Geweigerd op de universiteit

Columns van de week

Hannah Prins en Chard van den Berg

<div class="lead">
<p>Hoe kun je nou ja of nee zeggen over de 486 artikelen en voorstellen in het associatieverdrag met Oekraïne? Onderzoeksbureau Tertium roept daarom op: wees democratisch en doe niet mee aan het referendum.</p>
</div>
<p>Wij zijn voorstanders van referenda. Maar het referendum op woensdag 6 april over het associatieverdrag met Oekraïne is een zorgwekkend voorbeeld van hoe het dus <em>niet</em> moet. Een wezenlijk debat over de inhoud van het verdrag blijkt onmogelijk. Tekenend is dat de campagnesubsidie van de overheid onder meer wordt gebruikt om wc-papier te bedrukken.</p>
<p>Voor- noch tegenstanders van het verdrag zijn in staat zijn om uit te leggen waarom we ja of nee moeten stemmen. Jan Roos, de drijvende kracht achter het referendum, verklaarde zelfs trots dat hij het verdrag niet eens had gelezen. Wij hebben dat wel gedaan.</p>
<p>Het associatieverdrag bevat niet minder dan 486 artikelen en voorstellen. Daaronder bevinden zich een aantal concrete afspraken over handel. Zo mag de Oekraïne haar eigen automarkt met hogere invoerheffingen beschermen, en belooft het land dat het de Europese regels op het gebied van dierenwelzijn zal doorvoeren met het oog op de export van dierlijke producten. De politieke delen van het document bevatten enkel vage uitspraken, vrijblijvende intenties en open deuren. Zo stelt artikel 5 dat de Europese Unie en de Oekraïne ‘regelmatig een politieke dialoog op topbijeenkomsten’ zullen voeren, en gezamenlijk zullen streven naar ‘doeltreffendheid op het gebied van politiek en veiligheidsbeleid&#8217; en naar &#8216;meer internationale stabiliteit op basis van efficiënt multilaterisme.’</p>
<p><q class="pull-left">Wij hoeven dit referendum niet te accepteren. Onze afwezigheid is een democratische daad. </q></p>
<p>Is het mogelijk daar iets tegen te hebben? En zelfs als we ‘nee’ stemmen, dan zal er toch af en toe een politieke dialoog moeten plaatshebben om oorlogshandelingen te voorkomen? Zo staan er in dit verdrag 486 voorstellen, maar het is nauwelijks mogelijk om er een te vinden waarop een duidelijk voor of tegen mogelijk is. De meeste bepalingen gaan erom afspraken die al gelden binnen de EU, ook met de Oekraïne te maken zodat handeldrijven makkelijker wordt. Voor het hete hangijzer ‘afschaffen visumplicht’ is de oplossing gekozen om die afschaffing in een verre toekomst niet uit te sluiten. Daarvoor is de volgende formulering gekozen: ‘Erkennend dat het van belang is op termijn een visumvrije regeling in te voeren voor de burgers van Oekraïne, mits aan alle voorwaarden voor een goed beheerde en veilige mobiliteit wordt voldaan.’ Ook na een tegenstem, blijft die vage constatering van kracht. Eventuele aansluiting van de Oekraïne bij de EU is hoe dan ook nergens in het document aan de orde.</p>
<p>Ja of nee zeggen tegen dit soort afspraken, is dan ook absurd. Dat zou anders zijn als er bijvoorbeeld had gestaan: als Oekraïne zich aan de volgende afspraken houdt, volgt binnen tien jaar aansluiting bij de EU. In zo’n geval valt in ieder geval ‘voor en tegen’ makkelijk uit elkaar te houden.</p>
<p>Wij hoeven dit referendum niet te accepteren. Onze beslissing om thuis te blijven moet niet gezien worden als een teken van desinteresse of onverschilligheid. Onze afwezigheid is een democratische daad. Om te voorkomen dat je stem als thuisblijver op 6 april verloren gaat, roepen wij, Tertium, iedereen die vindt dat dit referendum niet plaats moet vinden op zich kenbaar te maken door een like op Facebook of een favorite Twitter.</p>


Tertium

Stop onzinnige referenda! Blijf thuis!

