Schoof trekt de grens

Columns van de week

Teun van de keuken en Chard van den Berg

Opinie

<p>Toen ik afgelopen week wat moest ophalen in een apotheek in Beverwijk, vroeg ik aan de medewerkster of er al zicht was op een nieuwe cao en loonsverhoging voor het personeel van de apothekers. Zij vertelde mij dat de acties tijdelijk stilgezet zijn en dat de centrale werkgever van de apothekers – zorgverzekeraars en minister Fleur Agema van Volksgezondheid, Welzijn en Sport – het met elkaar moeten oplossen. Dat klonk niet al te hoopgevend en ze keek er ook wat treurig bij. Waar ze wel blij over was, is de FNV.</p>
<p>‘Zij helpen ons enorm goed en geven veel steun aan de organisatie van de acties.’ Het contrast is dan groot. Binnen diezelfde FNV woedt intern een veenbrand. Eigenlijk al jaren, sinds de oprichting in 2015 van de ‘ongedeelde FNV’. De laatste maanden is die veenbrand aan de oppervlakte verschenen. Waar het precies begon, is lastig te zeggen. Ergens begin oktober 2024. Het ledenparlement met 103 leden nam een motie van afkeuring aan tegen het algemeen bestuur (17 leden) en in de motie stond dat de samenwerking met de algemeen directeur van de FNV beëindigd moest worden.</p>
<p>Sindsdien is iedereen openlijk met elkaar in conflict geraakt. De algemeen directeur, die verantwoordelijk is voor de werkorganisatie, neemt de algemeen secretaris, die verantwoordelijk is voor de vereniging en ledenparlement, zeer kwalijk dat hij haar ‘voor de bus heeft gegooid.’ Er is al langer een sluimerend conflict gaande waarbij het ledenparlement vindt dat de werkorganisatie niet functioneert. En de werkorganisatie vindt op haar beurt dat het ledenparlement zich overal mee wil bemoeien, waardoor de FNV onbestuurbaar is geworden.</p>
<p>Het dagelijks bestuur, waarin onder anderen Tuur Elzinga, Zakaria Boufangacha en Kitty Jong zitten, moet dealen met het ledenparlement. Algemeen secretaris Bart Plaatje heeft inmiddels in een verklaring te kennen gegeven zich niet meer verkiesbaar te stellen voor het bestuur van de FNV. En de directie en de sectormanagers hebben het vertrouwen in en de samenwerking met het voltallige bestuur opgezegd. Het ontbreken van sociale veiligheid op de werkvloer wordt als reden gegeven. De onveilige situatie is vooral aanleiding voor het personeel om zich openlijk te verzetten tegen het bestuur. Maar er is natuurlijk veel meer aan de hand.</p>
<p class="p1">
<div class="newsletter-teaser bg-gray">
    <div class="teaser__content__container">
                    <div class="teaser__header">Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief.</div>
        
                    <div class="teaser__text">Ontvang de beste verhalen van Vrij Nederland twee keer per week in je mail. In elke nieuwsbrief ontvang je één artikel helemaal gratis.</div>
            </div>

