<div class="lead">Anton Bruinsma eist de miljoenenerfenis van zijn broer Klaas op. Het geld van de godfather staat geparkeerd in Zwitserland.</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Lukt het de jongere broer van de vermoorde topcrimineel wat minister Opstelten eerder niet voor elkaar kreeg?</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p> Een straat zoals duizenden in Nederland. Rijtjeshuizen met aangeharkte voortuinen en strakke parkeerhavens. Daken verrijkt met kapellen, vensterbanken gedecoreerd met identieke vazen. Zou den de bewoners van de Oenenburgweg in Nunspeet weten wie ooit de eigenaar van hun woningen is geweest? Vermoedelijk niet. Net zomin als de huurders aan de Meester P.J. Troelstralaan in Assen of de appartement eigenaren aan de Valeriusstraat in Leeuwarden. </p>
<p>Klaas Bruinsma was eind jaren tachtig nog een onbekende voor het Nederlandse publiek. Misschien was zijn naam al eens gevallen in de hoofdstedelijke media, maar zeker niet in Nunspeet. De inwoners van het godvrezende Gelderse stadje konden niet weten dat achter Flavia Beleggingen BV een beruchte drugshandelaar schuilging. In de vennootschap zat een miljoenenportefeuille, waarvan hun huurbaas maar kort zou genieten. Op 27 juni 1991 werd Bruinsma voor het Hilton Hotel in Amsterdam doodgeschoten.</p>
<p>Pas na zijn dood kreeg de crimineel zijn omstreden status als de godfather van Nederland, een bendeleider die zijn organisatie bestuurde als ware het een heuse multinational. Dat beeld komt vooral op het conto van <i>Parool</i>-journalist Bart Middelburg, die de onderwereldcarrière van Bruinsma uitvoerig heeft beschreven in zijn boek <i>De Dominee</i> (1992). Daarin ontdekte de lezer ook dat de hoofdrolspeler van bemiddelde komaf was. Klaas was samen met zijn broers Charley en Anton en zijn zus Ada een van de vier kinderen van Raak-oprichter en frisdrankfabrikant Bruinsma. Een Gooise familie die bij de dood van senior in 1984 een flinke erfenis kreeg toebedeeld: een kleine miljoen euro voor ieder kind. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>De broers Anton en Klaas hadden de nalatenschap van hun vader in een gezamenlijk bedrijf gestoken, waarmee ze vervolgens vastgoed aanschaften. Homerun BV heette de vennootschap, gevestigd in de Amsterdamse Beethovenstraat. Anton was de directeur en zorgde voor de acquisitie: zo kocht hij in 1987 onder meer de huizenblokken in het Nunspeetse straatje voor 2,2 miljoen euro van de Stichting Pensioenfonds Productschappen Voedsel Voorziening. </p>
<p>Die investering met het geld van pa Bruinsma als onderpand leidde binnen enkele jaren tot een broedertwist. ‘Klaas heeft het allemaal van me afgepakt,’ vertelt Anton. ‘Onder dwang. Hij vond dat ik er een potje van had gemaakt, maar dat was onzin. Hij heeft me bedreigd. Ik moest in mei 1989 bij de notaris alles inleveren. Tot en met mijn fietssleutels.’ Uit officiële stukken blijkt dat in die maand het aandelenpakket van de broer inderdaad werd overgedragen aan Klaas Bruinsma en enkelen van zijn zakenrelaties.</p>
</p></div>
<figure id="post-34769 media-34769" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2013/07/428157b4-5b53-459d-8750-e83dffd39e05_1314808_preview.jpg" alt="De Neeltje Jacoba was ondergebracht bij een stichting, zodat de fiscus er niet bij kon. Foto: Bertel Kolthof/ANP" /><figcaption>De Neeltje Jacoba was ondergebracht bij een stichting, zodat de fiscus er niet bij kon. Foto: Bertel Kolthof/ANP</figcaption></figure>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>De aandelenoverdracht is een van  de vele documenten die Anton Bruinsma en zijn zakenpartner <br />Ard Tas hebben ingebracht in een recente procedure. Bijna een kwart eeuw nadat Anton (naar eigen zeggen gedwongen) afstand heeft gedaan van de vele geïnvesteerde miljoenen, eist het tweetal dat geld alsnog op. Ze claimen de nalatenschap van broer Klaas, die op een Zwitserse bankrekening zou staan. Twee jaar geleden al stuurden Bruinsma en Tas een brief naar Baumann &#038; Cie in Bazel, waarin ze vroegen om alle tegoeden van Klaas te blokkeren. De bank reageerde afwijzend, waarna de eisers verschillende stukken naar Zwitserland stuurden om hun claim te onderbouwen. Sindsdien is het stil aan Zwitserse zijde. Deze zomer spant Anton een kort geding aan om de bank tot een antwoord te dwingen.</p>