<div class="summary">
<div class="lead">
<p class="p_1">Steeds meer van onze persoonlijke informatie valt in handen van een paar Amerikaanse internetgiganten zoals Facebook, Apple en Google. Hoe blijven we de databases de baas?</p>
</div>
<p class="p_1">Technologiebedrijven beschikken over steeds meer van onze privégegevens. Onlangs besliste het Europarlement dat internetdiensten toegang krijgen tot onze bankgegevens – mits we daarvoor toestemming geven, natuurlijk. De ervaring leert dat we waarschijnlijk massaal, en achteloos, op ‘akkoord’ klikken zodra de iTunes- of Playstore ons daarom vraagt. Hoe kunnen we profiteren van de zegeningen van big data zonder de macht uit handen te geven aan een paar bedrijven?</p>
</div>
<p class="tekst">Misschien kent u het wel: één keer naar rode schoenen zoeken op een webwinkel, en een half jaar later verschijnen de pumps waar u op klikte nog steeds op uw Facebookpagina. Volgens bedrijfseconoom <strong>Han Gerrits</strong> horen die persoonlijke advertenties bij het verdienmodel van het bedrijf: adverteerders betalen Facebook in ruil voor <em><span class="Cursief">customized</span></em> advertenties. Hoe meer gebruikers, hoe hoger de advertentiewaarde van het bedrijf. ‘Als we van die <em>customized</em> advertenties af willen, zou Facebook een betaalde dienst moeten worden,’ zegt Gerrits. ‘Dan zijn ze niet meer afhankelijk van advertentie-inkomsten.’ Facebook hoeft z’n klantgegevens dan niet meer aan anderen te verkopen, maar zelf houdt het bedrijf nog steeds de beschikking over onze gegevens.</p>
<p class="tekst">Dat laatste is volgens Gerrits een probleem: ‘Je online data zijn voor altijd beschikbaar op de servers. Je weet niet wat er in de toekomst mee gebeurt.’ Gerrits pleit voor een individueel recht om privégegevens te verwijderen. ‘Je hebt nu wel de optie om je Facebook-profiel te verwijderen, maar niet om zelf te bepalen wat wel en niet mag worden bewaard. De partijen die de gegevens hebben, zouden die optie moeten aanbieden.’</p>
<p class="p_1">Ook <strong>Sander Klous</strong>, hoogleraar Big Data en Ecosystems, noemt het belang om zelf te bepalen welke informatie je wel en niet met anderen deelt. ‘Er zijn al diensten die je helpen om de toegang tot je gegevens te beperken, zoals de Nederlandse stichting QIY. Zij beheren je online gegevens, en daarbij kun je zelf aangeven wie gebruik mag maken van je gegevens, en voor welke doeleinden.’</p>
<p class="tekst">Dit zijn relevante, maar kleine initiatieven. Het zet meer zoden aan de dijk als de macht van de grootste internetbedrijven wordt gebroken. Klous stelt voor om bedrijven zoals Google te splitsen. Het wordt dan transparanter hoe informatie tussen verschillende diensten wordt gekoppeld. Zie het zo: we willen ook niet dat de politie en de belastingdienst zomaar al onze gegevens delen. Het zijn dan ook twee aparte overheidsinstanties, die verantwoording moeten afleggen over welke informatie ze aan elkaar beschikbaar stellen. Zo zou het ook bij Google moeten werken: ‘De gegevens die Gmail, Google Play en de Google zoekmachine over je hebben, hoeven niet per se onderling uitgewisseld te worden. Als zo’n bedrijf is opgesplitst, is die uitwisseling van gegevens veel beter te controleren.’</p>
<p class="p_1">De verantwoordelijkheid voor de inperking van de macht van de grote internetspelers ligt bij Europa, meent hoogleraar informatierecht <strong>Nico van Eijk</strong>. De Europese privacywetgeving wordt momenteel gemoderniseerd om beter aan te sluiten bij de huidige praktijk van internet en big data. Het toezicht op naleving is niet toereikend en als er al boetes worden uitgedeeld, zijn ze in veel landen laag: ‘In Frankrijk is door de privacywaakhond dit jaar de maximale boete uitgedeeld voor privacyschending. Het ging maar om 150.000 euro. In Amerika zijn de boetes voor het schenden van privacy al vele malen hoger.’ Het komt ook voor dat de toezichthouder iets opmerkt dat niet pluis is, maar dat er nog geen bevoegdheid is om op te treden. ‘Dat moet veranderen. Europa moet inzetten op handhaafbare regelgeving en beter toezicht.’</p>
