In de wereldpolitiek heerst een ijzige hardheid. Trump ondertekent decreet na decreet om kwetsbare mensen nog kwetsbaarder te maken. Musk brengt de Hitlergroet en probeert extreemrechts in Europa in het zadel te helpen. De verbetenheid van Orbán en Meloni tegenover lhbtqia+’ers en vluchtelingen riekt naar fascisme. Ye verkoopt T-shirts met een swastika. Faber wappert met rechtsstaatondermijnende wetten. Netanyahu pikt Gaza in.

Hardheid lokt hardheid uit, en er lijkt op dit moment geen ondergrens te zijn. De kou van de wereldpolitiek sijpelt door in onze huiskamers. De desinformatie en harde oordelen zorgen voor een permanent gevoel van wantrouwen. En wantrouwen leidt tot isolement.

Elke dag vraag ik me af hoe we kunnen ontsnappen aan deze draaikolk naar de bodem. Voor de televisieserie 100 Dagen liep ik stage in de jeugdzorg, in de GGZ en in een vergeten wijk. Ik leerde hoe je als sociaal werker professioneel contact maakt. Ook met mensen die niet op jouw hulp zitten te wachten. Ook met mensen die met goede reden een diep wantrouwen hebben ontwikkeld jegens de medemens of de overheid.

Waarom zou je je brug laten zakken als je de hele dag ziet hoe hard mensen kunnen zijn?

Tijdens de opnames voor de reeks Een Valse Start – 100 Dagen in de Jeugd- en Gezinszorg probeerde ik het vertrouwen te winnen van een groep kinderen van een jaar of twaalf in een jeugdzorginstelling. Een sociaal werker zei: ‘Een relatie bouw je niet een-twee-drie op. Dat kost tijd en veel geduld. Je moet iets van jezelf laten zien. Je moet bewijzen dat je ook in moeilijke tijden blijft staan. Je geeft iets van jezelf in de hoop dat je op een dag iets terugkrijgt.’

Een sociaal werker is getraind om wantrouwen te doorbreken, om verbinding te maken, ook als die niet vanzelfsprekend is. Dat vereist oprechte interesse in de ander en een zekere zachtheid. En een diep besef dat je niet kunt weten hoe iets voor een ander is geweest. Het vraagt ook om het vermogen om een ander perspectief te accepteren – jij hoeft daar niets van te vinden, en het zegt ook niet meteen iets over jou. Echt contact bestaat uit het delen van iets kwetsbaars van jezelf en kijken wat er gebeurt bij de ander, met alle risico’s van dien. En als het moeilijk wordt: blijf je dan staan?

Wantrouwen is een overlevingsmechanisme dat ontstaat als de wereld je vaak heeft teleurgesteld. Het is een antwoord op de enorme kwetsbaarheid die ons mens maakt: de afhankelijkheid van anderen. Waarom zou je je brug laten zakken als je de hele dag ziet hoe hard mensen kunnen zijn, hoe heftig we over elkaar oordelen, dat wij die kilheid tolereren en er geen antwoord op hebben?

Goede sociaal werkers verstaan de kunst om zo’n opgetrokken brug neer te laten. Dat kost tijd en gaat met horten en stoten. Maar ik heb gezien hoe de ogen van boze burgers, eenzame kinderen en mensen met psychoses weer oplichtten toen een ander mens wezenlijk contact met ze maakte.

Het is een verloren kunst, maar het enige wat ons kan redden.

Altijd het licht aan: waarom het erg is dat het nooit meer helemaal donker is