Interview Ernst van den Hemel
Dwaze Zaken heet het Amsterdamse café waar Ernst van den Hemel wil afspreken. Met reden. Ernst is graag dwaas. Een activist moet opgetrokken wenkbrauwen trotseren, zegt hij vanachter een koffie verkeerd. Zeker in deze tijd. Alles liever dan het &#8216;Doe eens normaal, man&#8217;-adagium van rechts-conservatief Nederland. &#8216;De PVV, de VVD, Wakker Nederland en PowNews, ze roepen het allemaal. Tegen kunstenaars, tegen moslims, tegen demonstranten: &#8220;Wat jij doet, is niet normaal hoor.&#8221; Occupy&#8217;ers zijn gekkies en alle krakers zijn drugsdealende Polen. Ook als je het milieu belangrijk vindt of in ontwikkelingssamenwerking gelooft, ben je tegenwoordig minstens getikt.&#8217;
Maar Van den Hemel is hoopvol. Er hangt een ommekeer in de lucht. Hij heeft het met eigen ogen gezien, hij was een van de bezetters van het Amsterdamse Beursplein. &#8216;Steeds meer mensen zeggen: zo kan het niet langer. Wie is hier nu eigenlijk dwaas? De status quo moet doorbroken worden, we willen geen politiek die zich alleen maar laat leiden door winst op de korte termijn. Die banken in de lucht houdt zonder het ons te vragen en de gevolgen van de crisis afwentelt op onschuldige mensen.&#8217; Hoho, eerst even een korte introductie. Van den Hemel (30) promoveerde op Calvijn en geeft les aan Amsterdam University College. In zijn studententijd protesteerde hij voor het eerst, tegen de bezuinigingen van toenmalig staatssecretaris Rutte. Boos omdat hij geen woning kon vinden, kwam hij in de kraakwereld terecht. &#8216;Het was de eerste keer dat ik mij echt engageerde. En ik vond er mijn posse,&#8217; glimlacht hij. &#8216;Eindelijk mensen die geen baantjesjagers waren of onderdeel van de internationale socialistenkliek rondom de vakbond.&#8217;
Maximale democratisering
Hij combineert het actiewezen met een academische carrière, en zo praat hij ook. Het liefste werkt hij daar waar &#8216;ruimte is om expliciet te reflecteren op de maatschappelijke functie van academisch onderzoek.&#8217; Hij vindt dat er een &#8216;fundamentele verandering&#8217; nodig is om tot een &#8216;basale realisatie&#8217; te komen. Want het zou toch mooi zijn als meer mensen gaan inzien dat ze niet voor zichzelf, maar voor een &#8216;universeel belang&#8217; leven. &#8216;Nu ga ik even heel abstract worden,&#8217; doceert hij, &#8216;maar in mijn beleving is ieder mens &#8220;politiek&#8221;. Je lot is verbonden aan dat van alle anderen, iedereen draagt verantwoordelijkheid voor het inrichten van de samenleving. Daarom strijd ik voor maximale democratisering.&#8217; Prachtig, maar wat behelst dat dan? &#8216;Nu kun je één keer in de vier jaar je stem aan een politieke partij uitbesteden. Maar wat je ook stemt, er verandert niet écht iets. Het zijn twintig smaakjes van dezelfde status quo. Dan moet je die democratie zelf maar in de praktijk gaan brengen.&#8217; Volgens Van den Hemel heeft Occupy Amsterdam bewezen dat het kan, zo&#8217;n directe participatiedemocratie. Hij trad op als moderator van de General Assembly, de avondlijke vergadering waarin alle Occupy&#8217;ers zich verzamelden. Alleen bij volledige consensus werd er een besluit genomen. Geweldig, vindt Van den Hemel. &#8216;Het groepsbelang ging boven alles.&#8217; Maar tot een inhoudelijk gesprek kwam het zelden. Urenlang bakkeleien over één spandoek, is dat dan het summum van democratie? &#8216;Ik trek het mezelf ook aan dat de discussies niet efficiënter en effectiever zijn verlopen,&#8217; zegt Van den Hemel. &#8216;Zo&#8217;n vierentwintiguursbezetting roept praktische problemen op, daar ging alle energie naar toe.&#8217; Waar het protest dan precies toe geleid heeft? Dat vindt hij echt zo&#8217;n journalistenvraag. &#8216;In de kunstenaarstent hebben we heel interessante visies uitgewisseld. Met een groep waarin bijvoorbeeld jonge componisten en schrijvers zaten, lazen we elke ochtend om elf uur een tekst. Van Willem van Oranje tot Khadaffi, hartstikke inspirerend. De analyses die daaruit voortgekomen zijn, proberen we nu in een boekje vast te leggen. We blijven zoeken hoe we de impact van het Occupy-protest kunnen vergroten.