<p class="p_1">Naast het toezicht op commerciële spelers zouden er meer publieke diensten kunnen komen. Informaticus <strong>Anne Schuth</strong> pleit voor de introductie van publieke zoekmachines, naar analogie van publieke omroepen zoals de NOS of de BBC. Schuth deed onderzoek bij de zoekmachine Bing en het Russische Yandex. ‘Ik ben ervan overtuigd dat het niet hun primaire doel is om onze privacy te schenden. Ze hebben gewoon veel gegevens over ons nodig om de juiste informatie voor ons te kunnen zoeken.’ Dat laatste betekent ook dat zoekmachines steeds beter worden naarmate je vaker dezelfde gebruikt. Dat leidt tot de kartelvorming die de zoekmachinemarkt kenmerkt.</p>
<p class="tekst">Schuth ervaart nog een ander probleem in zijn onderzoek: ‘Als wetenschapper kom je er niet achter hoe de Google zoekmachine precies werkt, en waar gebruikers op klikken.’ Met een publieke zoekmachine zouden we wél kunnen controleren hoe de uitkomsten van zoekopdrachten tot stand komen, en welke commerciële belangen daarmee gemoeid zijn. Zelf is Schuth intensief betrokken bij de oplossing van de toekomst, <span class="Cursief">Open Search</span>: een publieke zoekmachine die door wetenschappers wordt ontwikkeld. ‘Om succesvol te kunnen zijn, hebben we wel andere partijen nodig die onze algoritmes nodig hebben om hun zoekopdrachten goed uit te voeren. Zo heeft Wikipedia nog een behoorlijk slechte zoekmachine.’</p>
<p class="p_1">Volgens onderzoeker ontwikkelingsstudies <strong>Linnet Taylor</strong> zijn we als internetgebruikers zo geprogrammeerd dat we ons niet bewust zijn van de gevaren van het delen van informatie. Taylor: ‘Het gebruik van persoonlijke data moet vaker geproblematiseerd worden. Er moet meer bekend worden over wat er met je data gebeurt.’ De media spelen hierin de hoofdrol: ‘Als je in de krant kunt lezen wat bedrijven precies met jouw persoonlijke data kunnen doen, wordt het onderdeel van je dagelijks leven en zijn mensen zich meer bewust van de risico’s.’</p>
<p class="p_1">Let ook goed op: ‘Als je een app downloadt en het is niet duidelijk waarom je je gegevens moet afstaan, doe het dan gewoon niet.’</p>
<div class="info-box">
<p class="kader"><span class="06_Bijschrift_Kopje rood">De Oplossers</span><br />
In de rubriek De Oplossers presenteert onderzoeksbureau Tertium antwoorden op complexe vragen die zijn voorgelegd aan meer dan 400 wetenschappers van VU en UvA. Kijk op <a href="http://www.deoplossers.nl" target="_blank">www.deoplossers.nl</a> voor een overzicht van de interessantste bijdragen over de vraag van deze week.</p>
</div>


Hoe voorkomen we dat Google c.s. alle macht krijgt

<div class="lead">De nieuwe Griekse premier Alexis Tsipras heeft de oorlog verklaard aan de talloze all-inclusive resorts in zijn land. Die dragen volgens hem niet bij aan de welvaart van de gewone Griek</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Veel Nederlanders kennen Griekenland als goedkoop zwemparadijs waar je samen met de cast van Oh Oh Cherso! kan genieten van belly shots en baklava. Het zal voor velen als schok komen dat de kersverse premier Tsipras een kruistocht is begonnen tegen de all-inclusive resorts waar ouzo, bier en eten bij de budgetprijs zijn inbegrepen. De lokale middenstand verdient op die manier maar weinig aan de massa’s Russen, Britten en Nederlanders die het land aandoen. De vraag is dan ook: hoe kunnen gewone Grieken meer profiteren van het toerisme?</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>&#8216;Boek een kleinschalige reis met verschillende bestemmingen&#8217;</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Filosoof Jelle van Baardewijk wijst allereerst op de Griekse oorsprong van het woord ‘economie’. Letterlijk betekent het: ‘op orde houden’ (nomos) van het ‘huis’ (oikos). De Griekse regering moet dus niet alleen op de inkomsten letten, maar ook op de vraag of deze netjes in het Griekse huis terechtkomen. ‘Het geld van grote touroperators gaat grotendeels naar managementlagen en buitenlandse investeerders. Een all-inclusive vakantie is dus eigenlijk geen reis naar Griekenland, maar naar Wall Street.’ De filosoof: ‘Een kleinschalige reis waarin verschillende bestemmingen worden aangedaan en evenzoveel restaurants en winkeltjes, is een reis naar de Griekse agora. Kleine bedrijven staan nu eenmaal dichter bij de lokale samenleving.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>&#8216;Wie de Grieken wil helpen boekt zijn vakantie via AirBnB&#8217;</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Ook socioloog Jeremy Boissevain vindt: ‘Wie de Grieken wil helpen, boekt zijn vakantie via Airbnb.’ De voordelen van dit kleinschalige toerisme zijn evident. ‘Mensen komen terecht in kleine dorpjes en gaan naar de lokale kroeg of bakker.’ Boissevain ziet een wereldwijde kentering in toerisme. Door de opkomst van Airbnb leggen touroperators het steeds vaker af tegen individuele bewoners die hun boerderij of vakantiehuis verhuren aan toeristen. ‘Op Malta kwam in 2007 nog 70 procent van de toeristen met een touroperator. Afgelopen jaar was dan nog maar 40 procent. Het is een revolutie.’ Om daar optimaal van te profiteren, roept Boissevain de Griekse overheid op goede internetverbindingen aan te leggen en de Grieken te stimuleren vakantiehuizen te verhuren.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>&#8216;Touroperators moeten hun klanten op excursie sturen&#8217;</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Voor wie blijft zweren bij een geheel verzorgde vakantie, moeten de touroperators hun verantwoordelijkheid nemen. Tatiana Markaki, docent Nieuwgriekse cultuur: ‘Op Kreta is de lokale economie bijna volledig weggeslagen door alle resorts. Toeristen zitten in hun afgesloten strandwereld en weten niet eens dat ze in Griekenland zijn.’ De autoriteiten moeten zich daar niet bij neerleggen, vindt Markaki: ‘De overheid kan touroperators verplichten hun klanten op excursie te sturen of ze educatieve programma’s over de Griekse cultuur aan te bieden. Als een toerist naar een museum gaat, leert hij iets over het land en koopt hij lokale producten. Zo komt hij in aanraking met de bevolking en verdwijnt niet al het geld in de zakken van de touroperator.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>&#8216;Lokale ondernemers moeten de handen ineen slaan&#8217;</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Niet alleen toerist en touroperator, ook de Grieken zelf moeten zich aanpassen, vindt sociaal-geograaf Peter Verburg. ‘Het probleem is dat te weinig lokale ondernemers hun producten aan de resorts aanbieden.’ Volgens hem ontbreekt het in veel delen van Griekenland aan een goed georganiseerd MKB, deels vanwege een braindrain waarbij hoogopgeleide Grieken hun dorpen (of zelfs hun land) massaal verlaten. Zijn oplossing: ‘Lokale ondernemers moeten de handen ineen leren slaan en gezamenlijk een pakket aanbieden waarmee de toerist zonder al te veel moeite lokale markten kan bezoeken, mooie natuurwandelingen maken en lekker lokaal kan eten. Dat pakket kunnen ze dan aan de all-in resorts aanbieden. De overheid zou toerisme-experts kunnen sturen die boeren, dorpelingen en plaatselijke winkeliers leren hun producten slimmer aan te bieden.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>&#8216;Griekenland moet haar brede verdienvermogen zien te behouden&#8217;</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Erfgoedonderzoeker Rob van der Laarse wijst met de vinger naar buitenlandse investeerders in Griekenland. ‘Deze zouden hun geld niet moeten stoppen in de uitverkoop van Grieks grondgebied maar in binnenlandse bedrijven en infrastructuur.’ Volgens hem kopen internationale investeringsfondsen vaak hele gebieden op – inclusief vliegveld en dorpen – voor het aanleggen van hotels die ze bevolken met buitenlands personeel en bevoorraden met buitenlandse producten. ‘Zelfs plekken die authentiek lijken, zoals kleine restaurantjes in een dorp, zijn door hen opgekocht om ook daar te kunnen profiteren van de all-in toerist op verkenningstocht.’ Van der Laarse vindt het niet meer dan logisch als de Griekse overheid de ontwikkeling van toerisme meer naar zich toe zou trekken om te zorgen dat ‘de Grieken ervan kunnen profiteren’.