’

In zijn boek Going Solo: The Extraordinary Rise and Surprising Appeal of Living Alone zegt socioloog Eric Klinenberg: ‘Als er een publiek debat ontstaat over de opkomst van alleen wonen, presenteren commentatoren dit als een teken van fragmentatie. In feite is de realiteit van dit grote sociale experiment veel interessanter dan deze gesprekken ons willen doen geloven. De opkomst van alleenwonen is een transformerende sociale ervaring. Het verandert de manier waarop we onszelf en onze meest intieme relaties begrijpen. Het geeft vorm aan de manier waarop we onze steden bouwen en onze economieën ontwikkelen.’

Het begint met de vormgeving van eigen ruimte.

Meepraten? annemiek.leclaire@vn.nl

Deze publicatie is tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (www.fondsbjp.nl).

Alleenwoners hebben het zwaar op de huizenmarkt: ‘Vrijheid kost geld’