Geert Wilders is een ‘opperjodenknecht’. Nee, hij is ‘een groot man, met meer ballen dan ons allemaal bij elkaar’. Welkom op het extreem-rechtse internetforum Stormfront. ‘White Pride World Wide’ staat in de linkerbovenhoek. Al jaren woedt hier een felle discussie over de ware aard van Geert Wilders. ‘Gematigde’ stemmen juichen diens politieke successen toe. Maar neonazi’s serveren Wilders af als ‘landverrader’. Vaak leiden de debatten tot heftig gekrakeel over de vraag wie erger zijn: joden of moslims.
Misschien verandert de populatie van het forum geleidelijk. Stormfront is niet meer wat het geweest is, zo klinkt de klacht. ‘Dit forum is naar de haaien gegaan, of naar de joden beter gezegd!’, constateert ene Euvipro al in 2009. De inzendingen wekken de indruk dat de bewondering voor Wilders in rechts-extremistische kringen voorzichtig aan toeneemt. ‘Kijk dat is een goede actie, als enige politicus durft hij z’n nek uit te steken!’, reageert Le Nord ouest begin dit jaar op de aankondiging van Wilders om een ‘verzetstour’ door Nederland te houden. ‘Het is een beetje jammer dat-ie zo dweept met Israël maar voor de rest doet die man goed werk,’ vindt Vidar. ‘Volgens mij heeft Geert het beste voor met het Nederlandse volk. Je zag ook dat-ie de joden gewoon lekker liet vallen met dat rituele slachtverbod.’
Het lijkt dus niet zo gek dat alle bekende extreem-rechtse groeperingen in Nederland op zaterdag 21 september op het Malieveld in Den Haag meededen met de grote demonstratie van de PVV tegen het regeringsbeleid. De oranje-wit-blauwe vlaggen van Voorpost wapperden in de herfstzon, de Nederlandse Volks-Unie (NVU) deelde flyers uit en zelfs de radicale skinheads van Blood &#038; Honour waren present. Het leidde in de Kamer tot een harde botsing tussen Wilders en D66-leider Pechtold. Die verweet de PVV-leider de steun van extreem-rechtse clubjes over zich af te roepen. Wilders zoekt in Europa immers openlijk toenadering tot radicale partijen met een duister verleden. Volgende week krijgt hij in de Tweede Kamer bezoek van Marine Le Pen, leider van het Franse Front National dat onder leiding van haar vader Jean-Marie nog maar kort geleden te boek stond als cryptofascistisch en op zijn minst antisemitisch. Heeft Pechtold gelijk? Vist Wilders met zijn keuzes voor ‘foute’ vrienden in troebel water?
Koerswijziging
Sarah de Lange is als politicologe verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en bestudeert radicaal en extreem-rechts in Europa. Ze zegt ‘verbaasd’ te zijn geweest toen Wilders afgelopen voorjaar aankondigde in Europa te willen samenwerken met partijen als Vlaams Belang, Front National en de Oostenrijkse FPÖ: ‘Van die partijen had Wilders tot dat moment altijd in ferme bewoordingen afstand genomen.’ Het telkens opspelende antisemitisme binnen dergelijke partijen was daarvoor de voornaamste reden. Wilders profileert zich juist steevast als ferm aanhanger van de staat Israël, in zijn ogen de enige westerse democratie in een vijandige moslimregio. De Lange spreekt van ‘een duidelijke koerswijziging’ van de PVV, want zeker bij Vlaams Belang en de FPÖ is de laatste jaren niet veel veranderd. Die koerswijziging werd in de PVV-fractie dit voorjaar ‘in de mededelingensfeer’ besproken, zegt Tweede Kamerlid Louis Bontes, die vorige week na openlijke kritiek op het gebrek aan interne discussie uit de fractie werd gezet. ‘Wilders vertelde dat hij de mogelijkheden wilde onderzoeken.’ Dat vond de fractie goed. ‘Wie kon daar nu tegen zijn?’ Maar voordat de fractie het wist, was er al sprake van samenwerkingsverbanden en voldongen feiten, zegt Bontes. ‘Zo word je in het pak genaaid.’ In het Algemeen Dagblad sprak Wilders van ‘een politieke revolutie’ in Europa. Bij de Europese verkiezingen in maart volgend jaar moeten de samenwerkende partijen ‘een enorme slag’ kunnen slaan: ‘Ik heb meer met die partijen in het buitenland dan met de hele Tweede Kamer.’