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Politiek econoom Paul Teule vindt dat de Trojka zich te veel blindstaart op de ontwikkeling van het Bruto Binnenlands Product van Griekenland. ‘Het BBP is belangrijk voor de begroting en het staatsschuldpercentage van Griekenland,’ zegt hij. ‘Maar uiteindelijk is het belangrijker om het brede verdienvermogen van de Griekse toerismesector te behouden.’ Het bouwen van een groot all-inclusive resort leidt op korte termijn tot een stijging van het BBP, maar als daardoor het landschap wordt vervuild of vernietigd, verliest Griekenland op de lange termijn haar aantrekkingskracht voor toeristen. En dat kost veel geld. Teule: ‘Griekenland zou experts van de VN-milieuorganisatie UNEP of gespecialiseerde economen moeten meenemen naar de onderhandelingen met de Trojka,’ om de brede financiële gevolgen uit te rekenen en zo inzichtelijk te maken ‘wat verstandige hervormingen zijn’.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Voor de 700.000 Nederlanders die niet tot hun vakantie naar Griekenland willen wachten met het stimuleren van de Griekse economie, tippen we de websites <a href="http://olivomio.nl" class="normal" title="http://olivomio.nl">olivomio.nl</a> en <a href="http://degroenegriek.nl" class="normal" title="http://degroenegriek.nl">degroenegriek.nl</a> waar je rechtstreeks van kleine zelfstandige boeren Griekse olijfproducten, kaas of honing kunt betrekken. </p>
</p></div>


Zo kan toerisme duurzaam bijdragen aan de Griekse economie

<div class="lead">Om de week bieden wetenschappers antwoorden op actuele problemen. Deze week: hoe kunnen we cybercriminaliteit indammen?</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Dit najaar werd de wereld opgeschrikt door celebgate: zo’n vijfhonderd privéfoto’s van beroemdheden, veelal vrouw en veelal naakt, werden gepost op internetforum 4chan. IT-gigant Apple moest schoorvoetend toegeven dat hackers toegang hadden weten te krijgen tot de beveiligde servers van de iCloud. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Steeds meer mensen worden door middel van lokmails verleid om een besmette bijlage te openen die hun computer infecteert met kwaadaardige software die vervolgens toegang tot bestanden blokkeert of gevoelige informatie steelt. Steeds vaker vragen hackers losgeld om de schade ongedaan te maken. Niet alleen particulieren maar ook bedrijven zijn slachtoffer. TNO schat de schade van cybercriminaliteit in Nederland op jaarlijks minstens 10 miljard (!) euro. Wat te doen?</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>&#8216;We hebben een soort Rijksvaccinatieprogramma nodig&#8217;</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Volgens Axel Arnbak, promovendus cybersecurity, dendert er een groot gevaar op ons af: binnenkort hebben niet alleen de rijkste 1 miljard mensen toegang tot het internet, maar ook de andere 6 miljard. ‘Als ik een arme Afrikaanse boer ben, kan ik straks kiezen: ga ik dagenlang rondsjouwen met mijn koopwaar, of gebruik ik een botnet waarmee ik binnen een kwartier de creditcardgegevens van rijke westerlingen kan binnenvegen?’ Zijn stelling: Cybercrime? It’s the economy, stupid!</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Volgens hem hebben we te lang gedacht dat we cybercrime konden aanpakken volgens de traditionele methode: ‘Het verhogen van de strafmaat en het uitbreiden van bevoegdheden en de capaciteit van politie en justitie.’ Dat lost het probleem niet op, zegt hij. ‘Cybercriminaliteit houdt zich niet aan landsgrenzen. Criminelen kunnen overal zitten, van Mexico tot China. Je loopt aan tegen een gebrekkige samenwerking tussen landen, en de grenzen van opsporingsmogelijkheden.’ Voorkomen is wat hem betreft beter dan genezen. We moeten ons beter beveiligen. Arnbak: ‘We hebben een soort Rijksvaccinatieprogramma voor computers nodig.’ Bedrijven als Microsoft, Oracle en Symantec hebben volgens hem grote monopolies kunnen opbouwen met ‘slecht beveiligde, archaïsche software’ waarvan we allemaal afhankelijk zijn. ‘En dat terwijl de technieken voor goede encryptie en beveiliging gewoon bestaan.