Klaar met Nederland

Columns van de week

Teun van de Keuken en Amber Wiznitzer

De stemmen van Vrij Nederland

<div class="lead">We herinneren ons Oranje (vrouw vs. dikke dienstauto), Steenbergen (‘Daar moet een piemel in’), Enschede (afgehakte varkenskoppen), Woerden (vuurwerk), Heesch (eieren en vuurwerk) en Geldermalsen (stenen en vuurwerk). De komst van asielzoekerscentra stuit op geweld van burgers. Maar hoe moet het dan wel?</div>
<p class="p_1">In de eerste plaats moeten gemeenten hun bestuursstijl aanpassen, zegt hoogleraar beleidswetenschap Hans van den Heuvel. ‘In een mondige, geïnformeerde en assertieve samenleving willen burgers niet worden overvallen door een beslissing van de gemeente.’ Want dat gebeurt nu veel te vaak. De opening van een nieuw azc is dan letterlijk ‘een bestuurlijke overval die met behulp van de ME moet worden beslecht.’</p>
<p class="p_1">Dat kan ook anders, zegt Van den Heuvel. ‘Houd eerst een enquête waarin de bewoners worden geïnformeerd over de voorgenomen plannen en vraag of ze een groep asielzoekers in hun midden willen opnemen, voor hoe lang en op welke plekken.’</p>
<p class="p_1">Die aanpak zal hoogstwaarschijnlijk leiden tot kleinere asielzoekerscentra. Goed plan, vindt hoogleraar internationaal vluchtelingenrecht Marjoleine Zieck. Volgens haar lopen veel boze bewoners niet te hoop tegen de komst van asielzoekers, maar wel tegen de enorme aantallen.</p>
<p class="p_1">Zieck wijst op een recente opiniepeiling in Geldermalsen (na de rellen) waarin 80% van de ondervraagden voorstander bleek te zijn van een asielzoekerscentrum. Daarvan wilde 65% dan wel een kleiner centrum dan de voorgestelde 1500 opvangplekken. ‘De menselijke maat is verdwenen,’ meent Zieck. ‘Illustratief was het dorp Oranje met 140 bewoners dat 1400 vluchtelingen zou moeten opvangen.’</p>
<p class="p_1">Volgens de hoogleraar lijkt deze aanpak vooral ingegeven door <span class="Cursief">efficieny. &#8216; </span>Het is natuurlijk gemakkelijker en ongetwijfeld goedkoper om vluchtelingen in grote groepen op te vangen. Maar de onbedoelde kosten van deze efficiency worden niet verdisconteerd: het verlies van goodwill en een bijzonder ongastvrije indruk die wordt gewekt in binnen- en buitenland.’ Ook voor vluchtelingen zelf is de ‘massale opvang in afgelegen gebieden’ verre van een ideale kennismaking met een land waar velen nog lang zullen blijven. Zieck pleit voor kleinschalige opvang. Als goede voorbeelden noemt ze het azc in Scheerwolde (opvang voor 35 asielzoekers), Den Haag Loosduinen (40), Deventer Het Vlier (50).</p>
<p class="p_1">Plaats die kleinschalige asielzoekerscentra dan ook meteen in het stadscentrum, zegt bestuurswetenschapper Duco Bannink, ‘op schoot bij het stadsbestuur. Zo straalt de bestuurlijke elite uit dat ook zij willen delen in het dragen van de mogelijke lasten.’ Nu verrijzen azc’s vaak in buitenwijken, waardoor bewoners het gevoel bekruipt dat zij worden opgezadeld met de problemen. ‘Er bestaat nu geen overkoepelend idee over hoe we moeten omgaan met de grote aantallen asielzoekers. In zo’n geval moet je als bestuurder visie ontwikkelen en de vlucht vooruit kiezen. Dan kan je uit de impasse geraken.’ Een azc in het stadscentrum is niet alleen een krachtig signaal, zegt Bannink. ‘Het is vaak ook het meest diverse deel van de gemeente, waar asielzoekers het gemakkelijkst kunnen opgaan in de samenleving.’</p>