    <div class="teaser__btn__container">
                    <div class="teaser__btn">
                <a class="btn btn--rounded btn--white-bg" 
                    href="/service/nieuwsbrieven"
                    data-ga-category="banner-newsletter-button" 
                    data-ga-label="Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief." 
                    data-ga-action="clicked">Ja, dit wil ik ></a>
            </div>
            </div>
</div></p>
<h5>Verdeelde vakbeweging</h5>
<p>In de media lijkt het een conflict tussen personen, waarbij Tuur Elzinga en Bart Plaatje ‘de fouten’ zijn en Zakaria Boufangacha en Kitty Jong ‘de goeden’. Was het maar zo eenvoudig. Het is veel ernstiger: wat bedoeld was als het inrichten van een ongedeelde vakbeweging heeft juist geleid tot een op het bot verdeelde bond. Er is een gigantisch waterhoofd gecreëerd – het ledenparlement en het dagelijks bestuur/algemeen bestuur – waar niemand binnen de FNV nog enige invloed op kan uitoefenen. Wat je ziet gebeuren, is dat de ledenparlementsvergaderingen veel te vaak plaatsvinden met agenda’s die over alles gaan, de vergaderingen veel te lang duren en gaan lijken op Poolse Landdagen. En dat het dagelijks bestuur/algemeen bestuur zich in allerlei bochten moet wringen om er elke keer heelhuids uit te komen door ‘<em>please</em>-gedrag’ te vertonen en het parlement dan maar gelijk geven. Dat leidt tot idiote en irreële besluiten, waardoor onderhandelaars op pad worden gestuurd met onhaalbare voorstellen. De slagvaardigheid van de FNV is hierdoor ver te zoeken. En worden veel onderhandelingstrajecten in een nederlagenstrategie gedrukt.</p>
<blockquote><p>Aanbevelingen in het rapport lagen voor het oprapen, maar het rapport kwam in een diepe lade terecht</p></blockquote>
<p>Dat stelde governancebureau Nextthinking een paar jaar geleden ook vast in het rapport Een governance die knelt. Het kernprobleem van de FNV is dat het machtige ledenparlement de slager is die zijn eigen vlees keurt. Want het ledenparlement zelf stelt het beleid vast en moet daarna ook controleren dat het wordt uitgevoerd. Dit is in het kader van ‘good governance’ een ernstige omissie. Aanbevelingen in het rapport lagen voor het oprapen, maar het rapport kwam in een diepe lade terecht.</p>
<h5>Eerst een interim-bestuur</h5>
<p>Wat moet er gebeuren om weer tot een krachtige FNV te komen? Allereerst zouden alle bestuursleden die verantwoordelijk zijn voor de huidige structuur en de huidige situatie de eer aan zichzelf moeten houden en opstappen. De overgrote meerderheid van het huidige bestuur zit er al acht jaar en heeft niet alleen het probleem veroorzaakt, maar – belangrijker – ook niet kunnen oplossen. Als er slechts een paar bestuursleden zouden opstappen en de rest blijft zitten, zou er niks veranderen en zal het huidige conflict blijven bestaan. Na een tijdelijk interim-bestuur zal een nieuwe ploeg bestuurders hun taak moeten overnemen.</p>
<p>Maar ook zullen de conclusies van het hierboven genoemde rapport van Nextthinking moeten worden geïmplementeerd in de structuur van de FNV. De afgelopen dagen stonden niet toevallig de FNV-sectoren Bouwen en Wonen, Diensten, Handel, Industrie, Agrarisch groen, Metaal, Overheid, Senioren, Uitkeringsgerechtigden, Vervoer en Zorg en Welzijn op. Ze eisen dat het algemeen bestuur in zijn geheel opstapt en dat de verkiezingen uitgesteld worden totdat de onafhankelijke onderzoeken zijn afgerond.</p>
<p>Want dit conflict ondermijnt het gezag van de FNV en de positie van de vakbeweging in de samenleving. De sectoren moeten weer een cruciale schakel gaan vormen in de FNV-structuur. Zij moeten de basis worden waarop de FNV drijft. Zo moet bijvoorbeeld het ledenparlement bestaan uit leden die voortkomen uit de sectoren en aan die sectoren rekening en verantwoording afleggen.</p>
<p>Het is van grote waarde dat de sectoren van de FNV zich solidair hebben verklaard met de stakende personeelsleden van de FNV en ook in groten getale aanwezig waren op de stakingsdag. Als deze coalitie van FNV-personeel en sectoren in stand blijft en gezamenlijk optrekt, is er een grootse toekomst weggelegd voor een echt ongedeelde FNV die democratisch, slagvaardig, strijdbaar en succesvol is.</p>
<div class="info-box">
<p>Roel Berghuis is voormalig vakbondsbestuurder van de FNV bij onder andere de Nederlandse Spoorwegen en Tata Steel Nederland.</p>
</div>


Roel Berghuis

Op naar een democratische en succesvolle FNV

<p>2025 wordt het Jaar van de Vakbond. Dit zei macro-econoom Mathijs Bouman in een eindejaarsbespiegeling. De toekomst is aan de werknemer. ‘De verworpenen der aarde staan bovenaan de pikorde’, analyseerde Bouman met enige ironie. Door krapte op de arbeidsmarkt is de invloed van de vakbonden in Nederland flink toegenomen. De vakbonden kunnen in 2025 een loonstijging van 7% claimen. De wereld gaat voor de vakbonden open.</p>
<p>Maar dan. Het jaar is nog maar net begonnen en het is weer hommeles in de FNV- tent. Koppen in de media als: ‘Ruzie binnen de FNV-top dreigt te escaleren’,  ‘FNV-vicevoorzitter vals beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag’ en ‘Geloofwaardigheid FNV aan diggelen door interne conflicten: slangenkuil aan de top kent alleen maar verliezers’.</p>
<p class="p1">
<div class="newsletter-teaser bg-gray">
    <div class="teaser__content__container">
                    <div class="teaser__header">Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief.</div>
        
                    <div class="teaser__text">Ontvang de beste verhalen van Vrij Nederland twee keer per week in je mail. In elke nieuwsbrief ontvang je één artikel helemaal gratis.</div>
            </div>

