Steven van de Vijver
Als een jonge Albert Schweitzer in een bootje de rivier af en dan de jungle in om de dorpelingen te genezen. Zoiets had Steven van de Vijver zich bij tropengeneeskunde voorgesteld. In 2006 vertrok hij voor Artsen zonder Grenzen naar Congo en ontdekte dat niet alleen zijn eigen beeld, maar ook zijn Nederlandse opleiding tot tropenarts volstrekt gedateerd was. De moderne tropen, dat zijn de sloppenwijken. En met de trek naar de stad zijn ook de patiënten veranderd. &#8216;Tot in de armste uithoek van Oost-Afrika stuitte ik op mensen met suikerziekte, hoge bloeddruk en hart- en vaatklachten. Niemand lijkt het te beseffen, maar die &#8220;welvaartsziekten&#8221; zijn de grootste bedreiging voor modern Afrika.&#8217;
Van de Vijver doet zijn verhaal aan de telefoon vanuit Nairobi, Kenia, waar hij werkt voor het Amsterdam Institute for Global Health and Development. Van de zomer verhuisde hij erheen met zijn gezin voor een promotieonderzoek van drie jaar. Na zijn tijd in Congo, waarover hij het boek Afrika is besmettelijk schreef, boog hij zich als huisarts in Amsterdam over &#8216;westerse leefstijlaandoeningen&#8217;. Nu onderzoekt hij dezelfde soort klachten in de twee grootste sloppenwijken van Nairobi. Met lokale artsen bekijkt hij hoe chronische ziekten het beste te behandelen én te voorkomen zijn. Ze experimenteren met sms-programma&#8217;s (neem je pillen in) en kooklessen (minder zout!). Groot probleem, naast de armoede, is namelijk dat mensen zich niet bewust zijn van de risico&#8217;s van slechte voeding. En klachten openbaren zich pas op latere leeftijd.
Hij legt uit: door de urbanisatie is het leefpatroon van veel Afrikanen, soms in één generatie, volledig veranderd. Ze bewegen minder dan toen ze nog landbouwers waren en in de stad gaan ze over op een dieet van suikers en vetten. Gevaarlijk, juist voor mensen die daaraan niet gewend zijn. Zo&#8217;n lichaam slaat zout en suiker extreem actief op. &#8216;In Tunesië, Libië en Mauritius zijn er al meer suikerpatiënten dan in de VS, en ruim twee keer zoveel als in Nederland. Nu zijn diarree en longontsteking in Afrika nog doodsoorzaak nummer één, maar het is een kwestie van tijd voordat hart- en vaatziekten bovenaan staan.&#8217; Naar de behandeling van chronische ziekten in Afrika wordt nauwelijks onderzoek gedaan. Financiering is lastig te vinden, de farmaceutische industrie vindt het niet interessant. En de scepsis in het Westen is groot. &#8216;Mensen vinden het een luxeprobleem, niet iets waarvoor je op een Rotaryavond je portemonnee trekt. &#8220;Hiv en malaria, dát is toch Afrika?&#8221; Ja, maar daarin zie je een dalende trend. Chronische ziekten nemen alleen maar toe, als we nu niets doen zitten we straks met een gigantisch probleem.&#8217;
21 Nederlanders die de blik kantelen
De natuurkundige die Einstein van zijn voetstuk durft te stoten is geniaal of gek. De advocaat die met een longontsteking in de rechtszaal blijft vechten voor de slachtoffers van gifgasaanvallen is een idealist die nooit opgeeft of heeft te veel Amerikaanse rechtbankdrama&#8217;s gekeken. De drieëndertigjarige europarlementariër die Europa&#8217;s Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken wil afzetten, is een briljant politiek talent of verblind door overmoed. De Marokkaanse rapper die vergeten Nederlandse volkszangers op een schild hijst, zet het hitsige integratiedebat prachtig op zijn kop of is een irritante aandachtszoeker.
In dit nummer presenteren wij eenentwintig dwarsdenkers. Of ze nu hemelbestormers of relschoppers zijn, zij zetten het debat op scherp. Ze durven tegen de stroom in te roeien en trekken zich niets aan van hoe het hoort. Ze kantelen de blik en laten een andere werkelijkheid zien. Ze verschansen zich niet in studeerkamers, maar maken hun tegendraadse ideeën en overtuigingen waar. Of ze de wereld echt zullen veranderen, kan alleen de toekomst uitwijzen. Maar ze proberen het tenminste.
Vorig jaar stelde VN voor het eerst een gezelschap dwarsdenkers voor. Hebben zij hun eretitel waargemaakt? Niet allemaal. Het VVD-Kamerlid Jeanine Hennis die aankondigde de liberale beginselen nooit te zullen verkwanselen, is ingekapseld in de gedoogconstructie en heeft dwarsheid ingeruild voor fractiediscipline. Maar Paul Polman van Unilever sleepte recent de titel Topman van het Jaar 2011 in de wacht, precies om de reden waarom VN hem verkoos: zijn durf duurzaamheid tot hart van zijn multinational te maken. Het bekoorde ons dan weer minder dat de man die zei dat de wereld niet in een financiële maar een ethische crisis verkeert afgelopen april moest bekennen dat zijn bedrijf verboden prijsafspraken had gemaakt. De &#8216;laatste socialist&#8217; Hans Spekman heeft het intussen tot partijvoorzitter van de PvdA geschopt. Toch heeft hij vooralsnog niet weten te voorkomen dat de kiezer die zijn gedachtegoed deelt, naar de SP overloopt. De Vlaamse hoofdredacteur Peter Vandermeersch van NRC Handelsblad heeft er voor gezorgd dat de oplage tegen het tij in stijgt. Wel brengt hij nog steeds menig columnist en lezer tot razernij met zijn buiging naar de commercie.
We bedoelen maar: een beetje dwarsdenker wekt irritatie én bewondering op. Ook dit jaar discussieerden de redacteuren van Vrij Nederland verhit over wie de geuzennaam verdient. &#8216;Job Cohen, die zich niet tot populist heeft laten omvormen door Haagse mannetjesmakers,&#8217; vond de een. &#8216;Eva Jinek, de topjournaliste die grote risico&#8217;s neemt door met &#8220;maffiamaatje&#8221; Moszkowicz in bed te duiken en naar Wakker Nederland te vertrekken om daar gewoon een goed programma te maken,&#8217; zei een ander. In de komende pagina&#8217;s vindt u het gezelschap waar we geheel ondemocratisch op uit zijn gekomen. Als u denkt dat we fatale fouten hebben gemaakt of prachtige exemplaren van de soort hebben gemist, horen we het graag.
Reacties en suggesties zijn van harte welkom op redactie@vn.nl. Maurits Martijn en Tomas Vanheste

Gerelateerd