<p class="p_1"><q class="pull-right">Als ik in hun schoenen zou staan, zou ik ook zeggen: waarom moeten wij die vluchtelingen allemaal opvangen?</q></p>
<p class="p_1">De sleutel ligt bij rijk Nederland, denkt politiek econoom Paul Teule. Nu komen azc’s juist in de armste wijken en dorpen terecht. ‘De antivluchteling-stem wil dat we zo weinig mogelijk geld aan opvang uitgeven. Dan kom je zonder het te willen vanzelf op goedkope locaties uit, waar vooral arme mensen wonen. Als ik in hun schoenen zou staan, zou ik ook zeggen: waarom moeten wij die vluchtelingen allemaal opvangen?’ Teule pleit voor een herverdeling. ‘Rijke mensen moeten hun verantwoordelijkheid nemen. Het zou goed zijn als ook Wassenaar een azc zou krijgen.’ Teule denkt dat met name de VVD het tij kan keren. ‘Het echt rijke deel van Nederland stemt VVD. Er zou een VVD’er met lef moeten opstaan die zegt dat we de armste delen van Nederland moeten ontlasten door meer geld te steken in het bouwen van opvanglocaties in de welvarendste gemeenten van Nederland. Daardoor zal de bereidheid om asielzoekers op te vangen ook in andere delen van Nederland toenemen.’</p>
<p class="p_1">Om meer gemeentebesturen over te halen een asielzoekerscentrum te huisvesten, moet het Centraal orgaan Opvang Asielzoekers (COA) veel transparanter zijn over de voordelen van een centrum. Dat zegt arbeidseconoom Aslan Zorlu. ‘Elk asielzoekerscentrum brengt economische voordelen met zich mee. Allereerst gaat het gepaard met investeringen van de landelijke overheid. Daarnaast geven asielzoekers hun geld uit in de directe omgeving van de opvanglocatie, wat goed is voor lokale ondernemers.’ Bovendien, zegt Zorlu, blijkt uit onderzoek onder omwonenden van azc’s dat ze nauwelijks overlast hebben. ‘De eerste reacties zijn vaak heftig, maar later zien buurtbewoners ook de voordelen van het azc in.’ Volgens hem is het azc in Oude Pekela de enige negatieve uitzondering op deze regel. Daar komen de problemen steeds terug.</p>
<p class="tekst">Het is jammer dat we zo weinig positieve verhalen kunnen vertellen over de integratie van asielzoekers. Zorlu: ‘Slechts de helft van alle vluchtelingen die al tien jaar een status heeft, heeft een baan. Dat komt door falend beleid. We hebben gezonde, weldenkende mensen jarenlang in een centrum laten zitten zonder dat ze iets mochten doen.’ Hij vreest dat de overheid daar nog altijd te weinig van heeft geleerd. ‘De bureaucratie reageert nog altijd blijkbaar veel te sloom.’ Zorlu pleit ervoor asielzoekers al cursussen te laten volgen terwijl ze nog in de procedure zitten. Dat geeft ze meer kans op een baan. En mochten ze uiteindelijk geen vluchtelingenstatus krijgen en terug moeten naar het land van herkomst, dan hebben ze iets geleerd. ‘Zulke cursussen hoeven niet per se veel geld te kosten. Gemeenten kunnen hiervoor lokale vrijwilligers inzetten, al die mensen die dolgraag iets voor vluchtelingen willen betekenen.’</p>
<div class="info-box">
<h5 class="kader"><span class="06_Bijschrift_Kopje rood">De Oplossers</span></h5>
<p class="kader">In de rubriek De Oplossers presenteert onderzoeksbureau Tertium antwoorden op complexe vragen die zijn voorgelegd aan meer dan 400 wetenschappers van VU en UvA. Kijk op <a href="http://deoplossers.nl" target="_blank">deoplossers.nl</a> voor een overzicht van de interessantste bijdragen over de vraag van deze week.</p>
</div>