Wilders toerde door heel Europa. De aanhang ontving enthousiaste tweets over ontmoetingen met gelijkgestemden. Op 21 april bezocht Wilders Frankrijk. ‘Zojuist lunch gehad met Marine Le Pen in Parijs. Indrukwekkende vrouw. Heb haar uitgenodigd naar NL te komen.’ Op 21 juni was Wilders in België: ‘Fantastische ontmoeting gehad met Filip Dewinter en Gerolf Annemans van VB. Kijk uit naar intensievere samenwerking!’ Op 9 juli bleek Wilders in Italië te zitten: ‘Geweldige ontmoeting in Milaan met Lega Nord-leider en gouverneur van Lombardije, euroscepticus Roberto Maroni’, en op 20 augustus in Oostenrijk: ‘Vanmiddag in Wenen FPÖ-leider Strache ontmoet. Erg indrukwekkende man. Anti-EU coalitie komt steeds dichterbij.’
Heikel punt
De Europese tour van Wilders leidt ook binnen zijn eigen partij hier en daar tot opgetrokken wenkbrauwen. Alleen lijken volksvertegenwoordigers van de partij na de affaireBontes benauwd te praten. Tweede Kamerleden verwijzen voor commentaar naar hun fractievoorzitter, maar Wilders reageerde niet op vragen van Vrij Nederland. Gelders Statenlid Marc van Kampen toonde zich deze zomer al ‘zeer kritisch’ op een verband met het Vlaams Belang vanwege ‘het antisemitische’ karakter. Nu zegt hij het goed te vinden ‘in Europa een gezamenlijk front tegen islamisering’ te vormen. ‘Wel blijft het antisemitisme een heikel punt,’ aldus Van Kampen. Op de vraag hoe dat dan zit met Vlaams Belang, Front National en de FPÖ, verbreekt het Statenlid het gesprek en neemt hij zijn telefoon niet meer op.
Vertrokken PVV’ers maken van hun hart geen moordkuil en zeggen haast in koor dat Wilders in Europa de verkeerde afslag neemt. En dat dat ook extreem-rechtse krachten in Nederland oproept. Alleen willen ze meestal niet meer met hun naam in de krant. Gemeenteraadslid Paul ter Linden, die onlangs de Haagse PVV-fractie verliet, heeft daar geen moeite mee. Hij zegt zijn zorgen deze zomer nog te hebben aangekaart bij fractievoorzitter Machiel de Graaf, die ook in de Tweede Kamer zit. ‘Ik zei dat ik niks te maken wil hebben met partijen die bekend staan om hun anti-homostandpunten en antisemitisme,’ zegt Ter Linden: ‘Front National en Vlaams Belang zijn echt gebouwd op antisemitisme. Weinig mensen beseffen dat, maar Jean-Marie Le Pen zit nog altijd voor Front National in het Europees Parlement.’ Volgens Ter Linden zei De Graaf dat hij die zorg over zou brengen naar Geert Wilders. ‘Ik heb niets meer gehoord.’
Dediaboliseren
Geert Wilders verdedigt zich in het openbaar door te zeggen dat hij niet van plan is zich nog langer te laten ‘gijzelen’ door de politiek-correcte elite. Volgens hem zijn de partijen waarnaar hij toenadering zoekt, veranderd, en hoeft hij het ook niet volledig met ze eens te zijn om de krachten te bundelen. De vraag is natuurlijk of de breuk van radicaal en populistisch rechts in Europa met haar nazistische verleden uit overtuiging gebeurt, of slechts om electorale redenen. Sarah de Lange spreekt voor wat betreft Front National van een ‘generatiewisseling die tijd nodig heeft’. Marine Le Pen probeert haar partij te ‘dediaboliseren’ en treedt op tegen partijleden die nog steeds openlijk antisemitisch zijn. Vader Le Pen, die de gaskamers ooit ‘een detail’ in de geschiedenis noemde, is echter opnieuw kandidaat voor de komende Europese verkiezingen. Nog vorige week riep zijn dochter hem op zijn banden met de extreme nationalisten van Jobbik in Hongarije te verbreken. De Lange: ‘De vraag of de vernieuwing slechts cosmetisch is, is nauwelijks te beantwoorden. Opvallend is wel dat de meeste Franse media besloten hebben Marine Le Pen op haar woord te geloven.’
Dezelfde vragen kunnen gesteld worden over de ware aard van Filip Dewinter of FPÖ-leider Heinz-Christian Strache, van wie op internet foto’s circuleren waaruit zou blijken dat hij ooit deelnam aan paramilitaire oefeningen met neonazi’s. Overigens zal het voor Wilders en zijn nieuwe vrienden nog een hele klus worden om een vruchtbare alliantie te smeden. Hij heeft vijfentwintig parlementariërs uit ten minste zeven verschillende landen nodig om een fractie te vormen. Pas dan krijgt Wilders in het Europese Parlement meer geld, spreektijd en mogelijkheden om de agenda te beïnvloeden.