<p><b>Carrièreswitch</b></p>
<p>De nalatenschap van Klaas Bruinsma is met raadselen omgeven. Mensen uit de omgeving van de beroepscrimineel vertelden na zijn dood dat hij in de voorgaande jaren een carrièreswitch had nagestreefd. Hij zou plannen hebben gehad om een legale bank te beginnen in een belastingparadijs en wilde daarnaast tijd besteden aan zijn hobby: zeilen. Het hoofd van een rechercheteam dat onderzoek naar hem deed, verklaarde eind jaren negentig dat de crimineel klaar was met de drugsbranche. ‘Bruinsma deed eigenlijk helemaal niets. Hij zou kunnen worden vergeleken met een ondernemer die op zijn vijftigste is gestopt met werken.’</p>
<p>Voor hij definitief ‘met pensioen’ zou gaan, wilde Bruinsma nog één slag slaan: het binnenhalen van een buitensporig grote hoeveelheid drugs. Voor deze zogenoemde ‘grote berg’ had hij financiers gevonden die graag wilden meedoen. Maar de deal mislukte; de politie onderschepte het transport van vijftig ton hasj. Naar verluidt bezorgde dat Bruinsma een fikse verliespost en gigantische schulden aan zijn geldschieters. Het ging daarna snel bergafwaarts met hem. Hij was continu onder invloed van cocaïne en vormde een gevaar voor zijn eigen groep. Wellicht dat hij daarom uit de weg werd geruimd.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>De fiscus wilde ruim zestien miljoen euro vorderen bij de erfgenamen. Die weigerden</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Bruinsma was verdwenen, maar waar was zijn geld? Had hij zijn kapitaal erdoor gejast of op tijd voorzorgsmaatregelen genomen? Het ene kamp vermoedde dat Bruinsma bij zijn dood compleet bankroet was geweest; aan de andere kant meenden kennissen dat er tientallen miljoenen waren weggesluisd. In de jaren na zijn liquidatie kende de discussie over de omvang van de erfenis een grote bandbreedte. Bruinsma’s criminele organisatie zou op het einde een jaaromzet hebben gehad van rond de vijftig miljoen euro. Het persoonlijk vermogen van De Dominee werd door sommigen geschat op ruim twintig miljoen euro. Een naheffing van de Belastingdienst sprak boekdelen: de fiscus meende ruim zestien miljoen euro te kunnen vorderen bij de erfgenamen. Die weigerden destijds deze fiscale ‘erfenis’, maar de geclaimde belastingschuld zegt iets over de inkomstenstroom die men Bruinsma toedichtte.</p>
<p>In elk geval was de Nederlandse staat buitengewoon geïnteresseerd in de vermeende erfenis van Bruinsma. Financieel onderlegde rechercheurs hadden eerder al gezien hoe hij pionierde met zogenaamde loanback-constructies. Geld werd weggesluisd naar buitenlandse vennootschappen, waarvan de aandelen op naam stonden van een stroman. Het was daarmee officieel niet meer te linken aan het Amsterdamse criminele kopstuk. Vervolgens gaf de buitenlandse onderneming hypothecaire leningen aan vastgoed investeringen van Bruinsma cum suis. Uiteraard werd er nooit een cent afgelost.</p>
<p><b>Neeltje Jacoba</b></p>
<p>Bruinsma deed dat niet alleen; hij had een clubje juridische en fiscale adviseurs die de constructies voor hem bedachten. Op een van die facilitators had justitie het vizier gericht: de Amsterdamse advocaat John En gels ma. Die zorgde er bijvoorbeeld voor dat Bruinsma zijn boten onderbracht in stichtingen. Een voorzorgsmaatregel: zo kon de fiscus er geen beslag op leggen. Dat gebeurde onder meer met de Neeltje Jacoba, een reddingssloep waar volgens de overlevering prinses Mabel, toen ze nog gewoon Wisse Smit heette, als vriendin van Bruinsma (‘die Lange’) vaak de nacht had doorgebracht. </p>