Michiel Hulshof

Natasja van den Berg

Esther de Roos

Hoe vinden we de juiste plaats voor een asielzoekerscentrum?

<div class="lead">Nederland telt steeds meer zelfstandigen zonder personeel. Het merendeel van hen heeft niets geregeld voor hun pensioen. Hoe zorgen we dat zij straks niet massaal aan de bedelstaf geraken?</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Volgens het CBS telt Nederland inmiddels meer dan 800.000 ‘zelfstandigen zonder personeel’ (zzp’ers). Al bestempelen cynici deze groep liever als ‘zelfstandigen zonder perspectief’. Minder dan de helft van hen heeft goed voor zijn pensioen gezorgd. Hoe voorkomen we dat de zzp’ers van nu de armen van de toekomst worden?</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Hoogleraar macro-economie Casper van Ewijk: ‘Ongeveer een kwart van de zzp’ers verdient goed. Deze groep heeft meestal ook een goede regeling voor de toekomst getroffen. Een groeiende groep zzp’ers van dezelfde omvang verdient echter te weinig om zich een pensioenverzekering te kunnen veroorloven.’ In sommige landen lost de overheid dat op met strenge regels: ‘In Chili moet iedereen zich verplicht voor zijn pensioen verzekeren.’ </p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>‘Investeer in je oudedagvoorziening door gezond te leven&#8217; </p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Volgens van Ewijk is verzekeren beter dan sparen: ‘Zo voorkom je dat je op je tachtigste opeens 400.000 euro hebt die je liever eerder had uitgegeven, of dat je op je negentigste juist geld tekortkomt omdat je ouder wordt dan je had voorzien.’ Zzp’ers zouden een coöperatie kunnen starten waarin ze samen met mensen uit vergelijkbare beroepen hun pensioen regelen. ‘Deze oplossing past goed bij het heterogene karakter van de zzp-groep. Zo houden zij hun pensioen in eigen hand.’ Van Ewijk wijst erop dat de grens tussen werk en pensioen vervaagt. Mensen willen tot op steeds hogere leeftijd doorwerken. ‘Dat past bij het karakter van de ondernemende en pragmatische zzp’er: je werkt naar vermogen.’ Je moet daar als oudere natuurlijk nog wel toe in staat zijn. De econoom: ‘Dat is nog een andere manier om te investeren in je oudedagvoorziening: gezond leven.’ </p>
<p>Volgens sociaal psychologe Arianne van der Wal zit het in de menselijke natuur om zich niet met de toekomst bezig te houden. ‘Deze neiging stamt nog uit de prehistorie waarin overleven afhing van het maximaliseren van de opbrengsten in het hier en nu.’ In onzekere tijden vallen mensen terug op dit oerinstinct. ‘Terwijl mensen in loondienst kunnen rekenen op een vast maandelijks inkomen, moeten zzp’ers maar afwachten of ze voldoende klanten binnenhalen.’ Het is begrijpelijk dat veel zzp’ers zich dan niet met hun pensioen bezighouden. Volgens Van der Wal is het een slecht idee om zzp’ers in een voorlichtingscampagne te wijzen op de gevaren van het onverzekerd rondlopen. Dat leidt tot de <span class="Cursief">verzekeringsparadox</span>: ‘Je vergroot met zo’n campagne het gevoel van onzekerheid, waardoor ze nog minder geneigd zijn zich te verzekeren.’ </p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>&#8216;Organiseer mooie pensioenwandelingen&#8217;</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>In plaats daarvan moet de overheid een positieve campagne voeren waarin de nadruk ligt op de directe opbrengsten van een goed geregeld pensioen, zoals zorgeloosheid en een gerust hart. Uit eigen onderzoek van Van der Wal blijkt bovendien dat contact met de natuur mensen meer toekomstgericht maakt. ‘Je zou de pensioenwandeling kunnen introduceren, waarin pensioenuitvoerders in een natuurlijke omgeving met zzp’ers praten over hun toekomst.’</p>