Maakt Wilders’ nieuwe Europese koers hem nu interessanter voor extreem-rechts in Nederland? Willem Wagenaar, onderzoeker bij de Anne Frank Stichting, vermoedt van wel: ‘Wilders maakt een klassiek radicaliseringsproces door. Hij steekt steeds meer maatschappelijke bruggen in de brand en isoleert zich zo van matigende krachten. Van een radicalere VVD wordt de PVV een partij die dichter bij extreem-rechts gedachtengoed komt.’
Volgens Jaap van Beek van de antifascistische onderzoeksgroep Kafka speelt het feit dat Wilders zich zo nadrukkelijk ‘buiten de orde’ plaatst ook een rol: ‘Dat vindt men binnen extreem-rechts aantrekkelijk.’ Tegelijkertijd is ‘de ideologische kloof tussen extreem-rechts en de gemiddelde PVV-stemmer nog steeds erg diep,’ zegt De Lange.
Zionist
Constant Kusters, leider van de Nederlandse Volks-Unie (NVU), is in een opperbest humeur. De NVU doet bij de komende gemeenteraadsverkiezingen op drie plaatsen mee: in het Westland strijdt de oude partij van neonazi Joop Glimmerveen tegen Oost-Europese arbeiders, in Purmerend tegen drugsoverlast en in Arnhem pleit de NVU voor ‘pedovrije zones’. Op de demonstratie van de PVV waren zo’n tien NVU-leden aanwezig, zegt Kusters. ‘Ik was wel verbaasd over de positieve reacties,’ zegt hij: ‘We hebben heel wat pamfletten uitgedeeld om leden te winnen. Maar Wilders schuift op naar rechts, dat is duidelijk te zien. Hij komt dichter bij ons. Nu hij zaken gaat doen met Filip Dewinter en Front National roept hij dat over zichzelf af.’ En dan schaterlachend: ‘Wat moet ik dan nog meer zeggen, haha! Front National en Vlaams Belang, dat zijn mensen die ik al jaren ken.’
Natuurlijk zijn er verschillen, zegt Kusters: ‘Wilders is een zionist. Dat hij met een keppeltje op zijn kop bij de Klaagmuur gaat staan, vind ik walgelijk. Maar voor negentig procent ben ik het met hem eens. De meeste mensen willen gewoon de grenzen dicht. Het lukt Wilders wat ons nooit is gelukt. Het is heerlijk dat hij zo groot wordt en dat links daar pijn van in de pens krijgt.’
Of de NVU banden heeft met de PVV? Kusters: ‘Het lijkt me niet verstandig op die vraag in te gaan. Maar dat we daar vrij kunnen staan folderen, dat zegt toch voldoende?’
Of de bewondering van Kusters voor Wilders veel meer is dan tactiek, blijft onduidelijk. Op Stormfront post hij onder de naam ‘NVU-voorzitter’ vooral harde aanvallen op de vermeende ‘joods-Indische achtergrond’ van de PVV-leider.
Zwart Front
Ritchie Kolvers van Zwart Front benadrukt juist de ideologische verschillen met Wilders: ‘Ik noem mijzelf een fascist. Zwart Front identificeert zich met het vroege Italiaanse fascisme.’ Ook Kolvers deelde in Den Haag flyers uit onder PVV-aanhangers: ‘Om een tegengeluid te laten horen. Ik heb niet veel op met Wilders. Het is alsof je een communist vraagt wat hij vindt van de sociaal-democratie.’ Kolvers somt wat verschillen op. ‘Ik ben pro-Syrisch, hij is pro-Israël, ik ben antikapitalistisch, hij niet. Ik heb geen bloedhekel aan de islam, maar alleen aan salafistische extremisten.’
Volgens kenners is een clubje als Zwart Front tekenend voor extreem-rechts in Nederland: het is klein en versnipperd. Inlichtingendienst AIVD spreekt in haar jaarverslag over 2012 over verdere ‘versplintering, fragmentatie en onderlinge onenigheid’.
Multiculturele chaos
Het contactnummer van Identitair Verzet wordt opgenomen door ‘Ruud’, naar eigen zeggen een student politicologie uit Utrecht. Identitair Verzet is een recent vanuit Frankrijk overgewaaide zelfbenoemde protestgeneratie à la ’68, maar dan van rechtse anti-immigratiesnit. Het deed in Nederland al van zich spreken met acties tegen asielzoekerscentra en islamitische scholen en eind september lieten diverse aanhangers zich zien bij de demonstratie van Wilders. ‘Omdat PVV en Identitair Verzet hetzelfde doel hebben,’ zegt Ruud. ‘We zijn tegen de islamisering en willen een einde aan de multiculturele chaos. De PVV probeert dat in het parlement, wij zijn als het ware de buitenparlementaire actievleugel.’