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Het zijn dezelfde grote softwarebedrijven die met knap lobbywerk in Brussel weten te voorkomen dat hun producten aan extra veiligheidseisen moeten voldoen. Herbert Bos, hoogleraar systeem- en netwerkveiligheid: ‘Veel software is ondeugdelijk. We moeten meer aansprakelijkheid bij softwareleveranciers leggen.’ Een veel gehoord tegenargument is dat software door nieuwe eisen veel duurder zal worden. Bos trekt een vergelijking met de auto-industrie en de geneesmiddelenbranche. ‘Daar eisen we ook een veilige product. En als het niet deugt, dan volgt een schadeclaim.’ Voor software geldt dat gek genoeg niet. In de algemene voorwaarden (die de meeste gebruikers meteen wegklikken) doet de leverancier afstand van al haar aansprakelijkheid. ‘Je moet als gebruiker een dure virusscanner kopen om het achteraf alsnog veilig te maken. Als je die kosten meetelt, vraag ik me af hoeveel duurder betere software is.’</p>
</p></div>
<figure id="post-15143 media-15143" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2014/12/0bde37b1-443a-4d4c-adef-1f44565bda3f_19907588_preview.jpg" alt="&#039;Waarom moeten gebruikers apart dure virusscanners kopen?&#039; Foto: Peter Hilz / HH" /><figcaption>&#8216;Waarom moeten gebruikers apart dure virusscanners kopen?&#8217; Foto: Peter Hilz / HH</figcaption></figure>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Volgens hoogleraar computational science Peter Sloot staat cybercrime nog maar in de kinderschoenen. Het ergste moet nog komen. ‘Ik verwacht een explosie van nieuwe vormen van criminaliteit die gebruik maken van technieken als virtual dealing, 3D-printen of Tor-netwerken.’ Hij wijst op een fundamenteel probleem in de opsporing. ‘Elke nieuwe methode die we ontwikkelen om strafbare acties op te sporen, wordt direct gebruikt door criminelen om hun gedrag aan te passen.’ Het verwijderen van de spil in een crimineel netwerk kan zelfs een averechts effect hebben, omdat de overgebleven leden hun toevlucht zoeken tot een nieuwe en verbeterde strategie. Dit complexe probleem wordt nog onvoldoende begrepen, zegt Sloot. Hij pleit voor een out of the boxsamenwerking tussen de politie en complexiteitswetenschappers. ‘We kunnen games ontwikkelen die voorspellen hoe een crimineel netwerk reageert op politie-ingrijpen.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Sloot meent dat we ook naar onszelf moeten kijken. ‘We waarschuwen onze kinderen dat ze geen snoep moeten aannemen van een vreemde. Het wordt tijd dat we ze ook op die manier waarschuwen voor de gevaren op internet.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>De meeste mensen delen op internet probleemloos allerlei persoonlijke gegevens. Hoogleraar sociale psychologie Paul van Lange: ‘In een echt gesprek vinden we het gemakkelijker om te zeggen: hier kom ik later nog op terug. Bij een computer kan dat niet. Die zet je meteen voor het blok: of je stopt, of je gaat verder.’ Het menselijke brein beoordeelt deze simpele keuze in termen van winnen (ga door) of verliezen (stoppen). ‘Een definitief verlies is voor ons brein moeilijk te accepteren. Dus klikken we: ja, ga verder. Mensen gaan ongeduldig met verleidingen om.’ Zijn oplossing: ‘Bouw op het web een hindernis in. Voordat je online je gegevens kunt delen, krijg je een verplichte pauze, zodat je even koffie kunt gaan zetten. Als je weer terugkomt, besef je misschien dat die Nigeriaanse prins je niet echt een miljoen heeft nagelaten.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Internetsocioloog Albert Benschop beschrijft het web als een ‘informatie- en communicatiesysteem dat afhankelijk is van één menselijke kernwaarde: vertrouwen.’ Online afpersing maakt daarvan listig misbruik. De afzenders van besmette lokmails doen zich meestal voor als iemand in wie we vertrouwen stellen (een collega, een leidinggevende, de systeembeheerder), of organisatie met een betrouwbare reputatie (een bank, een grote onderneming, de politie). Zijn oplossing: in cyberspace moeten we de gebruikelijke menselijke houding van reflexief vertrouwen (vertrouw mensen tot zij het beschamen) opgeven ten gunste van reflexief wantrouwen (vertrouw niemand tot je overtuigd bent van het tegendeel). ‘Wantrouw élke e-mail die je ontvangt.’ </p>
</p></div>


Wat kunnen we doen tegen cyberafpersing?