<p>Jurist Mark Boumans doet onderzoek naar de toegang tot het pensioenstelsel. Hij vermoedt dat veel zzp’ers zich niet goed verzekeren omdat ze naast uitstelgedrag ook last kunnen hebben van keuzestress. ‘Er zijn genoeg mogelijkheden om een oudedagsvoorziening te treffen. Maar bij welke aanbieder? Welke vorm en welke inleg? Een lijfrente? Sparen bij een bank? Of blijf je bij het pensioenfonds van je voormalige werkgever?’ Hier ligt een kans voor de financiële sector. Die zou goede en vooral begrijpelijke pensioenvoorzieningen voor zzp’ers moeten aanbieden. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Als zzp’ers geen pensioen opbouwen, hoeft dat niet voor iedereen een probleem te zijn. Ze krijgen altijd nog een AOW-uitkering. Bouman: ‘De vraag is of men daar genoeg aan heeft om de levensstandaard na pensionering te behouden.’ Bovendien: als grote groepen zzp’ers geen pensioen opbouwen, kan dat straks tot hoge kosten voor de samenleving leiden. Zij vallen straks massaal terug op collectieve voorzieningen zoals zorg- en huurtoeslag. Boumans vindt de zogeheten <span class="Cursief">opt-out </span>constructie daarvoor een interessante oplossing. Elke zzp’er is dan automatisch verzekerd, maar heeft de mogelijkheid die op te zeggen. ‘Daarmee hou je keuzevrijheid, maar je geeft mensen wel een duwtje. De huidige wetgeving maakt dit al mogelijk.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Die <span class="Cursief">opt-out </span>verzekering spreekt ook econoom en filosoof Paul Teule aan: ‘In het Verenigd Koninkrijk heeft het gewerkt.’ Veel mensen schatten volgens Teule de toekomst te optimistisch in: ze denken dat bepaalde kansen op tegenslagen niet voor hen gelden. Dit optimisme motiveert om aan het werk te gaan en een mooi bedrijf op te zetten, maar het leidt ook tot onderverzekering. Teule wil zzp’ers ertoe aanzetten een verzekering af te sluiten. ‘Verzekeringen kunnen alleen bestaan doordat mensen collectief hun risico spreiden. Een verzekeraar met maar één klant heeft hetzelfde financiële risico als de verzekerde. Hoe minder mensen zich verzekeren, hoe duurder een verzekering wordt. Een individuele keuze om je niet te verzekeren maakt het voor anderen duurder dit wel te doen.’ </p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>&#8216;Alleen zzp&#8217;ers met een pensioenverzekering krijgen fiscale voordelen&#8217;</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Roger Laeven, hoogleraar verzekeringseconomie, vindt het een nog groter probleem dat veel zzp’ers ook geen arbeidsongeschiktheidsverzekering hebben. Dat kan tot grote problemen leiden voor zzp’ers. Met mogelijk hoge maatschappelijke kosten als gevolg. Laeven stelt voor de fiscale voordelen voor zzp’ers, zoals de ondernemersaftrek, alleen nog te verstrekken op voorwaarde dat ze een deugdelijke pensioenregeling en arbeidsongeschiktheidsdekking hebben opgebouwd. ‘Wie aanspraak wil maken op fiscale voordelen, moet bewijzen dat hij zijn financiële risico’s goed beheert.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Volgens filosoof Jelle van Baardewijk kunnen zzp’ers altijd nog terugvallen op de oudste pensioenverzekering ter wereld: ‘Veel zzp’ers hebben tijd over als het zakelijk even tegenzit. Het zou niet gek zijn om die tijd te besteden aan het ouderschap, in plaats van een gedroomde carrière in coaching, muziek of storytelling. Die droom komt voor velen toch niet uit. Maar het familieleven is er vaak wel. Het kind is dé klassieke verzekering tegen de straffe oude dag. Zeker als ook de AOW in de toekomst wordt versoberd, is het helemaal niet gek om een gezin te stichten.’ </p>
</p></div>
<div class="wpg-element kader">
<h3>De Oplossers</h3>
<p>In de rubriek De Oplossers presenteert onderzoeksbureau Tertium antwoorden op complexe vragen die zijn voorgelegd aan meer dan 400 wetenschappers van VU en UvA. Kijk <a href="http://www.deoplossers.nl/" class="normal" title="http://www.deoplossers.nl/">hier</a> voor een overzicht van de interessantste bijdragen over de vraag van deze week. </p>
</p></div>