    <div class="teaser__btn__container">
                    <div class="teaser__btn">
                <a class="btn btn--rounded btn--white-bg" 
                    href="/service/nieuwsbrieven"
                    data-ga-category="banner-newsletter-button" 
                    data-ga-label="Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief." 
                    data-ga-action="clicked">Ja, dit wil ik ></a>
            </div>
            </div>
</div></p>
<h5>Machtsstructuur</h5>
<p>‘De (machts)structuur in de FNV moet veranderen’<br />
Verkiezingen van een nieuw Algemeen Bestuur van de FNV, het Ledenparlement en een nieuwe voorzitter geven altijd enige dynamiek. Kandidaten willen zich profileren en zij zijn concurrenten. De taal wordt wat steviger en de oneliners worden afgevuurd. Mag allemaal. Maar als het gepaard gaat met valselijke beschuldigen, manipulatie en ondermijning van de vakbondsdemocratie, dan is dat alle grenzen van betamelijkheid voorbij.  De interne vakbond FNV Personeel heeft haar leden verzameld en haar eisenpakket middels een ultimatum ‘Herstel sociale Veiligheid’ bij het Algemeen Bestuur van de FNV neergelegd. De leden van FNV Personeel hebben drie eisen: er wordt een tijdelijk intern bestuur aangesteld; het intern-bestuur draagt zorg voor een deugdelijk en transparant onderzoek naar het handelen van alle partijen in alle bovengenoemde kwesties om de sociale veiligheid binnen de organisatie te herstellen; tijdens de duur van dit onderzoek worden er geen verkiezingen gehouden. Nadat de onderzoeken zijn afgerond, schrijft het interim-bestuur nieuwe verkiezingen uit.</p>
<h5>Onwerkbare greep</h5>
<p>Hoe dit gaat aflopen zullen we de komende dagen/weken zien. In dit betoog wil ik het vooral hebben over wat de vakbond moet zijn en waar zij zich mee bezig moeten gaan houden. Ik hoop dat de (machts)structuur in de FNV zal veranderen. In plaats van de centralistische organisatie met veel macht voor het Algemeen Bestuur/ Dagelijks Bestuur en Ledenparlement moeten de kadergroepen in bedrijven en sectoren de mogelijkheid krijgen om de leden en werknemers veel beter te bedienen. In de bedrijven en sectoren ligt de macht van de vakbeweging en daar moeten bestuurders en kaderleden veel meer mogelijkheden en middelen krijgen om de belangenbehartiging, collectief en individueel, optimaal te organiseren.<br />
Naar mijn mening was dat ook het uitgangspunt van het ‘Akkoord van Dalfsen’ uit 2015 waarna de zogeheten ‘ongedeelde FNV’ werd opgericht, maar door ingewikkelde discussies tussen het Dagelijks Bestuur van de FNV en het Ledenparlement werden de sectoren monddood gemaakt en werd de macht gedeeld door Dagelijks Bestuur en Ledenparlement. Hierdoor houden deze organen de FNV in een onwerkbare greep, en we hebben de afgelopen weken gezien tot wat voor gekkigheid dat leidt.</p>
<h5>Nederlagen</h5>
<p>De FNV wil haar doelen blijven realiseren, door zich te richten op Haags beleid en via centrale organen als de SER en de Stichting van de Arbeid. Maar de tijden zijn veranderd. De FNV probeert invloed uit te oefenen daar waar dat niet werkt. De werkelijke macht voor vakbonden ligt niet meer bij de nationale organen maar bij de bedrijven, bij de markt. Bovendien denkt de werkgeversorganisatie VNO-NCW dat zij het wel zonder de vakbeweging kan. We hebben in Nederland al decennia regeringscoalities die zich vooral oriënteren op de werkgevers en niet op de belangen van werknemers en haar organisaties. Daarom valt er ook niks te halen in het centrale overleg. Bijna alle centrale akkoorden van de afgelopen 25 jaar werden door grote delen van de vakbondachterban gezien als nederlagen die op z’n best gerepareerd konden worden in cao’s van bedrijven en sectoren waar de vakbeweging nog sterk was/is. Hierdoor werd de vakbeweging ook nog eens in een heel defensieve rol gedrukt.</p>
<h5>Perspectief</h5>
<p>Dat het ook anders kan, liet het recente akkoord over vroegpensioenregeling voor werknemers met zwaar werk zien. Bij dit overleg vorig najaar zaten sectorbestuurders uit Bouw, Metaal en Havens aan tafel die ook nog eens in staat waren om hun achterban in beweging te krijgen en dat leidde tot een akkoord waar voor het eerst in jaren de vakbondsachterban blij van werd. Zo kan het en zo moet het dus. Het was niet voor niks dat VNO-NCW zich met hand en tand verzette tegen de aanwezigheid van sectorbestuurders tijdens dit overleg.<br />
De FNV moet haar focus verleggen en radicaal voor de werkvloer kiezen. Door zichtbaar te zijn op de werkvloer, door issues aan te pakken die daar spelen. Daar kunnen de vakbonden de markt effectief bestrijden en zich inzetten voor solidariteit en tegen populisme. Zo kan de bond van de oplossing, perspectief en modernisering ontstaan. Dat was ook de bedoeling van het Akkoord van Dalfsen, dichtbij mensen en sterke sectoren en mensen organiseren langs de lijnen van hun beroep. De bond moet veel meer gezicht, inhoud en perspectief geven, zodat mensen uit alle geledingen de vakbond in een optimistisch verhaal weten te vinden voor hun eigen en gemeenschappelijk belang. Dat is goed voor de FNV en voor Nederland.</p>
<div class="info-box">
<p><strong>Over de auteur</strong><br />
Roel Berghuis is voormalig FNV vakbondsbestuurder bij o.a. de Nederlandse Spoorwegen en Tata Steel Nederland.</p>
</div>
<p>&nbsp;</p>


Op naar een democratische en succesvolle FNV

De toekomst van de FNV begint op de werkvloer