&#8217; Inmiddels eist een nieuwe misstand zijn aandacht op: de Somalische asielzoekers die in Ter Apel &#8216;geklinkerd&#8217; zijn terwijl hun asielprocedure nog liep. Hij nam een gezin op in zijn huis. &#8216;De politiek roept dat het onrealistisch is om deze mensen een verblijfsvergunning te geven, omdat dat precedenten schept. Fuck dat. Ik weiger te accepteren dat wij mensen zo behandelen. Als dertigjarige academicus heb ik ogenschijnlijk weinig te maken met het lot van een Somaliër op een deprimerend terrein in Ter Apel. Maar net als bij Occupy gaat het erom dat je zegt: ik sta hier niet voor mezelf, dit gaat iedereen aan.&#8217;
Nieuwe perspectieven
21 Nederlanders die de blik kantelen
De natuurkundige die Einstein van zijn voetstuk durft te stoten is geniaal of gek. De advocaat die met een longontsteking in de rechtszaal blijft vechten voor de slachtoffers van gifgasaanvallen is een idealist die nooit opgeeft of heeft te veel Amerikaanse rechtbankdrama&#8217;s gekeken. De drieëndertigjarige europarlementariër die Europa&#8217;s Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken wil afzetten, is een briljant politiek talent of verblind door overmoed. De Marokkaanse rapper die vergeten Nederlandse volkszangers op een schild hijst, zet het hitsige integratiedebat prachtig op zijn kop of is een irritante aandachtszoeker.
In dit nummer presenteren wij eenentwintig dwarsdenkers. Of ze nu hemelbestormers of relschoppers zijn, zij zetten het debat op scherp. Ze durven tegen de stroom in te roeien en trekken zich niets aan van hoe het hoort. Ze kantelen de blik en laten een andere werkelijkheid zien. Ze verschansen zich niet in studeerkamers, maar maken hun tegendraadse ideeën en overtuigingen waar. Of ze de wereld echt zullen veranderen, kan alleen de toekomst uitwijzen. Maar ze proberen het tenminste.
Vorig jaar stelde VN voor het eerst een gezelschap dwarsdenkers voor. Hebben zij hun eretitel waargemaakt? Niet allemaal. Het VVD-Kamerlid Jeanine Hennis die aankondigde de liberale beginselen nooit te zullen verkwanselen, is ingekapseld in de gedoogconstructie en heeft dwarsheid ingeruild voor fractiediscipline. Maar Paul Polman van Unilever sleepte recent de titel Topman van het Jaar 2011 in de wacht, precies om de reden waarom VN hem verkoos: zijn durf duurzaamheid tot hart van zijn multinational te maken. Het bekoorde ons dan weer minder dat de man die zei dat de wereld niet in een financiële maar een ethische crisis verkeert afgelopen april moest bekennen dat zijn bedrijf verboden prijsafspraken had gemaakt. De &#8216;laatste socialist&#8217; Hans Spekman heeft het intussen tot partijvoorzitter van de PvdA geschopt. Toch heeft hij vooralsnog niet weten te voorkomen dat de kiezer die zijn gedachtegoed deelt, naar de SP overloopt. De Vlaamse hoofdredacteur Peter Vandermeersch van NRC Handelsblad heeft er voor gezorgd dat de oplage tegen het tij in stijgt. Wel brengt hij nog steeds menig columnist en lezer tot razernij met zijn buiging naar de commercie.
We bedoelen maar: een beetje dwarsdenker wekt irritatie én bewondering op. Ook dit jaar discussieerden de redacteuren van Vrij Nederland verhit over wie de geuzennaam verdient. &#8216;Job Cohen, die zich niet tot populist heeft laten omvormen door Haagse mannetjesmakers,&#8217; vond de een. &#8216;Eva Jinek, de topjournaliste die grote risico&#8217;s neemt door met &#8220;maffiamaatje&#8221; Moszkowicz in bed te duiken en naar Wakker Nederland te vertrekken om daar gewoon een goed programma te maken,&#8217; zei een ander. In de komende pagina&#8217;s vindt u het gezelschap waar we geheel ondemocratisch op uit zijn gekomen. Als u denkt dat we fatale fouten hebben gemaakt of prachtige exemplaren van de soort hebben gemist, horen we het graag.
Reacties en suggesties zijn van harte welkom op redactie@vn.nl. Maurits Martijn en Tomas Vanheste

Gerelateerd