Menno van der Veen

Zo voorkomen we dat zzp’ers de armen van de toekomst worden

<div class="wpg-element paragraph">
<p>Natasja van den Berg houdt eenmalig duurzaamheidsclaims tegen het licht</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Nederland heeft er een nieuwe kampioen bij: Duijvestijn Tomaten uit Pijnacker, sinds afgelopen maand officieel de beste tomatenkweker ter wereld. Volgens de internationale jury had het bedrijf de titel verdiend om twee redenen. De eerste is de ontwikkeling van een nieuwe kas die wordt verwarmd met aardwarmte en daardoor geen gas meer gebruikt. Een belangrijke innovatie, omdat de glastuinbouw op dit moment zo’n tien procent van de gasconsumptie van ons land voor zijn rekening neemt.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>De tweede reden is dat de tomatenkweker op z’n Cruijffiaans van een nadeel een voordeel heeft weten te maken. Duijvestijn produceerde meer tomaten dan de markt wilde afnemen. In plaats van deze door te draaien, heeft het bedrijf hiervoor een nieuw product ontwikkeld: de ovengedroogde tomaat. Door het gebruik van aardwarmte voor deze oven is deze ook nog eens klimaatneutraal. U kunt ze in supermarkt vinden onder de naam Frezta.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Ik kende het bedrijf toevallig al. Een paar jaar geleden was ik er te gast op een conferentie over de biobased economy. De gebroeders Duijvestijn zijn namelijk ook voorloper op het gebied van bio-verpakkingen. Zij gebruiken tomatenblad om de bakjes voor tomaten van te maken. Overigens zijn de tomaten van Duyvenstein weliswaar klimaatneutraal, maar niet biologisch. De tomaten worden niet in de volle grond verbouwd en maken dus geen kans op dit keurmerk – ook al gebruiken ze bijna alleen maar natuurlijke bestrijdingsmiddelen.<br />Nederlanders eten gemiddeld één tomaat per dag, Spanjaarden zes. Dus er is nog wel wat ruimte voor groei. Ook al omdat Hoogleraar Sociale Geneeskunde Jaap Seidell van de VU stelt dat maar één procent van de kinderen voldoende groenten en fruit krijgt. Als u deze klimaatneutrale tomaat neemt in plaats van een stukje vlees, slaat u twee vliegen in een klap, want volgens Milieucentraal verminder je de CO2-uitstoot van je maaltijd met twintig procent als je een of twee keer in de week geen vlees eet.<br />De tomaat is niet alleen een vitaminebom, het is ook het symbool van verzet tegen de bestaande orde. Ik zou als gelegenheids-Geweten geen knip voor de neus waard zijn als ik de belangrijkste ethische kwestie van deze tijd niet zou bespreken, en dat is de houding van de fossiele industrie. Het staat wetenschappelijk vast dat twee graden temperatuurstijging de maximaal toelaatbare grens is voordat er grote rampen ontstaan. Shell-woordvoerder Ben van Beurden meldde ons dat we dit niet gaan halen, dankzij de vraag van de wereld om (zijn) olie en gas, en dat we ons daar maar bij neer moesten leggen. Ik roep op tot een nieuwe actie tomaat. Met als eerste doelwit de topman van Shell. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>goed</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>FOUT</p>
</p></div>


