<div class="lead">
Razend interessant dat Urgenda de Klimaatzaak tegen de Staat won. De rechter verplichtte Nederland de broeikasuitstoot met 25 procent te verminderen. Kan nu elk ontevreden burgerplatform namens ons naar de niet-gekozen rechter stappen?
</div>
Gaat de Nederlandse rechter zich voortaan met ons buitenlandbeleid bemoeien? De uitspraak van de Haagse rechtbank, die de Nederlandse overheid opdraagt om meer te doen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, duwt ons in die richting. De Staat heeft onzorgvuldig en daarmee onrechtmatig tegen de stichting Urgenda gehandeld, vindt de rechter, en moet zich houden aan haar eigen beloften. Chapeau Urgenda, maar er zal achter heel wat Haagse oren worden gekrabd.
Kan vanaf nu elk ontevreden burgerplatform – vroeger heette dat actiegroep – naar de niet-gekozen rechter stappen om de mensenrechten in Soedan of de ontwikkelingshulp aan Nepal een beetje hoger op de agenda te zetten? Nee, dat niet, maar de uitspraak is wel razend interessant.
De rechter stelt dat ‘de vraag of de Staat zijn zorgplicht schendt doordat hij onvoldoende maatregelen treft om de gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen, een rechtsvraag (is) die niet eerder in een Nederlandse procedure is beantwoord en waarvoor de jurisprudentie ook geen op maat gesneden kader biedt’. Dat is voor zover het over het klimaat gaat niet te betwisten, maar het riep bij mij toch een sterke herinnering op.
Op 21 februari 1980 – opa vertelt – deed de Haagse rechter ook uitspraak in een zaak die door het Indonesië Komitee Hengelo (IKH) tegen de Staat was aangespannen om de verkoop van drie oorlogsschepen aan Indonesië tegen te houden. Die levering was in strijd met ons terughoudende wapenexportbeleid, betoogde het IKH, en in strijd met onze grondwettelijke opdracht om de internationale rechtsorde te bevorderen, want de schepen zouden een rol kunnen spelen bij de Indonesische annexatie van Oost-Timor, die toen net aan de gang was. De verkoop zou dus wel een vette buit onleveren voor de Nederlandse scheepswerven, maar slecht zijn voor de veiligheid in de wereld. Ik vat het nu maar huiselijk samen, maar de vergelijking met de klimaatuitstoot gaat wel degelijk op. Ook hier zijn de woorden ‘gevaarlijk’ en ‘veiligheid’ gebruikt, en het verwijt is, net als toen, dat de Staat er een potje van maakt door de koopman voorrang te geven boven de zorgplicht en de dominee.
<q class="pull-right">Nederland heeft 45 jaar geleden al het Nonproliferatieverdrag tegen kernwapens geratificeerd. Maar die bommen liggen nog steeds in Volkel</q>
De landsadvocaat maakte in 1981 gehakt van de aanklacht. Het IKH werd niet-ontvankelijk genoemd (wat denkt u wel, als elke burger die het ergens niet mee eens is naar de rechter zou stappen enzovoort, daar hebben wij de Tweede Kamer voor, de Staat pleegt geen onrechtmatige daad want de actievoerders kunnen niet aantonen dat ze in enig belang zijn geschaad). Smalend werd aan de eisers, die ook het Oost-Timorese Bevrijdingsfront Fretilin en de flamboyante held van de Portugese Anjerrevolutie Otelo Saraiva de Carvalho hadden laten invliegen, de vraag gesteld of ze hun rechtspersoonlijkheid konden bewijzen (‘heeft u een papiertje van de Kamer van Koophandel?’).
Nee, dan is de rechter nu heel wat milder. Urgenda werd, anders dan het IKH toen, wel ontvankelijk verklaard en mag opkomen voor ons allemaal, omdat het ‘op grond van haar statutaire doelstelling de bescherming van deze algemene of collectieve belangen behartigt’. Simpel gezegd: als een burgercomité zelf vindt dat het voor uw of mijn belangen opkomt, dan is het ook zo. Nu vind ik dat in het geval van Urgenda uitstekend, maar ik kan me griezeliger burgercomités voorstellen aan wier statuten ik mijn belang niet zou willen uitbesteden.
Ik kan me ook voorstellen dat het Nederlands buitenlandbeleid nu andere burgercomités wakker gaat schudden. Nederland heeft 45 jaar geleden al het Nonproliferatieverdrag tegen kernwapens geratificeerd. Maar die bommen liggen nog steeds in Volkel, heeft het kabinet-Rutte zijn zorgplicht tegenover ons u wel genoeg nageleefd? Weg ermee, Haagse rechter. Nu zorgplicht en burgercomité het politieke vocabulaire zijn binnengeslopen, kan het blijkbaar.

Gerelateerd