<div class="lead">Hoe krijgen we beter basisonderwijs? Staatssecretaris Dekker roept op tot een nationaal debat over de toekomst van het onderwijs. Wat kunnen docenten doen om de schoolprestaties te verbeteren?</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Het Centraal Planbureau publiceerde deze maand onderzoek onder tweelingen die in verschillende klassen les kregen van een ervaren en een minder ervaren docent. Resultaat: de leerlingen met een ervaren leerkracht presteerden significant beter. De komende jaren treden veel oude en ervaren leraren uit, voorspelt het ministerie van Onderwijs. De vraag ligt dus voor de hand: hoe moet de nieuwe generatie docenten de kwaliteit van het basisonderwijs in stand houden, of liever nog, verbeteren?</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>&#8216;Zet de deuren van de klaslokalen vaker open&#8217;</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Onderwijskundige <b>Lisa Gaikhorst</b> deed promotieonderzoek naar beginnende leraren in grote steden. Volgens haar zijn ervaren leerkrachten niet per definitie beter. ‘Startende docenten komen met veel nieuwe kennis.’ Zij pleit voor een mix. ‘De twee groepen kunnen veel van elkaar leren: oude docenten hebben hun ervaring, de nieuwe lichting komt met de laatste inzichten van de opleiding.’ Juist een interactie tussen jong en oud verbetert de onderwijskwaliteit. Daar moet wel wat voor veranderen: de begeleiding van jongere leerkrachten is te vaak suboptimaal. ‘Als beginnend docent kan je in zo’n geval nergens met je problemen terecht. Juist dat gebrek aan ondersteuning fnuikt beginnende leerkrachten.’ </p>
<p>Scholen zouden een open cultuur moeten kweken, waarin beginnende en ervaren docenten samenwerken en ervaringen uitwisselen. Die open cultuur mag ook best letterlijk tot uiting komen, zegt Gaikhorst. ‘Zet de deuren van de klaslokalen vaker open.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>&#8216;Train basisschoolleraren in het doen van onderzoek&#8217;</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Pyscholinguïste <b>Erna van Hest</b> traint basisschoolleraren in het doen van onderzoek op hun eigen school. Dat blijkt veel positieve effecten te hebben. ‘Als docenten ontdekken dat ze zelf wetenschappelijk onderzoek kunnen uitvoeren, nemen hun zelfvertrouwen, professionaliteit en eigenwaarde toe. Bovendien leren ze reflecteren op hun eigen onderwijspraktijk en verhogen zo de onderwijskwaliteit op hun school.’ Misschien wel het mooiste resultaat: docenten kunnen de onderzoeksvaardigheden overbrengen op hun leerlingen. Dat leidt tot creativiteit en brengt innovatie op gang. Van Hest: ‘Dat is voor alle leerlingen belangrijk. Niet alleen voor hoogbegaafden en potentiële academici.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>&#8216;Leraren moeten kinderen een groei-mindset bijbrengen&#8217;</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Ook meer kennis van het brein verbetert de basisschool. Onderwijsneurowetenschapper <b>Nienke van Atteveldt</b> wijst op het grote aantal neuro-mythen dat rondwaart in het onderwijs. Onlangs bleek uit onderzoek dat bijna de helft van de Nederlandse docenten gelooft dat we maar 10% van ons brein gebruiken. Meer dan tachtig procent gelooft (ten onrechte!) dat verschillen in de dominante hersenhelft een belangrijke verklaring vormen voor individuele verschillen tussen leerlingen. ‘Als leraren beter weten hoe het kinderbrein werkt, draagt dat bij aan leren, onthouden en de motivatie van kinderen.’ </p>