het geweten

<div class="wpg-element paragraph">
<p>Om de week bieden wetenschappers antwoorden op actuele problemen.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Smartphones zijn niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Conversaties, werk en meditaties worden steeds vaker ruw verstoord door gepiep, gerinkel, gezoem en geflikker. Skype, Whatsapp, Facebook of e-mail dringen zich op en wekken de indruk dat we direct paraat moeten staan. En dan hebben we binnenkort ook nog de Apple Watch! Steeds meer mensen klagen over de druk die mobiele apparaten veroorzaken. In een recente enquête onder IT-professionals (!) gaf meer dan zestig procent aan terug te verlangen naar vroeger, toen ze buiten kantooruren onbereikbaar waren voor hun werk. De nieuwe epidemie heeft een naam: technostress. Wat kunnen we eraan doen?</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>‘Volgens de arbowet heeft elke werknemer recht op elf uur rust tussen twee werkdagen in,’ zegt hoogleraar informatierecht Natali Helberger. ‘Die regels zijn er, maar we moeten beter nadenken over hoe we ze toepassen in een wereld van <span class="Cursief">connectivity</span>.’ Helberger denkt niet dat we terug kunnen naar een negen-tot-vijf cultuur, maar pleit wel voor betere afspraken tussen werkgevers en werknemers. Bedrijven hebben daar zelf baat bij: een werknemer met technostress is minder productief. Koplopers zoals Volkswagen maken het medewerkers al onmogelijk buiten kantooruren de werkmail te openen. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>De meesten van ons werken helaas niet bij Volkswagen en hebben een smartphone waarop werk en privé-berichten blijven binnenstromen. ‘Nieuwe technologieën komen zo snel ons leven binnen dat we geen tijd hebben om ons aan te passen,’ zegt technologiefilosofe Marjolein Lanzing. Smartphones en sociale media lijken misschien neutrale platforms, maar hun gebruik creëert sluipenderweg nieuwe maatschappelijke normen. ‘Op sociale media kan iedereen zien dat je online bent. We hebben het gevoel altijd bereikbaar te <span class="Cursief">moete</span>n zijn, omdat het kan. Het is geen kwestie van een vrije keuze.’ Onbewust schuift de grens tussen ‘op jezelf zijn’ en ‘voor iedereen beschikbaar’ – tussen privé en publiek – steeds verder op. Lanzing roept op om met vrienden, werkgever en familie in <span class="Cursief">real life</span> te praten over de momenten waarop je onbereikbaar mag zijn, en over de vraag wat privé is en wat openbaar. ‘Wij moeten onze autonomie claimen! De maatschappij kan ook normen opleggen aan technologie, in plaats van andersom.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Smartphones spelen in op de menselijke verslavingsgevoeligheid voor visuele prikkels, zegt hoogleraar informatieverwerking Maarten de Rijke. ‘Uit onderzoek blijkt dat sommige mensen wel 37 keer per uur hun mail checken. Onze hersenen worden positief gestimuleerd telkens als ze een nieuw brokje informatie te verwerken krijgen. Zo ontstaat dwangmatig gedrag.’ Zijn oplossing: IT-ontwikkelaars zouden samen moeten werken met cognitiewetenschappers om vast te stellen hoe vaak en hoe lang mensen periodes van rust nodig hebben om optimaal te functioneren. ‘Een smartphone zou zelf moeten beslissen: ik heb nu wel genoeg informatiesnippers naar je toe gestuurd, ik ga even uit.’ </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Natali Helberger wijst erop dat we geen slaven van de techniek <span class="Cursief">hoeven</span> te zijn. ‘Het is niet de schuld van je mobieltje dat je altijd bereikbaar bent.’ Mensen zouden bovendien beter moeten nadenken over het nieuws dat ze zelf de wereld in slingeren. ‘Share with care.’ Als je een foto van je nieuwe kattenbak op Facebook zet, stoor je daarmee een paar honderd ‘vrienden’. Een kwestie van etiquette. Idee: misschien kunnen IT-ontwikkelaars zo programmeren dat we berichten over huisdieren, caravans of zelfgebakken taarten pas na een bezinningsperiode van drie uur kunnen verzenden. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>‘We lijden aan infobesitas,’ zegt cognitief psycholoog Chris Olivers. ‘Vroeger moesten mensen naar de dorpspomp lopen voor de laatste roddels. Tegenwoordig zit die dorpspomp in je broekzak.’ Volgens hem veroorzaken smartphones een efficiëntie-illusie omdat hun gebruik resulteert in <span class="Cursief">meer</span> in plaats van <span class="Cursief">minder</span> werk. ‘Ik bel elke dag vanuit de trein met mijn vrouw om te overleggen wie de kinderen van de crèche haalt.’ Deze handeling verloopt volgens een vast stramien: waarneming (ik zit in de trein), geheugen (o ja, de kinderen moeten worden opgehaald), beslissing (vrouw bellen), motorische actie (pak telefoon) en informatieoverdracht (vrouw, haal jij de kinderen op?). Zou het niet fantastisch zijn, oppert Olivers, als smartphones deze dagelijkse exercitie zouden wegnemen? Bij het instappen van de trein zou zijn telefoon automatisch contact kunnen maken met de telefoon van zijn vrouw om bovenstaande acties uit te voeren en te beslissen wie de kinderen ophaalt. ‘We moeten apparaten zo ontwerpen dat ze ons ontlasten in plaats van belasten.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Voor wie niet wil wachten op nieuwe maatschappelijke normen of de smartphone die écht slim is, heeft universitair docent informatica Natalia Silvis-Cividjian nu al een praktische tip. ‘We kunnen onszelf beschermen door bijvoorbeeld alleen op vaste tijden onze mail te lezen. Dan hoeven we niet te reageren op allerlei “interrupts” zoals wij dat in de informatica noemen. Mijn oplossing: maak gebruik van speciale <span class="Cursief">interrupt disable</span> software.’ Voor tien dollar koop je – let op de naam – Freedom, een programma waarmee je je computer voor maximaal acht uur afsluit van het web, zonder dat je dat kan terugdraaien. Ideaal voor wie eindelijk weer eens ongestoord een paar uur ouderwets wil werken of mediteren. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p><span class="Naschrift">De oplossers </span>Onderzoeksbureau Tertium legt complexe problemen uit de actualiteit voor aan driehonderd wetenschappers van de Vrije Universiteit en de Universiteit van Amsterdam. In de rubriek De Oplossers presenteren ze om de week de interessantste antwoorden. Zie ook www.tertium.nl. Op maandagavond 1 december organiseren VN, Tertium en de Vrije Universiteit de eerste editie van de Oplossers Live in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. Wilt u daarbij aanwezig zijn, meldt u zich dan alvast aan via oplossers@tertium.nl. Heeft u een complex vraagstuk dat schreeuwt om wetenschappelijke oplossingen? Meldt het ons dan ook. </p>
</p></div>