<p>De advocaat bemoeide zich met meer zaken dan alleen de Bruinsma-vloot. Hij zorgde ook voor de vastgoedpoot, met daarin onder meer het gezamenlijke bezit van de broers uit de Homerun-vennootschap. ‘Anton is daar door Engelsma uit geflikkerd,’ beweerde nadien een andere raadgever van Bruinsma. Deze Jan Guijt, een Volendamse belastingadviseur, had tot 1988 de administratie gedaan voor het onroerendgoedbedrijf dat was gevuld met de nalatenschap van vader Bruins ma. ‘Er zat toen geen zwart geld in,’ zei Guijt eerder tegen Het Parool. ‘Dat weet ik honderd procent zeker. Ze hadden toen voor rond de zeven miljoen euro onroerend goed, met hypotheken van verschillende banken, de Friesland Bank, de Amro, de ABN en de NMB. […] op papier zag het er keurig uit.’</p>
<p>Nadat Anton op 18 mei 1989 door Klaas was gewipt, werd de naam veranderd in Flavia Beleg gingen. Als bestuurder trad weer een andere vennootschap op, de stichting Fulvia. Daarvan was advocaat Engelsma de secretaris en Klaas Bruins ma de voorzitter. Voor de opsporingsinstanties waren de investeringen van Flavia interessant. Die werden gefinancierd vanuit Hong kong. Het geld kwam van een bedrijf met de naam Helino Ltd., waarvan ene Yee Tai Wong directeur was. Rechercheurs vroegen zich af waarom een bedrijf vanuit Hongkong hypotheken gaf aan een Amsterdams bedrijf. De link was snel gelegd. Voor de Nederlandse tak van Helino trad de jurist van Klaas Bruinsma op: En gels ma. Maar die wees elke verdenking van de hand. ‘Het betrof een bonafide firma van beschaafde mensen die hun geld keurig netjes hebben verdiend,’ liet hij eerder in de pers weten.</p>
<p>De samenwerking tussen Engelsma en Klaas Bruinsma kende een breder verband. Er waren nog twee andere zakenpartners: de pornohandelaren Charles Geerts en Gerard Cok. Dat kwartet zou de basis zijn geweest voor de geldstroom naar Hongkong. Bruinsma had de anderen gebruikt als dekmantel voor zijn witwasoperatie. Althans, dat was het vermoeden van het Openbaar Ministerie, de FIOD en sommige journalisten, maar tot op de dag van vandaag is nooit bewezen dat het drietal (Engelsma, Geerts, Cok) inderdaad behulpzaam is geweest bij het doorsluizen van Bruinsma’s drugsmiljoenen. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>De Chinese directeur vertelde dat de bankrekeningen leeg waren</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p><b>Informant</b></p>
<p>Dat lag niet aan de inzet van de opsporingsambtenaren. Die hadden hun best gedaan en waren midden jaren negentig zelfs afgereisd naar Zuidoost-Azië, op zoek naar sluitend bewijs voor de verdenking tegen Helino Ltd. Maar de Nederlanders vingen bot in Hongkong. De lokale bank wilde geen inzage geven in de rekeningen van Helino en de FIOD mocht directeur Wong niet verhoren. Dat laatste was mede veroorzaakt door de advocaten van Geerts en Engelsma. Die waren spoorslags afgereisd om Wong bij te staan. Ze hadden met succes een kort geding aangespannen om ondervraging van de Chinese directeur te voorkomen. Wel kon de recherche vaststellen dat Helino niet een ‘echt’ bedrijf was. De Limited zat gevestigd op het privéadres van Wong. </p>
<p>De FIOD-mensen bleven wroeten en boekten uiteindelijk een succesje. Ze mochten van de Hongkongse politie Wong informeel horen; hij kreeg de status van ‘informant’. Het bleek een pyrrusoverwinning. De Chinese directeur vertelde dat de bankrekeningen van Helino leeg waren. Het geld was in 1994 op verzoek van Engelsma overgeboekt naar Zwitser land. Suspect, maar nog steeds was nergens de betrokkenheid van Klaas Bruinsma aantoonbaar. </p>