<p>Ook is het belangrijk dat leraren inzien hoe leraar-kind interacties het ontwikkelende brein veranderen. ‘De manier waarop kinderen feedback krijgen, heeft grote invloed op hun leermotivatie. Je moet kinderen prijzen voor de moeite die ze doen, en niet voor het feit dat ze knap of slim zijn.’ Uit onderzoek blijkt dat je zo een <i>groei-mindset</i> stimuleert, waarin kinderen geloven dat je best doen zin heeft. ‘Daardoor gaan ze meer uitdagingen aan, zijn ze weerbaarder en gaan ze positief om met tegenslag. Leraren moeten kinderen deze <i>groei-mindset</i> bijbrengen door ze te onderwijzen over de werking van het brein. En door ze op een juiste manier feedback te geven.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>&#8216;Stuur kinderen verplicht naar de voorschool&#8217;</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p><b>Bas van der Klaauw</b>, hoogleraar beleidsevaluatie, stelt dat de gemiddelde kwaliteit van het basisonderwijs op dit moment best goed is. ‘We halen waarschijnlijk wel te weinig uit excellente leerlingen en achterstandsleerlingen.’ Voor die laatste groep pleit hij voor een verlaging van de leerplichtleeftijd van vijf naar vier jaar. Beter is het om nog eerder te beginnen. ‘Ik zou er voor zijn om kinderen vanaf twee jaar te verplichten elke week een aantal uur door te brengen op de kinderopvang, waar hun cognitieve vaardigheden worden getraind.’ Het Perry Preschool Project in Chicago heeft aangetoond dat de voorschool voor jonge kinderen uiteindelijk resulteert in betere academische prestaties. ‘En op langere termijn ook tot betere uitkomsten op de arbeidsmarkt.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>&#8216;Zet ze een helm op en laat ze op Mars rondlopen&#8217;</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p><b>Robert Belleman</b>, informaticus, meent dat de computer een grotere rol kan spelen in het basisonderwijs. Maar technologie moet niet voor alles worden ingezet. ‘Computers zijn goed in automatiseren, maar nog beter in illustreren.’ Abstracte concepten komen dankzij <i>virtual reality</i> tot leven. ‘Je zet kinderen een helm op en ze kunnen op Mars rondlopen. Als ze dan een sprongetje maken, zien ze dat ze opeens veel hoger komen omdat de zwaartekracht anders is.’ Belleman past het principe ook thuis toe. ‘Mijn achtjarige zoon heeft de bril Oculus Rift opgezet en met het programma <i>From Ashes</i> een reis door de tijd gemaakt. Hij heeft rondgelopen tussen de dino’s en toen begreep hij opeens hoe groot zij waren.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>&#8216;Kinderen moeten meer bewegen&#8217;</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Op basis van meerdere wetenschappelijke studies concludeert bewegingswetenschapper <b>Amika Singh</b> dat er een positief verband bestaat tussen bewegen en cognitieve prestaties van leerlingen. ‘Scholen willen weten welke vormen van bewegen het beste zijn om de schoolprestaties te bevorderen. Opdrukken, touwtjespringen, tai chi of op de fiets naar school.’ Daar doet zij nu onderzoek naar. </p>
<p>Singh: ‘Kinderen zitten te veel, zowel thuis als op school. Ik zou graag willen weten wat er gebeurt als scholen dagelijks aandacht besteden aan voldoende beweegmomenten: aan het begin, tijdens of aan het einde van de schooldag.’ Bijkomend voordeel is een langere schooldag. Dat betekent ook: minder gestreste ouders en meer tijd in de klas voor tai chi of rustig rondwandelen op Mars.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element bladwijzer">
<h3>Oplossers live over drones en burgerslachtoffers</h3>
<p>In de rubriek De Oplossers presenteert Tertium antwoorden op complexe vragen die zijn voorge­legd aan driehonderd wetenschappers van VU en UvA. Maandagavond 1 december organiseren de VU, VN en Tertium de eerste Oplossers Live, 20 tot 22u in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. <br />Met onder anderen Guszti Eiben (hoogleraar kunst­matige intelligentie), Dieuwertje Kuijpers (promovenda High Risk Politics), commodore Frans Osinga (hoogleraar militair operationele wetenschappen), Wim Zwijnenburg (projectleider Veiligheid en Ontwapening voor PAX) en een groep jonge wetenschappers die semi-live maatschappelijke problemen oplost. Toegang is gratis. <a href="http://www.deoplossers.nl">Voor informatie en aanmelden, klik hier</a>.</p>
</p></div>