Ruud spreekt van vijfentwintig tot dertig nieuwe aanmeldingen sinds de demonstratie. Zijn Utrechtse medeorganisator Helene Veer had op Facebook een oproep geplaatst om mee te doen. Volgens Ruud is Veer naast activiste voor Identitair Verzet ook vrijwilliger voor de PVV en foldert zij tijdens campagnes van de partij. Dat is niet te controleren, want Veer gebruikt een schuilnaam. Ruud: ‘Meer dan de helft van de bevolking van grote steden bestaat uit allochtonen, in Den Haag patrouilleert de shariapolitie. Onze regels en onze wetten worden aan de laars gelapt.’
Volgens Kafka probeerden aanhangers van Identitair Verzet samen met skinheads van Blood &#038; Honour tijdens de demonstratie op de vuist te gaan met antifascistische actievoerders. ‘Officieel zijn wij geweldloos,’ zegt Ruud. ‘Maar wat sympathisanten na de demonstratie doen, daar zijn wij niet verantwoordelijk voor.’
NSB-vlaggen
Eveneens gespot in Den Haag: Alfred Vierling, een oude rot in extremistische kringen die ooit nog partij-ideoloog was van Janmaats Centrumpartij. ‘Ja, ik was er ook, uit nieuwsgierigheid. Ik wilde wel eens kijken wat de PVV op straat kan doen, in mijn tijd kon dat niet.’ Vierling zegt de kritiek van Wilders op de islamisering te delen, maar hij vindt de PVV economisch ‘te liberaal’. Om de verbinding in Europa moet hij lachen. ‘Eigenlijk is het nationalisten niet gegeven samen te werken. Ze verschillen enorm. Front National heeft een totaal andere economische politiek, dat zijn echt geen Duitse spaarders, hoor.’
Vierling geeft nog lezingen, ‘kadervorming’ voor Voorpost, de nationalistische Vlaams-Nederlandse beweging die in Den Haag opviel door met een tiental grote prinsenvlaggen te zwaaien. Dat was een oproep aan de PVV ‘om de poot stijf te houden’, zegt ‘actieleider’ Florens van der Kooi. Twee jaar geleden haalden Kamerleden van de PVV die prinsenvlaggen onder druk weg bij hun raam omdat ook de NSB die vlag gebruikte. ‘Het is een geuzenvlag,’ zegt Van der Kooi. ‘We moeten net als de geuzen in opstand komen. Dit kabinet bezuinigt Nederland kapot, de armen worden armer, de rijken rijker. Maar er gaat wel geld naar de EU en ontwikkelingssamenwerking.’ Tot zijn grote vreugde zag de actieleider dat diverse Kamerleden van de PVV op hun revers een speldje met de prinsenvlag dragen. ‘Dat wil toch wel wat zeggen.’
Van der Kooi noemt de samenwerking in Europa ‘absoluut belangrijk’ voor ‘frontvorming’. ‘Overal in Europese steden lopen jonge Noord-Afrikanen de boel te terroriseren.’ Omstreden partijen, hoezo? ‘Bij de PvdA en GroenLinks lopen milieuactivisten met een strafblad rond, maar daar hoor je jullie nooit over. Slechts één ding geldt als überzonde: een naziverleden.’
Op Stormfront is de Europese samenwerking van de PVV beslist geen druk topic. Maar de weinige reacties zijn veelal enthousiast: ‘Fantastisch nieuws toch?’ zegt Ondernemer. ‘Zou hij nu in de gaten hebben dat hij het beste met nationalisten van buurlanden kan samenwerken?’ Weisnationaal reageert: ‘Misschien komen we zo nog eens ergens.’
Risico’s
De aanval van Pechtold op Wilders in de Kamer bleek effectief. Wilders liet zich gaan en begon te razen en te tieren op de ‘ultieme miezerigheid’ van Pechtold. Commentatoren concludeerden: raak. Toch was de actie van de leider van D66 niet helemaal fair. Op hoge toon riep hij Wilders op publiekelijk afstand te nemen van de rechts-extremisten die op zijn demonstratie waren gesignaleerd. Maar dat had Wilders twee dagen eerder al gedaan na een oproep van het CIDI, het Centrum Informatie en Documentatie Israël. ‘De PVV verwerpt uiteraard alles wat riekt naar nationaal-socialisme en extremisme,’ luidde de reactie van Wilders toen. Veel meer dan publiekelijk afstand nemen kan hij ook niet doen, menen deskundigen.
Toch legt het incident de kwetsbaarheid van Wilders bloot. ‘Het is niet goed dat dit soort groepjes de PVV omarmen,’ zegt de net vertrokken Louis Bontes. ‘Hoe je het ook wendt of keert, door samenwerking met discutabele partijen in Europa neem je risico’s. Het kan leiden tot een groot succes bij de verkiezingen. Maar als er te veel verkeerde associaties door worden gewekt, kan het ook het Waterloo voor de PVV betekenen.’
Nee