<p>De Nederlandse staat had al wel de rekening bij de bank Baumann &#038; Cie in Bazel laten blokkeren. Daar stond op nummer 31507 een bedrag van 4,3 miljoen euro. Na de vruchteloze missie in Hongkong vond justitie het welletjes en hief de blokkering in 1997 op. Daarmee kwam het geld echter niet vrij. De Zwitsers namen het stokje over. Ze verdachten op hun beurt directeur Wong van witwassen. Die moest maar eens uitleg komen geven over wie er nu eigenlijk daadwerkelijk eigenaar van de miljoenen was. Wong gaf geen sjoege, bleef wijselijk in Hongkong en werd in 2009 bij verstek veroordeeld voor witwassen. Toen kwam er toch een reactie uit het Verre Oosten. Wong ging in beroep en boekte succes. Het Zwitserse <i>Obergericht</i> bepaalde op 11 januari 2010 dat het hele onderzoek naar de herkomst van het geld van nummerrekening 31507 veel te lang had geduurd: de strafzaak werd verjaard verklaard. Het kapitaal dat was gestort door Helino, was inmiddels aangegroeid tot zo’n zeven miljoen euro en diende onmiddellijk te worden vrijgegeven aan de rechthebbende. Wie dat was, bleef echter volstrekt onduidelijk. </p>
<p><i>Parool</i>-redacteur Middelburg schreef rond die tijd verschillende stukken over de zogenaamde Edelweiss-route van Nederland via China naar Zwitserland. Hij bleef ervan overtuigd dat het om een witwasconstructie voor het Bruinsma-geld ging. Zijn publicaties leidden eind 2011 zelfs tot vragen in de Tweede Kamer. Het parlement wilde van minister van Veiligheid en Justitie Ivo Opstelten weten waarom Nederland dat geld niet alsnog claimde. De witwaswetgeving was inmiddels aangescherpt en de overheid kon ook criminele erfenissen ontnemen. </p>
</p></div>
<figure id="post-34769 media-34769" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2013/07/93176bcb-7733-4312-8608-c8cc811271b4_028_DETECTIVE_-1_preview.jpg" alt="Was hij, toen hij geliquideerd werd, bankroet of schatrijk? Foto: ANP" /><figcaption>Was hij, toen hij geliquideerd werd, bankroet of schatrijk? Foto: ANP</figcaption></figure>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Het antwoord van Opstelten was negatief: de Zwitsers wilden niet meewerken als de verdenking niet concreter zou worden. Het was volgens de bewindsman ook niet duidelijk ‘of het wel om dezelfde bankrekening ging van personen die in het verleden te liëren waren aan Klaas Bruinsma en naar wie van 1993 tot 1997 een onderzoek liep’. Die zaak was indertijd bovendien al afgedaan als gevolg van een fiscale schikking met de betrokken zakenmensen, onder wie Charles Geerts en John Engelsma. Volgens Han Jahae, de advocaat van Geerts, zijn al die verhalen over witwassen grote onzin: ‘Die schikking had daar ook niets mee te maken. Het ging om een boete over het niet afdragen van filmrechten (voor Geerts’ porno-imperium, waar Engelsma aandelen in had, red.).’ Raadsman John Engelsma was niet bereikbaar voor commentaar, maar heeft in eerdere reacties de witwasverdenking afgedaan als ‘een kwaadaardig, uit de lucht gegrepen gerucht’.</p>
<p><b>Kringloopboerderij</b></p>
<p>Hoe dan ook, onlangs heeft zich een nieuwe partij gemeld. Broer Anton meent rechthebbende te zijn. Hij wil de miljoenen gebruiken om samen met zijn compagnon Ard Tas een ‘kringloopboerderij’ in Italië te beginnen. De Rotterdammer Tas fungeert als vooruitgeschoven post en probeert zo veel mogelijk bewijzen te vergaren. Het duo weet zich daarbij gesteund door officiële stukken van Ernst Olof Faber, jarenlang de huisnotaris van Klaas Bruinsma. Een kantoorgenoot van de inmiddels gepensioneerde Faber vond het Bruins ma-dossier in een doos in de kelder. Anton denkt zijn claim te kunnen stutten met deze documenten. </p>