DE OPLOSSERS

<div class="lead">Wetenschappelijke antwoorden op actuele problemen: Hoe bestrijd je een pandemie zonder het einde van de globalisering in te luiden?</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Grenzen zijn gesloten, vluchten geannuleerd en in de VS gaan stemmen op om alle West-Afrikanen te weren. Het Chinese Macau heeft een belsysteem opgezet waarbij vliegtuigpassagiers in de weken na hun aankomst elke dag een telefoontje krijgen om hun gezondheid te controleren. De ebola-uitbraak in West-Afrika heeft geleid tot een golf van angst voor verwoestende pandemieën die het menselijk ras kunnen vernietigen, of op zijn minst decimeren. In afwachting daarvan heeft ebola het leven van globetrotters niet gemakkelijker gemaakt. Hoe kan je virussen als ebola bestrijden zonder het einde van de globalisering in te luiden?</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>1| ‘Ik durf de stelling aan dat globalisering de wereld gezonder maakt’</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p><b>Maarten den Heijer</b>, universitair docent internationaal recht, noemt het sluiten van grenzen middeleeuws. ‘Toen werden melaatsen ook buiten de stadspoorten gehouden.’ Den Heijer ziet open grenzen niet als bedreiging, maar als medicijn tegen een wereldwijde virusuitbraak. ‘Het besef dat mobiliteit gezondheidsrisico’s met zich meebrengt, heeft het Westen meer betrokken gemaakt bij epidemieën in Afrika en Azië. Dat was een reden om na de Tweede Wereldoorlog de Wereldgezondheidsorganisatie op te richten.’ De WHO  roeide in de jaren zeventig het pokkenvirus uit en is nu het internationale platform voor samenwerking tegen besmettelijke ziektes. ‘Ik durf de stelling aan dat globalisering de wereld gezonder maakt.’</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>2| ‘Het goede van de WHO is dat politieke overwegingen van individuele landen geen rol spelen’</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Ook <b>Pieter Jan Kuijper</b>, hoogleraar internationaal publiekrecht, noemt  de WHO het juiste platform om een wereldwijde epidemie aan te pakken. Voor ebola heeft de WHO een Public Health Emergency of International Concern (PHEIC) uitgeroepen. Gevolg: 194 landen moeten zich houden aan door de WHO opgestelde regels om de virusuitbraak in te dammen. <br />‘Het goede van de WHO is dat politieke overwegingen van individuele landen geen rol spelen.’ <br />De organisatie wordt geleid door een directeur-generaal die zijn beslissingen louter baseert op het advies van deskundigen. Deze aanpak kwam tot stand tijdens de SARS-epidemie van 2002 en werd daarna succesvol toegepast bij de Mexicaanse griep en de hernieuwde polio-epidemie – al morden sommigen dat de WHO-deskundigen te snel een PHEIC uitriepen wegens warme banden met de vaccin-industrie. </p>
<p>Volgens Kuijper is het nooit goed of het deugt niet. ‘Bij ebola krijgt de WHO nu het verwijt juist te langzaam te zijn.’ In haar regels benadrukt de WHO overigens dat het internationale reis- en handelsverkeer niet algemeen mag worden beperkt, omdat het middel erger is dan de kwaal: het leidt tot schaarste aan voedsel, medicijnen en werkt de komst van medische teams tegen.<br />Als de grenzen open blijven, kan het natuurlijk geen kwaad (potentiële) virusdragers eventjes te controleren. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>3| ‘Passagiers moeten worden getest terwijl zij op hun vlucht wachten. Wie besmet is, mag niet mee’</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p><b>Maikel Boot</b>, promovendus in de microbiologie, pleit voor de toepassing van een snelle virustest. In zijn vakgebied wordt hard gewerkt aan de enzyme-linked immunosorbent assay-techniek (in de volksmond beter bekend als ELISA). Door bloed af te nemen en te mengen met virus-specifieke antilichamen kan een virus binnen een kwartiertje worden opgespoord. Voor ebola bestaat deze test nog niet, maar voor het verwante lassa-virus sinds kort wel. Boot ziet het al voor zich: ‘Passagiers zouden door middel van een vingerprik een kleine hoeveelheid bloed moeten afstaan die wordt getest terwijl zij op hun vlucht wachten. Wie besmet is, mag niet mee.’ Klein nadeel van de aanpak: wereldwijd moeten alle luchthavens worden voorzien van een klein lab. Groter nadeel: de test kan leiden tot vals-negatieven (virusdrager stapt toch in vliegtuig) en vals-positieven (droomvakantie eindigt in quarantainecel).</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>4| ‘Zolang kennis sneller reist dan het virus, kunnen we onszelf tegen elke uitbraak wapenen’</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p><b>Piek Vossen</b>, hoogleraar computationele lexicologie, grijpt terug op wetmatigheden uit de communicatiewetenschap. Tijdens acute rampen ontbreekt vaak de juiste kennis en informatie over de lokale situatie, waardoor het probleem verergert – ‘zelfs als een oplossing voorhanden is’. Vossen: ‘Zolang kennis of informatie sneller reist dan het virus en de juiste mensen worden bereikt, kunnen we onszelf tegen elke uitbraak wapenen.’ Helaas is dat nog niet het geval. De Liberiaanse minister van Defensie Browny  Samukai luidde de noodklok in een toespraak bij de VN-Veiligheidsraad. Zijn land mist de kennis, de infrastructuur, de logistieke capaciteiten en het geld om de ziekte te bestrijden.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>5| &#8216;Met kennis en hygiëne kom je heel ver’</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Intensive care arts en onderzoeker <b>Paul Elbers</b> zoekt de oplossing ook in verspreiding van kennis. ‘Ebola is erg dodelijk, maar niet zo besmettelijk. Dus met kennis en hygiëne kom je heel ver.’ Verbetering van de informatietechnologie in Afrika kan daar goed bij helpen. ‘Op langere termijn stimuleert dat ook de economie, wat weer leidt tot gezinsplanning en een bevolkingskrimp. En minder mensen per vierkante kilometer betekent minder besmettingen.&#8217; Een ander voordeel van het internet is dat het globalisering mogelijk maakt zonder te hoeven reizen. De medisch specialist: ‘Wie alleen Facebook-vrienden heeft, loopt nooit een virus op.’ </p>
</p></div>


Hoe vinden we de juiste plaats voor een asielzoekerscentrum?

Zo voorkomen we dat zzp’ers de armen van de toekomst worden

het geweten

DE OPLOSSERS

Pandemieën