<p>Veelzeggend zijn de begeleidende aantekeningen die Faber maakte. De voormalige notaris heeft indertijd puntsgewijs genoteerd hoe Anton Bruinsma werd uitgeschreven bij Homerun BV en hoe broer Klaas het bezit in handen kreeg. ‘Reden voor deze aandelenoverdracht kan niet anders zijn dan dat de heer Klaas Bruinsma een “voertuig” nodig had voor de belegging van zijn behaalde winsten,’ oordeelt Fabers kantoorgenoot ruim twee decennia later.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>Als blijkt dat er nog 7 miljoen euro is, kan Anton aankloppen. Maar zal hij de enige kandidaat zijn?</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Er zit verder een <i>declaration of trust</i> bij, waarin advocaat John Engelsma en porno-ondernemer Gerard Cok als <i>beneficiary</i> directeur Wong Yee Tat in Hongkong benoemen. En dan wordt het echt interessant, want bijgevoegd is ook een identieke overeenkomst tussen Wong Yee Tat en ‘mr Klaas Bruinsma, company-director, residing in Amsterdam’. Het lijkt een vrij solide bevestiging dat Klaas Bruinsma bemoeienis had met de constructie via Zuidoost-Azië. </p>
<p>Opnieuw zijn de krabbels van de notaris boeiend: ‘Man achter Helino is Wong. Geldstroom = Wong -> Helino -> Hang Seng Bank -> ABN -> Nldse beleggingen.’ En verderop: ‘Na studentenopstand Peking 1989 verzoek om ownership Helino buiten Hongkong te brengen.’ Daarvoor moet blijkbaar een Panamese vennootschap worden opgericht. Dat wordt de Far East International Trading Corp (FEITC). Nota­ris Faber: ‘John Engelsma heeft FEITC namens Wong opgericht en houdt, namens Wong, de aandelen.’ Een ander document geeft aan dat Bruinsma geld van Helino Ltd. gebruikte om Spaans vastgoed te financieren. </p>
<p>Nog steeds staan er miljoenen op het Zwitserse rekeningnummer 31507. Maar vooralsnog hebben de bankiers aan de Jacobsstrasse 46 in Bazel niet thuis gegeven. Mochten ze dat wel doen, al dan niet gedwongen door een rechterlijke uitspraak, dan is de vraag wat er gebeurt. Op het moment dat officieel wordt erkend dat in de kluizen van Baumann &#038; Cie nog zeven miljoen euro van wijlen Klaas ‘De Dominee’ Bruinsma ligt te wachten, kan de broer aankloppen. Maar zal hij de enige kandidaat zijn? Of schrikken de ambtenaren van justitie dan wakker en eisen het geld op? (zie kader)</p>
<p><i>Bij uitgeverij Balans verschijnt dit najaar van Marian Husken en Harry Lensink ‘De jacht op crimineel geld’, over hoe de overheid de vele drugsmiljoenen die jaarlijks worden witgewassen probeert te traceren. Daarin gaan de auteurs ook uitvoerig in op de betwiste nalatenschap van Klaas Bruinsma.</i></p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>Kader: Wat doet de  minister?</h3>
<p>Ivo Opstelten mag graag verkondigen dat hij alles op alles zet om criminelen hun winst te ontnemen. Maar in het geval van Bruinsma’s erfenis zijn die pogingen in de koelkast gezet. ‘Het OM beschikt niet over aanknopingspunten tot nader onderzoek,’ zei de minister eerder op Kamervragen. Maar wat nu als Anton Bruinsma nieuwe stukken inbrengt? De broer meent een legale claim te hebben op basis van officiële documenten. Het gaat volgens hem immers om geld afkomstig uit de nalatenschap van Bruinsma sr., de frisdrankmiljonair.</p>
<p>De vraag is of de erfenis is ‘besmet’ met crimineel geld. Zo ja, dan kan de overheid onverwijld beslag laten leggen. Anton Bruinsma en zijn raadgevers hebben eerder het Openbaar Ministerie gepolst over zijn standpunt. Volgens Bruinsma heeft het OM in de persoon van officier van justitie Henry Hambeukers toegezegd hem geen strobreed in de weg te leggen. In een brief aan de Zwitserse bank Baumann schrijft Bruinsma’s notaris Alex Blom: ‘Op dit moment heeft de heer Hambeukers tegen mij uitgesproken op de achtergrond te willen blijven en niet actief bij de afwikkeling te willen worden betrokken.’</p>
<p>Wim de Bruin, woordvoerder van het Landelijk Parket, zegt niet in te kunnen gaan op vragen over het contact met Bruinsma cum suis. ‘We kennen niet het hele verhaal en het zou zo kunnen zijn dat aard en inhoud van de contacten er zich niet voor lenen om in de media te bespreken.’</p>
</p></div>


Harry Lensink

Marian Husken